نقش «سنّت‌های الهی» در ساختن آینده مطلوب انقلاب اسلامی

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، شانزدهمین نشست از هشتمین دورۀ کرسی‌های آزاداندیشی باعنوان «آینده پژوهی انقلاب اسلامی» به همت مجمع هماهنگی پیروان امام و رهبری استان قم و اندیشکده مطالعات انقلاب اسلامی در دانشگاه طلوع مهر قم به صورت حضوری و مجازی برگزار شد.

حجت الاسلام والمسلمین محسن مهاجرنیا در این نشست گفت: دولت اگر بخواهد آینده را بسازد، به خیلی از عوامل و قوانین باید توجه کند. اینطور نیست که ما تصمیم بگیریم و آینده ساخته شود. برای ساختن آینده عناصر قطعی وجود دارد که تأثیرگذار هستند. مثلا آیا بدون اقتصاد خوب می‌توانیم آینده را بسازیم؟ یا بدون علم و دانش و تکنولوژی می‌شود آینده را ساخت؟ ساختن با این ابزار و با این سازه‌ها و امکانات امکان‌پذیر است.

وی افزود: آینده با شعار ساخته نمی‌شود. یک سری امکانات لازم است. این امکانات تحت تأثیر خیلی چیز‌ها هستند، حتی تحت تأثیر تاریخ و جغرافیا. ابن خلدون؛ یکی از فیلسوفان و مورخان می‌گوید، آن چیزی که جوامع را می‌سازد جغرافیا است، اقلیم است، سرما و گرما است و آن جایی که انسان‌ها در آن زندگی می‌کنند، اخلاق و رفتار انسان‌ها متأثر از اقلیم و آب و هوا و شرایطی است که در آن هستند. بالاخره جغرافیا و موقعیت آب و هوایی، موقعیت کشاورزی خوب، صنعت خوب، داشتن انواع معادن و...، همه این‌ها در ساختن آینده یک کشور تأثیر دارند.

وی افزود: شما تأثیر سیاست را برای آینده نمی‌توانید نادیده بگیرید. بالاخره سیاست‌مداران در ساختن آینده تأثیر دارند. خود دولت‌ها و سیاست‌ها و انواع سیاست‌هایی که اتخاذ می‌کنند، این‌ها بسیار مؤثر هستند. به هر حال سیاستی که یک پادشاه اعمال می‌کند با یک سیاست مردم‌سالاری دینی تفاوت دارد. نوع تأثیر این‌ها در ساختن جامعه و آینده بسیار متفاوت هستند.

استاد مهاجرنیا در ادامه گفت: آدم‌ها و شخصیت‌ها هم برای ساختن آینده خیلی مؤثر هستند. یک اصطلاحی هست، می‌گویند ما ملت ایران، قهرمان‌گرا هستیم و دنبال قهرمان می‌گردیم. یعنی یک کسی باید بیاید جلو بیفتد، ما هم پشت‌سر او راه بیفتیم. اینکه همه تصمیم بگیریم و به صورت جمعی حرکت کنیم، نیستیم. به همین علت در ورزش‌های جمعی خیلی رشد نداریم، ولی ورزش‌های فردی ما معمولاً رشد داریم و آنجا قهرمان می‌شویم، چرا؟ چون ما روحیه جمعی کمتر داریم. معمولا ما همیشه دنبال قهرمان می‌گردیم. اگر امام راحلی نمی‌آمد و جلودارنمی شد تا علیه رژیم قبل مبارزه کند، واقعاً این ملت راه می‌افتاد؟ هرگز. اصلاً تصور آن هم سخت است.

وی افزود: نژاد و تبار هم در ساخت آینده تأثیر دارد. مثلاً می‌گویند ما آریایی هستیم، در دنیا نژاد‌های مختلف را ببینید، برخی متفکران می‌گویند بعضی از نژاد‌ها اهل کار و فعالیت هستند. همچنین نوع نگاه به اصل انسان و انسان‌گرایی در ساختن آینده تأثیر دارد. وقتی شما انسان‌ها را انسان ببینید، نگاه انسانی به انسان‌ها داشته باشید تا نگاه ابزارگونه و نگاه طبیعی، خیلی تفاوت دارد.

استاد مهاجرنیا سپس افزود: دولت آینده ساز باید معتقد به قانون‌مندی باشد ودر این قانون مندی باید به سیستم نظام طبیعت، نظام پدیده‌های سیاسی اجتماعی، نظام مسائل اقتصادی توجه کند، یعنی همان اصل علیّتی که بتواند بر اساس آن جلو برود. بعضی‌ها هستند که به چنین قوانینی اعتقاد ندارند. بعضی از آدم‌ها واقعاً قانون‌مند نیستند. فقط شخصی فکر می‌کنند و قهرمان‌محور هستند.

رئیس اندیشکده مطالعات انقلاب اسلامی طلوع مهر گفت: برای ساختن آینده مطلوب انقلاب اسلامی یک سری عناصر قطعی وجود دارد که تأثیرگذارند و یکی از عوامل مهم «سنّت‌های الهی» هستند. سنّت‌های الهی، همین متافیزیک عالم هستند. یعنی قانون‌مندی‌هایی که پشت همه برنامه‌ریزی‌های ما وجود دارند، که اگر به آن‌ها توجه کنیم و در راستای آن‌ها حرکت کنیم، می‌توانیم آیندۀ مطلوب را بسازیم.

