پوشش‌های حمایتی سالمندان سیر نزولی داشته است

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم؛ کرسی علمی ترویجی سالخوردگی جمعیت در سیاست‌های کلی ابلاغی به همت انجمن علمی مطالعات اجتماعی حوزه برگزار شد. در ابتدای این جلسه، حجت‌الاسلام افروغ دبیر انجمن مطالعات اجتماعی حوزه و دبیر این کرسی به اهمیت موضوع سالخوردگی در مطالعات جمعیتی اشاره کرد.

در ادامه این نشست، رضا کیانی استادیار اقتصاد و جمعیت شناسی و عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات جمعیت کشور به بیان نظرات خود در خصوص سالخوردگی جمعیت در ایران با محوریت سیاست‌­های کلی جمعیت پرداخت و با بیان اینکه تقویت نظام تأمین اجتماعی، پوشش‌­های بیمه، فرهنگ‌سازی برای تکریم و احترام سالمندان، شرایط لازم برای تأمین سلامت و نگهداری سالمندان، بهره‌مندی از تجارب و توانمندی‌های سالمندان از شاخص‌های مهم و قابل اعتنا در بندهای 3، 4 و 7 سیاست‌های ابلاغی جمعیت است، اظهار کرد: توجه به سالمندی و پیامدهای آن از نقطه نظر افزایش بار مالی سازمان‌­ها و صندوق‌های بازنشستگی و بیمه‌ای، خدمات سلامت، معاش و رفاه اجتماعی در تمام کشورها امری مورد قبول و توجه ویژه بوده است؛ سالمندی در جامعه پیامدها و نگرانی‌هایی را ایجاد می‌­کند.

وی افزود: فشارهای مالی و ورشکستگی‌­های سیستم پرداخت بازنشستگی و مراقبت‌های بهداشتی و درمانی که از منابع عمومی تأمین می‌شوند فقط چند نمونه از این مشکلات است؛ اصولا به دلیل همین اهمیت، اتحادیه بین‌المللی تأمین اجتماعی، سالخوردگی جمعیت را سومین چالش جهانی برای نظام‌های رفاه و تأمین اجتماعی ذکر کرده است؛ با توجه به این اهمیت، تمام کشورها، به اتخاذ برنامه‌ها و سیاستهایِ اجرایی که هم‌زمان ارتقاء خدمات رفاهی و پایداری تحمیلی بر سیستم‌های بازنشستگی و نهادهای حمایتی را در نظر می‌‌گیرند، نیازمندند.

این عضو هیئت علمی مؤسسه تحقیقات جمعیت کشور گفت: هرچه چتر حمایتی این نظام افزایش یابد، فقر و نابرابری اجتماعی کاهش یافته و سطح انسجامِ اجتماعی بالا می‌رود؛ برای نیل به این هدف، این موضوع در قوانین هر کشور، بسته به وجوب و اقتضایِ درکِ مسئله و امکانات و شرایط اقتصادی و اجتماعی قابل جستجو و مشاهده است.

وی افزود: در کشور ما ایران، مطابق اصل 29 قانون اساسی، برخورداری از تأمین اجتماعی برای بازنشستگی، بیکاری، از کار افتادگی، بی‌سرپرستی، حوادث و سوانح و نیاز به مراقبت‌های بهداشتی و درمانی به صورت بیمه‌ای و غیر بیمه‌ای، حقی است همگانی و دولت موظف است خدمات و حمایت‌های فوق را برای یکایک افراد فراهم کند؛ با توجه به این اصل قانون اساسی، مسئله رفاه و تأمین اجتماعی سالمندان موضوعی محوری در سیاست‌های ابلاغی جمعیت نیز بوده و در کنار موضوعات دیگر همچون فرزندآوری، خانواده و ازدواج ، مهاجرت و... واجد اعتبار و نیازمند توجه ویژه است.

عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات جمعیت کشور ادامه داد: شناخت از وضعیت و ابعاد رفاه اجتماعی سالمندان ایران موضوعی ضروری است و عدم توجه به آن می‌تواند شرایط کشور را تحت تأثیر بحران‌ها و چالش‌های فراوانی قرار داده، مشکلات اقتصادی و اجتماعی بسیاری را سبب شود؛ از سوی دیگر در بند 14 سیاست‌های کلی جمعیت ابلاغی مقام معظم رهبری، بر رصد مستمر سیاست‌های جمعیتی در ابعاد کمی و کیفی و انجام پژوهش‌های مرتبط تأکید شده است؛ جلسه حاضر از مصادیق این گونه پژوهش‌ها است.

کیانی با ذکر پوشش‌های بیمه‌ای صندوق‌های بازنشستگی و نهادهای حمایتی کشور به تفکیک هر صندوق و نهاد، یادآور شد: طی سالهای اخیر میزان پوشش صندوق‌های بازنشستگی و نهادهای حمایتی از سالمندان به جای افزایش پوشش، روندی کاهشی داشته و از 69.9 در سال 1394 به 64.4 درصد در سال 1397 کاهش یافته است! این در حالی‌ است که متوسط رشد سالانه جمعیت سالمند سه برابر متوسط رشد سالانه جمعیت کشور بوده و تعداد سالمندان در کشور رو به فزونی است.

