نوشدارویی پس از انفجار دینامیت

ستاد امر به معروف و نهی از منکر چند روز گذشته در اقدامی بی‌سابقه در نامه‌ای به معاون حقوق عامه و پیشگیری از جرم دادستان کل کشور ضمن اعلام جرم علیه فیلم‌های دینامیت و گشت ارشاد ۳ خواستار پرداخت ۹۵ میلیارد تومان حاصل فروش این دو فیلم به منظور تولید فیلمی فاخر با هدف جبران مافات در اختیار این ستاد قرار گیرد.

در نامه سیدمحمدصالح هاشمی گلپایگانی آمده است که طی ماه‌های اخیر دو فیلم سینمایی با عنوان دینامیت و گشت ارشاد ۳ به اکران عمومی درآمده‌اند که هر دو فیلم به شکل سخیفی به تحقیر و تمسخر فریضه امر به معروف و نهی از منکر پرداخته است. در این رابطه ستاد امر به معروف و نهی از منکر بر اساس وظایف قانونی خود که بخشی از آن به صیانت از حریم فریضتین و حراست از دستاوردهای معنوی آن مربوط می‌شود با تکیه بر تعهد و التزام قابل تقدیر قوه قضاییه جمهوری اسلامی ایران به حفظ حقوق عامه و به استناد ماده ۱۲۶ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۹۲ و همچنین مواد ۶۳۸، ۵۱۳ و ۶۴۰ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۵ علیه مسببان و معاونان دخیل در این اقدام ناصواب اعلام جرم می‌نماید.

قائم مقام ستاد امر به معروف و نهی از منکر در نامه خود، نمایش این دو فیلم را دارای آثار زیانبار ناشی از تخریب فرهنگی دانسته و گریزی هم به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی زده و نوشته که این وزارتخانه بر خلاف رسالت و وظایف فرهنگی و ارشادی خود اقدام به صدور مجوز کرده است.

برخی مواد قانون مجازات اسلامی از استنادهای قانونی آقای هاشمی گلپایگانی به معاون دادستان کل کشور است که ماده ۱۲۶ قانون مجازات اسلامی درباره معاونت در جرم است که تصریح می کند هر کس دیگری را ترغیب، تهدید، تطمیع یا تحریک به ارتکاب جرم کند یا با دسیسه یا سوء استفاده از قدرت موجب وقوع جرم شود یا هر کس وسایل ارتکاب جرم را بسازد یا تهیه کند یا طریق ارتکاب جرم را به مرتکب ارائه دهد و هر کس وقوع جرم را تسهیل کند، معاون جرم محسوب می شود.

در ماده ۵۱۳ این قانون مصوب ۱۳۷۵ که از استنادهای دبیر ستاد امر به معروف است، اینگونه آمده که هر کس به مقدسات اسلام و یا هر یک از انبیاء عظام یا ائمه طاهرین(ع) یا حضرت صدیقه طاهره (س) اهانت نماید، اگر مشمول حکم ساب النبی باشد اعدام می شود و در غیر اینصورت به حبس از یک تا پنج سال محکوم خواهد شد.

مواد ۶۳۸ و ۶۴۰ این قانون نیز ذیل فصل هجدهم با عنوان جرایم ضد عفت و اخلاق عمومی آمده و به میزان ارتکاب جرائمی همچون انجام دادن عملی حرام در اماکن عمومی یا به نمایش گذاشتن فیلمی که عفت و اخلاق عمومی را جریحه دار کند، پرداخته است. فارغ از مسائل حقوقی مربوط به این مواد قانونی که در جای خود بحث لازم را می طلبد و باید این مباحث را به حقوقدانان سپرد ولی یادآوری چند نکته ضروری به نظر می رسد.

نکته جالب اینجاست که فیلم سینمایی دینامیت از ۱۰ تیرماه ۱۴۰۰ بر پرده سینماهای سراسر کشور به نمایش درآمد و توانست با فروش ۵۹ میلیاردی، عنوان پرفروش‌ترین فیلم سال را به خود اختصاص دهد و به عبارتی بیش از دو میلیون ۶۰۰ هزار نفر در سینما به تماشای آن نشستند. البته از ابتدای سال هم پخش این فیلم در شبکه نمایش خانگی آغاز شد و فقط در ۲۰ روز موفق به فر وش ۱۱ میلیارد تومانی شد.

فیلم سینمایی دینامیت به کارگردانی مسعود اطیابی، داستان آپارتمانی را روایت می‌کند که افرادی از اقشار مختلف جامعه، چون ساقی و طلبه در آن ساکن هستند که با توجه به تضادهای فکریشان موقعیت‌های طنزی را می‌سازند.

