شکست استراتژی تحریم نفتی روسیه؟

دشواری بسته ششم تحریم‌‌‌ها علیه مسکو

به گزارش پولیتیکو، اورسولا فون در لاین، رئیس کمیسیون اروپا که پیشنهاد تحریم نفت روسیه را ۳ هفته پیش برای نخستین‌بار مطرح کرد، اعلام کرده است که شانس کمی برای توافق میان ۲۷ کشور عضو اتحادیه اروپا بر سر ممنوعیت واردات نفت روسی در گردهمایی روز دوشنبه رهبران اتحادیه در بروکسل وجود دارد. در پشت پرده نیز دیپلمات‌‌‌ها و مقامات اروپایی در تلاشند بسته تحریمی ششم علیه روسیه به طور کامل از هم نپاشد؛ زیرا با این احتمال مواجه هستند که هرگز به توافقی بر سر تحریم نفت روسیه نرسند. دلیل اصلی متوقف ‌‌‌شدن برنامه تحریمی اروپا، مخالفت ویکتور اوربان، نخست‌وزیر مجارستان است که از تایید این بسته امتناع می‌‌‌ورزد و در کنار آن نیز باید به هزینه‌‌‌های بسیار سنگین تحریم نفت روسیه برای اقتصادهای اروپایی توجه داشت.

پولیتیکو به نقل از منابع آگاه گفته است دیپلمات‌‌‌ها اکنون به دنبال گزینه‌‌‌هایی برای خروج از بن‌بست هستند که یکی از مهم‌ترین این گزینه‌‌‌ها، کنار گذاشتن ایده ممنوعیت واردات نفت و فرآورده‌‌‌های نفتی روسیه و ادامه دادن سایر برنامه‌‌‌های موجود در بسته‌‌‌های تحریمی است. چنین اقدامی، کل بسته ششم تحریم‌‌‌های اروپا علیه روسیه را از مسیر اصلی خود خارج می‌کند؛ زیرا تحریم نفتی مهم‌ترین اقدام پیش‌بینی‌شده علیه کرملین بود. کنار گذاشتن تحریم نفتی از بسته تحریمی، باعث شرمساری فون در لاین نیز می‌شود؛ زیرا او همواره اصرار داشت تحریم نفتی پوتین بسیار دشوار است، اما باید انجام شود.

مجارستان از موضع خود عقب نمی‌‌‌نشیند

به‌رغم تلاش‌‌‌های اروپایی‌ها و فشارهای جانبی از سوی آمریکا و اوکراین برای تحریم نفت روسیه، مجارستان قصد کوتاه آمدن از موضع خود علیه این تحریم را ندارد. البته تنها مجارستان این‌گونه نیست و کشورهایی مانند اسلواکی، جمهوری چک و حتی بلغارستان که روسیه گاز آنها را قطع کرده نیز مخالف اجرای این طرح هستند و می‌‌‌گویند دست‌‌‌کم باید چند سالی به آنها برای قطع واردات نفت از روسیه فرصت داده شود. با این حال، رهبران مجارستان که مانع اصلی توافق هستند، می‌‌‌گویند تحریم نفتی روسیه، مساوی با انداختن بمب اتم روی اقتصاد این کشور است. در چنین شرایطی، ویکتور اوربان به شورای اروپایی نامه نوشته و گفته است حتی نمی‌‌‌خواهد در مورد مساله ممنوعیت واردات نفت روسیه در جلسه روز دوشنبه با سایر رهبران اتحادیه اروپا بحث کند.

بی‌‌‌بی‌‌‌سی می‌‌‌گوید دیپلمات‌‌‌ها از این اقدام مجارستان ناامید شده‌‌‌اند؛ اما برخی از آنها نیز اذعان کرده‌‌‌اند که به دلیل افزایش هزینه‌‌‌های انرژی، از این اتفاق چندان هم ناراضی نیستند. البته این اتفاقات در طرف دیگر، خشم ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین را به همراه داشته و او ضمن تشکر از تحریم‌‌‌های اروپایی علیه روسیه گفته است: «کسانی که بسته تحریمی ششم را مسدود می‌کنند، این همه قدرت را از کجا آورده‌‌‌اند؟ چرا هنوز هم اجازه دارند تا این اندازه در رویه‌‌‌های درون‌اروپایی قدرت داشته باشند؟» اظهارات زلنسکی که ویکتور اوربان را هدف گرفته، اهمیت چندانی در رویه‌‌‌های اروپایی نخواهد داشت؛ زیرا مجارستان یا هر کشور دیگری، در صورت مخالفت با تحریم‌‌‌ها می‌توانند آنها را وتو کنند. البته لفاظی‌‌‌های تهاجمی زلنسکی علیه ویکتور اوربان و بسیاری از سیاستمداران اروپایی و به‌ویژه آلمانی که مخالف تحریم نفتی روسیه هستند، مسبوق به سابقه است.

در واقع می‌توان گفت مشکل اینجاست که اتحادیه اروپا پاسخ روشنی برای نگرانی‌های مجارستان ندارد. رهبر مجارستان هفته گذشته نامه‌‌‌ای به چارلز میشل، رئیس کمیسیون اروپایی نوشت و هشدار داد که بحث در مورد تحریم نفت تنها باعث برجسته‌‌‌تر شدن اختلافات داخلی در اروپا می‌شود. اوربان همچنین گفته است که حذف تدریجی نفت روسیه، مستلزم بازآرایی کامل ظرفیت‌‌‌های پالایشگاهی مجارستان است. به عبارت دیگر، بوداپست می‌‌‌گوید تحریم نفت روسیه هزینه زیادی خواهد داشت؛ چنین موضعی برخی از اروپایی‌‌‌ها را مشکوک کرده است که احتمالا ویکتور اوربان به دنبال دریافت پول بیشتری از اتحادیه اروپاست. روبرتا متسولا، رئیس پارلمان اروپا، خوش‌بین است که مجارستان اساسا در حال اتخاذ یک نوع موضع مذاکره است.