در بخش دیگری از این جلسه کیانی با توجه به بند 4 سیاست‌های ابلاغی به موضوع تقویت نظام تأمین اجتماعی اشاره و اضافه کرد: صندوق­‌های بازنشستگی نقش بسیار کلیدی در تامین مخارج زندگی و ارتقاء سطح رفاه اجتماعی بازنشستگان بر عهده دارند؛ در این صندوق­‌ها افرادِ شاغل یا بیمه­ پرداز، با مشارکت در سیستم‌­های بازنشستگی بخشی از حقوق خود را به صندوق‌­ها منتقل می‌کنند تا در زمانی که قادر به انجام کار نیستند، بتوانند مزایای بازنشستگی دریافت کنند.

وی گفت: با بررسی وضعیت صندوق­‌های بازنشستگی در ایران متوجه می‌شویم این صندوق­‌ها با چالش‌­های مالی مهمی روبرو شده­‌اند و به نوعی در وضعیت ناپایداری سیستم مستمری رسیده­‌اند؛ این مسئله، توانایی صندوق‌­ها را در تامین تعهدات خود برای بهره‌مندی مشمولین با پرسش جدی مواجه کرده است؛ یکی از راه‌های سنجش پایداری و کارامدی در صندوق بازنشستگی شاخصی است به نام نسبت یا ضریب پشتیبان.

کیانی افزود: این شاخص، یکی از مهم‌ترین شاخص­‌های آماری مربوط به پایداری مالی در صندوق­‌هایِ بازنشستگی است به گونه‌ای که میزان موفقیت و کارایی صندوق‌­ها با وضعیت این نسبت رابطه‌ای مستقیم پیدا می‌کند؛ نسبت پشتیبان به ما نشان می­‌دهد چه میزانی از نرخ مشارکت طی یک دوره­ خاص برای یک سطح مشخص مستمری مورد نیاز است؛ مطالعه این شاخص در صندوق‌های بازنشستگی ایران نشان می‌دهد، این شاخص در صندوق‌ها به شدت کاهش یافته به نحوی که در بسیاری صندوق‌ها (همچون کارکنان فولاد، صندوق بازنشستگی هما، صندوق مس، بنادر و کشتیرانی، بیمه ایران، صدا و سیما، بازنشستگی کشوری، بیمه مرکزی و شهرداری) در قبال یک بازنشسته، کمتر از یک شاغل وجود دارد.

این جمعیت‌شناس خاطرنشان کرد: وضعیت سایر صندوق‌ها از نظر این شاخص وضعیت مطلوبی نیست؛ روند کاهشی این شاخص در صندوق‌های بازنشستگی کشور همچنان ادامه دارد؛ مطالعات جهانی گویایِ این واقعیت است که کاهش نسبت پشتیبان در صندوق­‌‌های بازنشستگی از ویژگی‌­های کشورهای با جمعیت سالمند و توسعه یافته بوده و دغدغه­ بسیاری از دولت‌­ها در سطحِ بین­‌‌المللی است، اما نکته قابل توجه در کاهش نسبت پشتیبان در صندوق‌های بازنشستگی ایران این واقعیت تلخ است که کاهش ضریب پشتیبان در زمانی روی می­‌دهد که از نظر جمعیتی در پنجره جمعیتی یا فرصت جمعیتی هستیم که دوره طلایی اشتغال به حساب می‌آید.

در ادامه این نشست نادر مطیع ­حق­‌شناس به عنوان ناقد جلسه به بیان نظرات خود پرداخت و اظهار کرد: آقای کیانی در سخنان خود مسئله سالخوردگی جمعیت را از نظر نظام تامین اجتماعی، پوشش‌های بیمه‌ای سالمندان مطرح کرده و سیمای کلی آن را در جهان در مقایسه با ایران به تصویر کشید.

این استاد دانشگاه مسئله سالمندی جمعیت را از ابعاد جمعیت‌شناختی و اجتماعی و فرهنگی به استناد بند 7 سیاست‌های جمعیت ابلاغی رهبری مورد توضیح و بررسی قرار داد و افزود: در این بند سیاست‌ها فرهنگ‌سازی برای احترام و تکریم سالمندان مورد توجه بوده است؛ شواهد جمعیت‌شناختی نشان داد که سهم نسبی جمعیت سالمند 60 ساله و بیشتر در سال 1400 به دنبال تغییرات ساختار سنی جمعیت و افت شدید باروری که در سال‌های اخیر در کشور تجربه شده به رقم 10.7 درصد رسیده است و پیش‌بینی شده با فرض رشد بالا در سال 1420 به رقم 20 درصد برسد.

حق‌شناس در ادامه به چالش‌های فرهنگی اجتماعی مسئله سالمندی اشاره و تصریح کرد: چالش ساختاری خانواده، شکاف نسلی در اثر به هم خوردن توازن جمعیت نسل‌ها، جمع شدن چترهای حمایتی خانواده از سالمندان و کاهش تدریجی سرمایه اجتماعی رخ می‌دهد و احساس مسئولیت جامعه و خانواده در قبال سالمندان، تقویت نقش و حضور سالمند در خانواده و تقویت گفتمان‌سازی بین نسل جوان و سالمند از طریق رسانه ملی از جمله پیشنهادات سیاستی هستند؛ همچنین آینده‌نگری الگوی متناسب جمعیتی و تدوین برنامه اقتصادی و اجتماعی سالمندان در برنامه‌های توسعه از مهم‌ترین الزام‌های سیاستی است.

انتهای پیام/