یکی از شبکه های نمایش خانگی در نیمه فروردین از فیلم دینامیت به عنوان یکی از جذاب‌ترین و خنده دارترین فیلم‌ های سینمایی ایرانی یاد کرد و نوشت که در این فیلم به ساده‌ترین سبک ممکن تلاش شده تا افراد مختلف با فرهنگ‌های گوناگون در کنار هم قرار گیرند و در این میان ماجراهایی در خصوص تقابل این افراد با یکدیگر سبب شده تا ماجراهای این سریال شکل بگیرند. مثلا دو شخصیت طلبه با بازی پژمان جمشیدی و احمد مهرانفر و دو دختر با سبک زندگی امروزی با بازی نازنین بیاتی و زیبا کرمعلی در کنار هم در یک ساختمان زندگی می‌کنند و مشکلاتی که با هم دارند، داستان این فیلم را شکل می‌دهد. البته این شبکه نمایش خانگی سفارش کرده بود که تماشای این فیلم برای افراد زیر ۱۵ سال مناسب نیست.

در اواخر اسفند سال گذشته پژمان جمشیدی درباره فروش چشم­گیر دینامیت در سال کرونایی ۱۴۰۰ به ایرنا گفته بود که فیلم‌های کمدی خوب، معمولا با استقبال مواجه می‌شود و این عامل در کنار زمان زیادی که دینامیت روی پرده بود، سبب شد تا این فروش خوب رقم بخورد. نکته مهم این فیلم، آن است که دینامیت، از زمانی که به روی پرده رفت تا روزهای پایانی سال گذشته، اصلا افت فروش نداشت و این موضوع به ندرت در آثار سینمایی رخ می‌دهد.

در مجموع باید گفت فیلم‌ دینامیت با بیش از ۵۵ میلیارد تومان و فیلم گشت ارشاد ۳ با بیش از ۴۱ میلیارد تومان به عنوان پرفروش‌ترین فیلم‌های سال ۱۴۰۰ معرفی شدند. البته فیلم سینمایی گشت ارشاد ۳ از ۲۶ آبان بر روی پرده سینماهای سراسر کشور رفته بود. یعنی در حدود صد روز پس از نمایش دینامیت، ولی این فیلم توانست در جایگاه دومین فیلم پرفروش سال گذشته قرار بگیرد. این فیلم، سومین قسمت از سری پرطرفدار گشت ارشاد است که با بازی امیر جعفری، ساعد سهیلی، پولاد کیمیایی و بهنام بانی به کارگردانی سعید سهیلی ساخته شده است.

در خلاصه این فیلم آمده است که حسن و عطا پس از سال‌ها به ایران برمی‌گردند. آنان به اجبار برای امرار معاش به نوازندگی در خیابان‌ها می‌پردازند، پس از مدتی سودای خوانندگی آنان را رها نمی‌کند تا اینکه تصمیم به انتشار آلبوم موسیقی می‌گیرند اما به لحاظ مالی در تنگنا هستند. پس تصمیم می‌گیرند به سراغ یک زمین‌دار بزرگ در لواسان بروند که نقش او را بهنام بانی بازی می‌کند.

سوال مهم این است که چرا ستاد امر به معروف و نهی از منکر پس از گذشت حداقل ۱۰ ماه از نمایش عمومی فیلم دینامیت و شش ماه از روی پرده رفتن فیلم گشت ارشاد ۳ اعلام جرم کرده است؟ به طور قطع مسئولان مربوطه در ستاد امر به معروف از نمایش عمومی این فیلم ها آگاه بودند ولی چرا تاکنون سکوت کرده بودند؟ شاید هم تا زمان ارسال نامه به معاون دادستان کل کشور به دنبال اقداماتی علیه این فیلم بوده اند ولی تاکنون نتیجه ای حاصل نشده است.

اگر ستاد امر به معروف امروز به یاد اعلام جرم علیه این فیلم ها افتاده است، طی شش ماه گذشته برخی نهادها و افراد دغدغه مند به دنبال نقد و بررسی این دو فیلم بوده اند. مثلا اواخر دی ماه سال گذشته نشست و نقد بررسی فیلم سینمای کمدی با حضور مسعود اطیابی کارگردان فیلم دینامیت و برخی منتقدان و کارشناسان در حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی برگزار شد.

اطیابی درباره فیلم دینامیت در همان نشست نقد و بررسی گفت که به عنوان یک هنرمند، وظیفه خود می‌داند که آسیب‌های جدی را مطرح کند و فضایی را به نمایش بگذارد که به وفاق ملی و دوستی بیانجامد تا در شکست منافقان و دشمنانی که در همه ارکان این کشور رخنه کرده‌اند، موثر باشد.

