تاب آوری از خانه تا مدرسه

سارینا سعادتی در یادداشتی برای میگنا در باشگاه تاب آوری نوشت : به نظر میرسد استرس، ناملایمات و چالش با زندگی انسان تنیده شده است. تحقیقات نشان داده است کودکانی که ضربه های روحی بزرگی را تجربه کرده اند می توانند با غلبه بر مشکلات و در بلوغ و بزرگسالی به اعضای بسیار کارآمد و سازنده ای برای جامعه تبدیل شوند.
در مواجه با ناملایمات برخی از کودکان نیز تحت تاثیر اثرات منفی قرار می گیرند در حالی که برخی علی رغم چنین چالش هایی خوب عمل میکنند ، موفقیتی بدست آورده و توانایی عبور از موانعی بزرگتر را نیز پیدا میکنند.
راهکارهای عملی ویژه ای وجود دارند که معلمان می توانند برای حمایت از کودکان و خانواده ها برای در آموزش و توسعه تاب آوری استفاده کنند.
برای حمایت معلمان از توسعه تاب آوری تعریف روشنی از تاب آوری و درک عوامل محافظتی و خطر ضروری است میتوان مفهوم تاب آوری را به سه روش بررسی کرد:
روش اول : با شناسایی ویژگی های بچه هایی که در محیط هایی بزرگ شدند که آسیب های مختلفی را تجربه کردند اما همچنان به رشد خود ادامه دادند.
روش دوم: بررسی پاسخ های متفاوتی که هر کودک با توجه به سطح توانایی خود به استرس میدهد.
روش سوم: بررسی عملکرد مثبت کودکانی که آسیب و استرس را پشت سر گذاشتند و به میزان قابل توجهی بهبود یافتند.

کودکانی که مشکلات سلامت روانی را تجربه کردند، از بخش های چالش برانگیز به صورت قوی تر و سازگارتر با تغییرات خود را نشان داده اند اما برخی دیگر اینگونه نبودند
در روانشناسی افراد تاب آور، افرادی هستند که دارای ویژگی های درونی مانند صبر، خودپذیری، خودکارآمدی و خوش بینی هستند که به آنها امکان عملکرد و موفقیت در مواجه با ناملایمات را میدهد.

معلمان توانمند بخوبی به این نکته توجه دارند که درک استرس و تاب آوری میتواند هم آیند باشد.

استرس به عنوان هرچیزی ( فیزیکی ، احساسی یا هردو) تعریف میشود که سلامتی افراد را تهدید میکند. زمانی که یک فرد استرس مداوم یا شدید و مخربی را تجربه میکند سلامتی بدنی و روانی خود را از دست میدهد
افراد ممکن است به روش های مختلف استرس و تاثیرات مخرب آن را درک کنند، تفسیر کنند و به آن پاسخ بدهند و در نهایت با آن کنار بیایند.
گاهی نیز تاب آوری به عنوان توانایی و تمایل افراد برای مقابله با استرس و سختی ها و ظرفیت آنها برای برگشتن به حالت قبلی و حفظ عملکرد های طبیعی تعریف شده است.
تعاریف متفاوتی از تاب آوری ارائه شده است که آن را نه تنها به عنوان توانایی فرد برای انطباق با تغییر بلکه به نهراسیدن و چه بسا تهور و استقبال از تغییر و یا تجربه پذیری معنا کرده است .

بعد جدید دیگری نیز برای درک تاب آوری معرفی شده است که تاب آوری را به توانایی فرد در استفاده از منابع برای عبور از موانع به نحوی که در بافتار و ساختار فرهنگی هم پذیرفته و معنامند باشد .

ایا افراد چگونه می توانند به خود را بازسازی و بازیابی کنند یا با تجارب ناملایمات خود سازگار شوند؟ ایا این مهم بستگی به زمینه و ظرفیت آنها برای یافتن و استفاده از منابع در محیط خود و توانایی دسترسی به عوامل حفاظتی دارد.
شناسایی عوامل خطر و محافظتی که به تاب آوری کودکان کمک میکند می تواند معلمان را در به کار گیری راه های پیشگیری و مداخله ی موثر برای حمایت از کودکان راهنمایی کند که یکی از آن عوامل حمایت در سطح خانواده می باشد که با توجه به ماهیت اجتماعی انسان ها هر بحثی در مورد حمایت از توسعه ی تاب آوری باید جنبه ای از خانواده را در بر بگیرد.
معلمان از موقعیت ممتازی برخوردار هستند که از زندگی خانواده ها آگاه باشند. بنابراین فرصتی بی نظیر برای حمایت و تقویت آنها دارند معلمان باید خانواده ها را به عنوان واحدهایی با نقاط قوت و توانایی ها و چالش های خاص در نظر بگیرند.
مشارکت با خانواده ها برای حمایت از کودکان در آموزش و توسعه تاب آوری آنها حایز اهمیت است.

سارینا سعادتی در ادامه این یادداشت نوشته است : برخلاف عوامل محافظتی، عوامل خطر ویژگی هایی هستند که احتمال تاثیر منفی ناملایمات و آسیب را در سازگاری و آسایش کلی کودکان افزایش می دهند.
عوامل خطر و تجربیات منفی شامل قرار گرفتن کودک در معرض آزاری عاطفی ، جسمی ، جنسی ، نداشتن مهارت های اجتماعی ، بی توجهی عاطفی و فیزیکی، تبعیض و نژاد پرستی، تصور ضعیف از خود، مشکلات خانوادگی مانند خشونت خانوادگی ، بیماری روانی یا جسمی والدین و مصرف مواد مخدر یا الکل میشود.
عوامل خطر منجر به کاهش منابع فردی کودک در مواجه با ناملایمات میشود در نتیجه آسیب پذیری کودک بیشتر میشود بنابراین و چون همیشه نقش معلمان و مراقبان در افزایش سازگاری و تاب آوری مکرر مورد توجه قرار میگیرد.

راهکارهای عملی برای معلمان و خانواده:

احساسات کودکان را بپذیرید.
برای کنار هم بودن اعضای خانواده تاکید داشته باشید و مهم تر از همه به بچه ها اجازه بدهید از طریق بازی و خنده کودکی خود را داشته باشند.
نسبت به نیاز های کودک حساس و پاسخگو باشید.
قوانین و انتظارات را برای کودکان واضح توضیح دهید.
برای کودکان یک محیط قابل پیش بینی ایجاد کنید یعنی فضاهایی را به وجود بیاورید که در آن نیازها و حالات عاطفی آنها شناسایی شده و احترام گذاشته شود و با در نظر گرفتن تفاوت هایشان مورد توجه قرار بگیرند.
در مورد خواسته های کودکان، انعطاف پذیر باشید و سلیقه ها و علایق آنها را بشناسید.
به کودکان در تعیین اهداف، تعریف و شناسایی موفقیتشان کمک کنید و زمانی که موفق شدند آنها را تشوق کنید.
مسئولیت پذیری متناسب با سنشان را تشویق کنید.
از کودکان در مراقبت از خود و کسب مهارت های زندگی حمایت کنید.
هرچیزی که باعث افزایش استقلال در آنها میشود را تشویق کنید.
انتخاب های مستقلانه را در آنها را تشویق کنید.