مشاهده صدف اویستر غیربومی در شمال خلیج فارس ‏

گونه‌های غیربومی‎ و مهاجم‎ ‎دو مفهوم آشنا و مهم برای مطالعات پژوهشگران حوزه بوم‌شناسی و محیط‌زیست ‏هستند؛ شناخت دقیق و داشتن اطلاعات از آثار محیط‌زیستی این موجودات، برای حفاظت از زیست‌بوم موجودات بومی ضروری ‏است‎.‎در محیط زیست، چرخه‌ای از روابط بین گیاهان و جانوران با هم و با عناصر محیطی آن منطقه شکل گرفته و نوعی تعادل ‏را در ‏جمعیت گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری برقرار کرده است.‎

پیشرفت فناوری در صنعت حمل و نقل باعث شد انسان بیش از ‏پیش بتواند در کمترین زمان و به راحتی از کشوری به ‏کشور دیگر یا از قاره ای به قاره دیگر سفر کند. این امر موجب شده انسان ‏ها به عمد یا غیرعمد گونه های گیاهی یا جانوری ‏را در این سفرها با خود از منطقه‌ای به منطقه دیگر جابجا کنند‎.‎

انسان با جابجایی بدون مطالعه و کاشتن و رها کردن گیاهان و حیوانات در مناطق جدید باعث بر هم خوردن تعادل آنها و ‏در بسیاری ‏موارد از بین رفتن و انقراض سایر گونه های بومی محیط شده است‎.‎

انتقال گونه ها به خارج از محدوده بومی ‏آنها پس از تخریب زیستگاه به عنوان دومین تهدید برای تنوع زیستی مناطق بومی ‏در نظر گرفته می شود‎ ‎و دولت ها در سراسر دنیا هزینه های هنگفتی را برای مقابله با تاثیرات اقتصادی گونه های مهاجم ‏هزینه می‌کنند‎.‎

معرفی گونه های جدید؛ به‌ویژه در منطقه ای که گونه‌های معرفی‌شده گونه غالب را شکل می دهند، آن منطقه را ‏دچار ‏تغییرات اساسی می کند. در دریاها نیز برخی جانوران با اهداف آبزی پروری یا از طریق چسبیدن به بدنه کشتی ها به ‏سایر ‏نقاط منتقل می شوند‎.‎

صدف های اویستر نیز از این طریق به نقاط مختلف معرفی شده اند. حالا محققان پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی طی مطالعه ای با موضوع شناسایی اویسترهای منطقه خلیج فارس،‌ حضور یک ‏گونه اویستر کوچک غیربومی در شمال این منطقه و بندر امام خمینی (ره) را گزارش کرده اند‎.

به گفته دکتر حمزه غفاری پژوهشگر پسادکتری پژوهشگاه ملی اقیانوس‌شناسی و علوم جوی و از محققان این مطالعه‌، یافته های این محققان نشان داد فراوانی نوعی اویستر که از جنس اویستر کراستریا (Crassostrea) است در منطقه بندر امام خمینی زیاد است ولی محققان در مورد گونه دقیق آن نتوانستند به نتیجه قطعی برسند و این امر به مطالعات بیشتر و تحقیقات به روش های مولکولی نیاز دارد.

وی می گوید: تعداد زیاد این گونه غیربومی اویستر خلیج فارس، در ‏بندر امام خمینی (ره) و کمتر در سایر محل‌های نمونه‌برداری می‌تواند ناشی از فعالیت های انسانی یا آب توازن کشتی‌ها (آبی که در مخازن کشتی‌ها پس از تخلیۀ بار آنها برای حفظ تعادل بارگیری می شود) باشد و در صورت تبدیل شدن به گونه تهاجمی سبب کمبود ‏فضای سکونت برای سایر گونه‌ها شود. بررسی و گزارش کارکنان بندر ‏از تسلط و نرخ رشد بالای این گونه در منطقه، این فرض را تقویت می کند که بندر امام خمینی (ره) منبع معرفی این ‏گونه ‏به سایر نقاط شمال خلیج فارس است‎.‎

اویسترهای غیربومی، می توانند سبب تغییراتی مهم در محیط جدید شوند. آنها زیستگاه را ایجاد و اصلاح می کنند، منجر ‏به رقابت برای فضا با دیگر گونه ها شده، به عنوان ناقلِ دیگر گونه های خارجی عمل کرده و تنوع زیستی را تهدید کنند.‏

در این پژوهش، صدف غیربومیِ شناسایی شده، می‌تواند نمونه‌ای از ‏افزایش روزافزون تهاجمات زیستی به واسطه ‏فعالیت‌های انسانی در سواحل شمالی خلیج فارس باشد. بنابراین، سیاست‌ها و برنامه‌های منطقه‌ای و جهانی برای ‏مدیریت ‏گونه‌های مهاجم دریایی باید اجرا شود تا با کمترین هزینه، پتانسیل تهاجم به حداقل برسد. همچنین این گونه ممکن ‏است در ‏سایر مناطق ساحلی خلیج فارس پراکنش داشته باشد که نیاز به بررسی دارد.‏ آثار آتی گسترش اویسترها در سواحل ‏خلیج فارس به ‏دلیل تغییرات آب و هوایی بر لزوم پایش برای شناسایی هرگونه تهاجم احتمالی تاکید دارد.‏

این مطالعه با همکاری اساتید دانشگاه شهید بهشتی و با حمایت مالی معاونت بین الملل معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و حمایت های پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی از سال ۹۸ با هدف شناسایی اویسترها در سواحل شمالی خلیج فارس انجام شده است. نتایج این مطالعه در نشریه جانورشناسی تطبیقی ‏Zoologischer Anzeiger‏ نیز منتشر شده ‏است.