گنجی که در قلب کرمان ویران شد/ فراموشی خانه های تاریخی

خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها: شهر کرمان یکی از غنی‌ترین بافت‌های تاریخی کشور را در خود جای داده است، شهر کنونی کرمان حول بافت تاریخی شهر احداث شده است. در واقع پس از تشکیل هسته مرکزی بازار در کرمان در دوران مختلف تاریخی بخش‌هایی به این بازار افزوده شده و خانه‌های مردم نیز در اطراف همین بازار ساخته شده و حالا در هسته مرکزی شهر کنونی کرمان بافت تاریخی قرار گرفته است.

در هر هکتار بافت تاریخی کرمان ۵۰ نفر زندگی می‌کند

شهر کرمان ۱۳ هزار هکتار وسعت دارد و جمعیتی معادل ۷۰۰ هزار نفر را در خود جای داده است اما هیچ گونه تناسبی در زمینه توزیع جمعیت در این شهر برقرار نیست و جالب اینجاست که در هر هکتار بافت فرسوده و تاریخی کرمان فقط ۵۰ نفر زندگی می‌کنند.

مجموعه‌ای غنی از کوچه و معابر و خانه‌ها و میدان تاریخی که شامل حمام‌های تاریخی، آب انبار و مساجد می‌شود اما در دهه‌های اخیر بی توجهی و شعارهای بی عمل در شهر کرمان منجر به تخریب بخش گسترده‌ای از خانه‌های تاریخی شده است و البته جای این خانه‌ها آپارتمان‌ها و برج‌های مسکونی سر از خاک برداشته‌اند و منظر بافت تاریخی شهر کرمان را مخدوش کرده‌اند و مشخص نیست چه کسی مجوز این ساخت و سازها را صادر کرده است.

مهاجرت مردم بومی از بافت تاریخی و سکونت اتباع بیگانه در خانه‌های قدیمی

اگر بگوییم بافت تاریخی و پیوستگی این بافت در کرمان به صورت کامل از دست رفته است سخنی به گزاف نگفته‌ایم، تخریب خانه‌های تاریخی در مناطق مختلف و ساخت و سازهای غیر همگون موجب شده محله‌های تاریخی کرمان از یکدیگر دور شوند.

تخریب خانه‌های تاریخی در مناطق مختلف و ساخت و سازهای غیر همگون موجب شده محله‌های تاریخی کرمان از یکدیگر دور شوند

مردم بومی کرمان از بافت تاریخی و کهن به سمت مناطق غرب شهر مهاجرت کرده‌اند و در مقابل خانه‌های تاریخی که گاه قدمتی بیش از ۳۰۰ سال دارند به انبار و یا مرکز اقامت افغانستانی‌ها تبدیل شده‌اند و هویت خود را از دست داده‌اند.

خانه‌های تاریخی در مرکز، شرق و جنوب شرق و پراکنده هستند اما گاه در همین قسمت‌ها هم می‌توان تخریب خانه‌های قدیمی و ساخت و ساز برج‌های مسکونی را در لابه بلای خانه‌های تاریخی مشاهده کرد.

هر چند شهرداری بافت قدیم در کرمان تشکیل شده و میراث فرهنگی و استانداری کرمان نیز شعارهایی در راستای تغییر کاربری و بازسازی بافت تاریخی کرمان داده می‌شود اما در بهترین حالت همه این دستگاه‌ها خود را کنار می کشند و از بخش خصوصی می‌خواهند وارد گود شود و سرمایه گذاری کند.

پاسکاری خانه‌های تاریخی بین ادارات مختلف

این روزها البته رشد پی در پی آپارتمان‌های کوچک و بزرگ و رنگارنگ در لابه لای خانه‌های تاریخی شهر عادی شده و حتی پارکینگ‌های بزرگ طبقاتی اکثراً نیمه کاره که با مجوز نیز ساخته شده‌اند با بناهای تاریخی شهر پهلو به پهلو می‌زند.

در حالی که یزد به واسطه همین بافت تاریخی ثبت جهانی شده و سالانه میلیاردها تومان درآمد از طریق گردشگری کسب می‌کند در کرمان همه چیز بین ادارات پاس کاری می‌شود.

مدیرکل میراث فرهنگی کرمان در گفتگو با مهر با اشاره به کمبود اعتبارات برای مرمت بافت تاریخی و خصوصی بودن بخشی از این مناطق گفت: ما از بخش خصوصی برای مرمت این مناطق از شهر و تغییر کاربری این خانه‌ها حمایت می‌کنیم.