با این حال، بودجه‌‌‌ای که اخیرا برای کمک به انتقال انرژی اتحادیه اروپا در نظر گرفته شده، از دسترس مجارستان خارج است. گفتنی است همه اینها بخشی از اختلافات مالی بوداپست و بروکسل است، زیرا اروپایی‌‌‌ها دولت اوربان را متهم به تضعیف استانداردهای دموکراتیک کرده‌‌‌اند و به همین دلیل دسترسی این کشور به برخی منابع مالی را قطع کرده‌اند. حامیان اوربان در مجارستان می‌‌‌گویند این کشور به دلیل استقلال خود مورد انتقاد قرار گرفته و کاملا موجه است که در برابر ممنوعیت ویران‌‌‌کننده نفت، بدون دریافت تضمین‌‌‌های کافی مقاومت کند. در طرف مقابل ایده‌‌‌های دیگری مانند تعیین سقف قیمت یا تعرفه بر نفت روسیه برای کاهش درآمدهای کرملین پیشنهاد شده است. همچنین یکی از پیشنهادهای اخیر می‌‌‌گوید ابتدا خرید دریایی نفت روسیه متوقف شود و درباره خطوط لوله در آینده تصمیم‌گیری شود. با این حال، می‌توان گفت بسته تحریمی ششم اتحادیه اروپا در مرز فروپاشی است و به‌‌‌رغم تبلیغات بسیار گسترده در این باره، به نظر می‌رسد تحریم نفتی روسیه مشکل‌‌‌دار است و در صورت اصرار بر ممنوعیت کامل واردات نفت مسکو، باید منتظر فروپاشی کامل این بسته بود. امری که برای کمیسیون اروپا، پس از دست‌‌‌کم یک ماه لفاظی‌‌‌های تهاجمی، شکستی شرم‌‌‌آور خواهد بود.

تحریم‌‌‌ها درآمد صادرات انرژی روسیه را افزایش دادند

در چنین شرایطی و با وجود تلاش‌‌‌های بسیار آمریکایی‌‌‌ها و اروپایی‌‌‌ها برای آسیب رساندن به اقتصاد روسیه و قطع منابع درآمدی این کشور، درآمدهای نفت و گاز مسکو تقریبا از زمان آغاز جنگ به طور مداوم در حال افزایش بوده است. از همان ابتدا، بسیاری از تحلیلگران هشدار داده بودند که تلاش برای تحریم نفت روسیه، از یک‌سو به بحران کنونی انرژی و تورم در جهان دامن خواهد زد و از سوی دیگر درآمدهای مسکو از محل فروش انرژی را افزایش خواهد داد. با این حال، در ابتدا آمریکا نفت روسیه را تحریم کرد و همین اقدام باعث تشدید محدودیت عرضه موجود در بازار شد و پس از آن، برخی از اروپایی‌‌‌ها نیز بخشی از خرید نفت روسیه را کاهش دادند که مجموع این عوامل به افزایش چشمگیر قیمت نفت منجر شد. در واقع، می‌توان گفت هر موج تحریمی جدید علیه روسیه و کاهش خرید نفت از این کشور، تنها منجر به تقویت هر چه بیشتر منابع درآمدی روس‌ها شده است؛ زیرا نفتی که توسط مشتریان اروپایی و آمریکا خریداری نمی‌شود، در بازار گسترده کشورهایی که علاقه‌‌‌ای به تحریم یا فشار بر روسیه ندارند، به راحتی فروخته می‌شود.

داده‌‌‌های جدید نشان می‌دهند که درآمد نفت و گاز روسیه با ثبت رقم خیره‌‌‌کننده ۸/ ۱ تریلیون روبل (بیش از ۲۷ میلیارد دلار) در ماه آوریل رکورد تازه‌‌‌ای را به ثبت رسانده است. درآمد روسیه از صادرات انرژی در ماه مارس نیز ۲/ ۱ تریلیون روبل (حدود ۱۹ میلیارد دلار) بود. برای درک بهتر عملکرد روسیه در دوران جنگ و تحریم، کافی است بدانیم که این کشور در ۴ ماه ابتدایی سال توانسته بیش از ۵۰‌درصد از درآمد پیش‌بینی‌شده خود از محل فروش نفت و گاز در بودجه فدرال ۲۰۲۲ را تامین کند. در واقع، با وجود تحریم نفتی روسیه از سوی آمریکا و تلاش اروپا برای ممنوعیت واردات نفت روسی، باید این واقعیت را پذیرفت که مسکو بازیگری بسیار قدرتمند و غیرقابل‌حذف از بازار طلای سیاه است. روسیه یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان نفت جهان است و هیچ راهی برای حذف کامل آن از بازار وجود ندارد.

با تحریم نفت روسیه توسط اروپایی‌‌‌ها و افزایش قیمت، جذابیت نفت روسی به دلیل تخفیف‌‌‌هایش در بازار بیشتر از قبل می‌شود و در حال حاضر بسیاری از کشورها از جمله چین و هند، انگیزه زیادی برای خرید نفت با تخفیف روس‌‌‌ها دارند. در چنین شرایطی، می‌توان گفت هرگونه اقدام تنبیهی علیه نفت روسیه، سود خالص مسکو در بازار جهانی نفت را افزایش می‌دهد و بعید به ‌نظر می‌رسد روس‌‌‌ها آنقدر هم نگران آسیب‌‌‌های چنین تحریمی باشند.