وی در سخنان خود به این فرمایش امام خمینی (ره) هم که گفته بود، انقلاب نباید به دست نامحرمان بیفتد، اشاره کرد و به آخرت و عاقبت فیلم اشاره کرد که محتوای این فیلم را از ابتدا با سانسور از او گرفتند و دشمن در شوراهای نظارتی همه نهادهای فرهنگی هنری و همچنین سایر نهادهای غیرفرهنگی کشور نفوذ کرده‌اند و در حال فعالیت هستند. وی حتی معتقد است منافقان در شوراهای پروانه ساخت و نمایش سازمان سینمایی و حتی صدا و سیما حضور دارند. منظور اطیابی از سانسور حذف ۲۷ دقیقه از فیلم دینامیت بود که باعث خالی شدن این فیلم از محتوا نیز شده بود.

ستاد امر به معروف در سال های اخیر با فراخوانی اعلام کرده که آمادگی ثبت تشکل های مردم نهاد را در حوزه های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی دارد و تا کنون نیز هشت هزار تشکل مردمی با حضور افراد دلسوز و دغدغه مند در این ستاد به ثبت رسیده و در گروه های مختلف فعالیت می کنند و در واقع یکی از بهترین گزینه هایی که می تواند در زمینه فیلم های سینمایی، نظر کارشناسی داده و مشاور خوبی برای ستاد امر به معروف باشد، همین تشکل های مردم نهاد است. همین کارشناسان می توانند به عنوان مطالبه گرانی در حوزه سینما فعالیت کنند و ستاد نیز که وظیفه خود را حمایت از مطالبه گران می داند، با پشتیبانی از این افراد و تشکل های مردمی بهتر می تواند به وظیفه خود عمل کند.

شاید بهتر بود قائم مقام ستاد امر به معروف به جای اعلام شکایت به صورت کلی و مبهم، به مصادیق سخیف بودن و زیر سوال بردن فریضه امر به معروف اشاره می کرد و برای معاون دادستان می نوشت که چرا نباید چنین فیلم هایی بر پرده سینما ظاهر شود؛ البته اگر آقای هاشمی فیلم را به طور کامل دیده باشد. به هر حال اگر این دو فیلم همانگونه که دبیر ستاد امر به معروف اعلام کرده، به شکل سخیفی به تحقیر و تمسخر فریضه امر به معروف و نهی از منکر پرداخته باشد، تاکنون اثر خود را در ذهن و قلب مردم گذاشته و آثار انفجار این دینامیت ها، خرابی های غیرقابل جبرانی را به بار آورده و اگر آنگونه نباشد که هاشمی گلپایگانی گفته، چنین اعلام شکایتی باعث می شود تا کسانی که هنوز این فیلم ها را ندیده اند، در شبکه نمایش خانگی به تماشای این دو فیلم بنشینند.

از طرف دیگر آقای هاشمی گلپایگانی پرداخت این مبلغ را از سوی مقام های قضایی برای تولید یک فیلم فاخر و رسانه ای با هدف جبران مافات و تعظیم امر به معروف درخواست کرده است. نکته اول این که باید بررسی کرد آیا پرداخت چنین مبلغی از نظر قانونی ممکن است یا نه. به عبارت دیگر قاضی دادگاه در صورت تشکیل جلسه محاکمه و صدور حکم محکومیت سازندگان این دو فیلم، فقط می تواند طبق مجازات های تعیین شده در قانون، آنان را مجازات کند نه آنچه که دیبر ستاد امر به معروف خواسته است.

نکته دوم این که منظور از تولید فیلم فاخر و رسانه ای مشخص نشده است. به طور قطع و یقین تولید فیلمی فاخر با موضوع امر به معروف نیاز به یک گروهی شامل کارشناس سینما، کارگردان، تهیه کننده، بازیگر و سایر عوامل تولید فیلم دارد و معلوم نیست این ستاد چگونه می تواند چنین فیلمی را تولید کند که همه مخاطبان را راضی کند.

حال باید دید پاسخ معاون دادستان کل کشور به این درخواست ستاد امر به معروف و نهی از منکر چیست و آیا سازندگان این فیلم ها را بر اساس مفاد مواد ذکر شده، با صدور کیفرخواست، به پای میز محاکمه خواهد کشید و یا مهر تایید بر فیلم های دینامیت و گشت ارشاد ۳ خواهد زد که بر اساس مجوزهای صادر شده از سوی شورای پروانه نمایش و شورای ارزشیابی و نظارت سازمان سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تولید شده است.