فریدون فعالی افزود: تمام تلاش خود را برای حفاظت از بافت تاریخی انجام داده و اقداماتی برای مشخص کردن حریم بناهای ثبت ملی انجام شده و بخشی از وضعیت فعلی بافت تاریخی ناشی از گذشته است.

وی عنوان کرد: ما از بخش خصوصی برای بازسازی خانه‌های تاریخی و تغییر کاربری این خانه‌ها دعوت می‌کنیم و با توجه به کنترل کرونا و افزایش ورود گردشگران سعی می‌کنیم این روند را رونق دهیم.

۱۸۰۰ هکتار بافت تاریخی در کرمان وجود دارد

وی گفت: مطابق قانون همه دستگاه‌های دولتی باید برای حراست و حفاظت از بافت تاریخی همکاری کنند.

وی یکی از نیازهای کرمان را مطالعات دقیق و طرح جامع بافت تاریخی دانست و گفت: در نهایت نهادهای مختلف باید برای احیا و حراست از این بناها همکاری کنند. ضمن اینکه باید شرایط سرمایه گذاری بخش خصوصی را هم فراهم کنیم.

فعالی بیان کرد: هزار و ۸۰۰ هکتار بافت تاریخی در کرمان وجود دارد می‌تواند به گنجینه‌ای برای استان کرمان تبدیل شود و موجب جذب گردشگر و رونق صنعت گردشگری شود.

محمد ایرانمنش یکی از فعالان میراث فرهنگی کرمان در گفتگو با مهر اظهارداشت: آنچه هم اکنون بر بافت تاریخی کرمان گذشته است بسیار اسفناک است نه در دوره‌های گذشته و نه هم اکنون هیچ اقدامی برای ساماندهی بافت تاریخی انجام نشده است.

وی افزود: حتی برای حفاظت از بناهای شاخص تاریخی هم حساست وجود ندارد، مثلاً جاده را از کنار تخت درگاه قلی بیگ و گنبد جبلیه و باغ‌های تاریخی عبور داده‌اند، در مجاور بازار تاریخی کرمان یک پارکینگ غول پیکر نیمه کاره وجود دارد که دقیقاً دیوار به دیوار بازار قلعه محمود است.

حتی برای حفاظت از بناهای شاخص تاریخی هم حساست وجود ندارد، مثلاً جاده را از کنار تخت درگاه قلی بیگ و گنبد جبلیه و باغ‌های تاریخی عبور داده‌اند، در مجاور بازار تاریخی کرمان یک پارکینگ غول پیکر نیمه کاره وجود دارد

وی گفت: مجاور کاروانسرای جر بناهای چند طبقه و نوساز احداث شده که هیچ تناسبی با بافت تاریخی ندارد. حتی باغ هرندی هم که وعده بهسازی اش داده شده بود رها شده است حالا انتظاری برای ساماندهی بافت تاریخی وجود ندارد.

وی گفت: اکثر بناهای تاریخی اطراف بازار با انبار اصناف تبدیل شده است و در حال ویرانی است و هیچکس هم از این خانه‌ها سراغی نمی‌گیرد.

ایرانمنش بیان کرد: در مجاور باغ لله که از محله‌های تاریخی کرمان است خانه‌ها به افغانستانی‌ها اجاره داده شده همین مساله در کنار بازار قلعه دیده می‌شود به طوری که وقتی وارد این منطقه می‌شوید به ندرت یک ایرانی می‌بینید.

وی گفت: بافت تاریخی کرمان هم منظرش مورد هجمه قرار گرفته و هم بناها و هم هویت این منطقه از دست رفته است.

این فعال گردشگری گفت: در کنار قلعه دختر و قلعه اردشیر در چند متری این قلعه‌ها زمین فوتبال ایجاد شده است و کسی هم برای جلوگیری از این کار اقدامی نکرده است.

وی گفت: در اطراف همین قلعه‌ها حجم قابل توجهی از زمین‌های خالی وجود دارد که ناشی از تخریب خانه‌های قدیمی است همین مساله در اطراف مسجد امام نیز وجود دارد و نه اینکه بگوییم خانه‌ها تخریب شده است در برخی از مناطق محله‌ها از بین رفته‌اند و جای آنها آپارتمان ساخته شده است.

بافت تاریخی کرمان در حالی از دست رفته است و در مرحله اسفناکی رها شده است که چشم طمع انبوه سازان به این مناطق دوخته شده است و با اینکه کرونا تقریباً تمام شده اما هیچ طرح و برنامه مدونی برای بهبود وضعیت کنونی وجود ندارد.