شناسایی قدیمی‌ترین شواهد در مورد تقویم 260 روزه مایا

باستان‌شناسان گوآتمالایی با کاوش خرابه‌های برجامانده از یک نقاشی دیواری باستانی توانستند قدیمی‌ترین قطعه از تقویم مقدس مایاها را کشف کنند.

در یکی از قطعات کشف‌شده از این نقاشی دیواری که برای آذین دیوار یک معبد کشیده شده بود، تصویر سر یک حیوان دیده می‌شود که در بالای آن یک خط و یک نقطه کشیده شده و به‌وضوح نماد ۷ گوزن، یکی از ۲۶۰ روز تقویم مایا است.

پیش‌ از این شواهد باستانی دیگری در مورد استفاده از تقویم مقدس مایا در بخش‌های دیگری از دوره‌ی تاریخی آمریکای میانه یافت ‌شده بود؛ اما تاریخ‌نگاری دقیق این کشفیات به‌دلایل مختلفی با مشکل مواجه شد. یافته‌های اخیر باستان‌شناسان یک نمونه‌ی بارز از استفاده از خط هیروگلیف برای نمایش یکی از روزهای سال است که طبق تحلیل‌های رادیوکربنی تاریخ نگاشت آن به ۲۰۰ تا ۳۰۰ سال پیش از میلاد برمی‌گردد.

این تاریخ، یک‌هزار سال قدیمی‌تر از دیگر تقویم‌های حکاکی‌شده به خط هیروگلیف است که در دیگر مناطق کشور گوآتمالا کشف شده‌ بودند. باتوجه به اینکه به‌نظر می‌رسد خط هیروگلیف به‌کاررفته در این تکه‌های کشف‌شده کار یک نگارگر ماهر بوده، از این‌رو محققان گمان می‌کنند که تقویم مایا بسیار پیش‌تر از زمان حکاکی این دیوارنوشته در این منطقه رواج داشته است. محققان این اکتشاف باستانی در گزارش خود نوشته‌اند:

این شواهد نشان می‌دهد که دیگر نمی‌توان یک‌ ناحیه‌ی به‌خصوص از آمریکای مرکزی مانند شهر اوآخاکا را به‌عنوان سرمنشأ متون یا نگه‌داری سوابق تقویمی درنظر گرفت. باتوجه به شرایط کنونی به‌نظر می‌رسد سرآغاز تقویم به عصر قبل از کلاسیک تمدن مایا یا پیش‌تر از آن می‌رسد، گرچه شواهد مستقیمی برای اثبات این موضوع موجود ندارد.

قطعه‌ی حاوی تاریخ ۷ گوزن به‌همراه صدها قطعه‌ی باستانی دیگر در اطراف هرم لاس‌پینتوراس کشف شده است. این هرم در منطقه‌ی سان‌بارتالو در گوآتمالا واقع شده است. در این هرم لایه‌های مختلفی از تاریخ مایا مدفون شده؛ به‌گونه‌ای که هر لایه مربوط به یک دوره‌ی باستانی خاص روی لایه‌ی دیگر قرار دارد. گفته می‌شود قدمت قدیمی‌ترین لایه به ۸۰۰ سال پیش از میلاد برمی‌گردد.

هرم لاس‌پینتوراس آخرین سازه‌‌ی بناشده در در این منطقه‌ی باستانی بوده و به‌علت داشتن نقش‌های دیواری باستانی از اساطیر مایا در میان باستان‌شناسان شناخته‌شده است. در زیر این هرم خرابه‌هایی از چند بنای باستانی دیگر کشف شده و به‌نظر می‌رسد این سازه‌ها پیش از هرم ‌لاس‌پینتوراس ساخته شده بودند.

در جریان اکتشافات باستان‌شناسی که در سال ۲۰۰۵ در این منطقه انجام شد، در زیر هرم لاس‌پینتوراس و در لایه‌ی پنجم تاریخی بقایایی از دیوارهای گچی کشف شد که حاوی نوشته‌هایی به خط هیروگلیف بودند. این نوشته‌های حکاکی‌شده از جمله قدیمی‌ترین مستندات تاریخی در مورد استفاده از خط هیروگلیف در منطقه‌ی مایا است.

اکنون در جریان کاوش‌های باستان‌شناسی بیشتری که در محل کشف این نوشته‌ها انجام گرفته اولین نشانه‌های استفاده از تقویم مایا در این منطقه کشف شد. کشف‌های اخیر می‌تواند به قرار گرفتن منطقه‌ی باستانی سان‌بارتالو و نقاشی‌های دیواری آن در فهرست میراث جهانی کمک کند. تکه‌های گچی کشف‌شده احتمالاً بخشی از یک دیوار بزرگ پر از نقش‌های باستانی بوده است. به‌ اعتقاد باستان‌شناسان احتمالاً بخشی از دیوار به‌صورت نقش‌های رنگی بوده و در بخشی دیگر از خطوط سیاه استفاده شده بود. برای مثال تاریخ ۷ گوزن با خطوط سیاه نوشته شده است.

گفتنی است اهالی مایا از یک تقویم ۲۶۰ روزه‌ی مقدس استفاده می‌کردند و هم‌اکنون نیز برخی از جوامع بومی این منطقه هم‌چنان از این تقویم استفاده می‌کنند. در این تقویم روزها از ۱ تا ۲۰ شماره‌گذاری شده‌اند و هر دسته از روزها ۱۳ مرتبه در سال تکرار می‌شود. برای مثال در تقویم مایا پس از روز ۷ گوزن، روز ۸ خرگوش و بعد از آن ۹ آب و ۱۰ سگ می‌آید.

در تصویری که در زیر مشاهده می‌کنید، در قطعه‌ی بالا از خط هیلوگریف برای نشان دادن سر یک گوزن استفاده شده است. در بالای سر، یک خط به‌همراه یک نقطه دیده می‌شود که نشانگر عدد ۷ است. قطعه‌ی پایینی که در آن نیز از خط هیلوگریف برای ترسیم نقوش با معنی نامفهوم استفاده شده، درست در زیر قطعه‌ی مربوط به تاریخ ۷ گوزن کشف شد. این چینش عمودی بیانگر این است که تاریخ ذکرشده نوعی عنوان برای نوشته‌های پایینی محسوب می‌شده است.

همچنین این احتمال وجود دارد که سر گوزن بیانگر اسم یک شخص باشد؛ چراکه اسامی اهالی مایا گاهی اوقات از روی رویدادی تقویمی انتخاب می‌شدند (مانند اسامی آوریل و آگوست در زبان انگلیسی). بااین‌حال محققان می‌گویند به‌احتمال زیاد سر گوزن بیانگر تاریخ یک روز است نه یک نام.

محققان در ادامه‌ی گزارش خود نوشته‌اند:

تقویم ۲۶۰ روزه‌ یکی از عناصر اصلی در تعریف سنتی آمریکای میانه به‌عنوان یک منطقه‌ی فرهنگی بوده و تداوم حضور آن در جوامع مختلف تا به ‌امروز به‌عنوان شاهدی بر اهمیت آن در زندگی اجتماعی و مذهبی اهالی این منطقه است. توانایی ما در پیدا کردن ردپای استفاده‌ی اهالی منطقه از این تقویم از ۲۳ قرن پیش تاکنون گواهی دیگر بر اهمیت تاریخی و فرهنگی آن است.