وی افزود: در قرآن بحث سنّت‌های الهی را داریم. دست قدرتمند خدا که لحظه به لحظه در عالم تأثیر می‌گذارد. بخش زیادی از آن از طریق سنّت‌ها اعمال می‌شود، یعنی خداوند قدرت خودش را در قالب انواع قانون‌مندی‌هایی در عالم قرار داده که ما بخواهیم یا نخواهیم اجرا می‌شود. خداوند طوری این قانون‌مندی را درست کرده است که به اراده او در همه عالم این قانون‌مندی اعمال می‌شود. هر کسی آن قانون‌مندی را رعایت کند می‌تواند به پیشرفت برسد وآینده را بسازد، حتی اگر مسلمان هم نباشد.

استاد حوزه و دانشگاه به عنوان مثال گفت: شما اگر در کاشتن یک دانه گندم شرایط فیزیکی آب و هوا، کود، اکسیژن و فصل و گرما و سرما و ... را رعایت کردید، قطعاً این گندمی که شما می‌کارید به نتیجه می‌رسد. این سنّت را خدا ایجاد کرده است که با این شرایط این گندم رشد کند. شما مسلمان هم نباشید، رشد می‌کند، اما اگر مسلمان باشید و متکی به خداوند باشید، یک آثار دیگری مثل «برکت» برای آن باز می‌شود. اما اصل این قانون وجود دارد؛ لذا در قوانین خداوند کافر و مسلمان همه بهره‌مند می‌شوند.

وی با اشاره به آیه «وَ لَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرى‏ آمَنُوا وَ اتَّقَوْا لَفَتَحْنا عَلَیْهِمْ بَرَکاتٍ مِنَ السَّماءِ». یعنی اگر این‌ها با تقوا باشند، خداوند به آن‌ها برکت می‌دهد، گفت: الآن در دنیای مجازی برخی می‌گویند چند کشور اسلامی در کره زمین وجود دارد؟ چند کشور شیعه اهل بیت (ع) در دنیا هست؟ چند کشور قوانینش مبتنی بر اسلام است؟ بعد می‌گویند اگر ما مسلمان هستیم، اگر شیعه هستیم، اگر ایمان داریم، پس چرا خداوند به ما کمک نمی‌کند؟ چرا ما مشکل داریم؟ چرا مشکل اقتصادی داریم؟ و سؤالات اینطوری مطرح می‌شود.

استاد مهاجرنیا افزود بخشی از تقوا یعنی مطابقت با سنّت‌های الهی. مگر می‌شود شما به قوانین الهی پشت‌پا بزنید، بعد بگویید یا رسول الله، من به تو ایمان آوردم. با یک ایمان می‌خواهید همه مشکلات تو حل شود. نمی‌شود. باید با سنّت‌های الهی همراه شوید. خداوند فرموده است که «ان تنصروا الله ینصرکم»، یاری کردن خدا، یعنی مطابقت با سنّت‌های الهی.

وی افزود: چرا مسلمانان در اُحد، جنگ پیروز شده را باختند؟ چون قانون‌مندی جنگ رعایت نشد. این‌ها قرار بود آنجا بمانند، ولی دیده‌بانی را رها کردند و دشمن از طرف دیگر حمله کرد. این طبیعت کار است. چرا دشمن پیروز شد؟ چون دشمن از قانون‌مندی به سنّت الهی که در هستی وجود دارد استفاده کرد. او دقیقاً طبق سنّت جلو آمد و پیروز شد.
وی گفت: الآن هم همینطوری است، می‌گویند چرا اروپا در دنیا این همه پیشرفت دارد؟ این همه از نعمت‌های الهی استفاده کرده است؟ این همه تکنولوژی آن‌ها پیشرفته است و همه دنیا به آن‌ها نیاز دارند؟ به خاطر اینکه آن‌ها خوب از طبیعت استفاده می‌کنند، از قانون‌مندی خوب استفاده کرده‌اند. از طبیعت به بهترین وجه استفاده کرده‌اند.

استاد مهاجرنیا گفت: ما هم می‌خواهیم آینده جمهوری اسلامی را بسازیم. می‌خواهیم سناریو بنویسیم، برنامه نویسی کنیم. آیا به صرف اینکه بگوییم ما حزب اللهی هستیم، زیارت‌مان ترک نمی‌شود، عاشورا هم می‌خوانیم و... آیا با همین‌ها کافی است؟ قطعاً کافی نیست. این‌ها ظاهر کار هستند. این ظاهر باید مطابق با آن سنّت الهی بشود که تأثیر بگذارد. اگر سنّت از آن گرفته شود، می‌شود بلعم باعورا.

استاد حوزه و دانشگاه افزود: دست خدا بالای همه این‌ها است. او برنامه‌ریزی کرده است، او این عالم را اینطوری درست کرده است، او پیغمبر می‌فرستد. او همه کار‌ها را انجام می‌دهد، هدایت دست او است، رزق دست او است، دنیا و آخرت دست او است، این یعنی توحید. شما به این اعتقاد را نداشته باشید، هیچ ارزشی ندارد. به خاطر اینکه امام علی (ع)، پیامبر اسلام (ص) و خود وحی، متّکی به این سنّت‌ها است. اصلاً پیامبران برای تأیید این سنّت‌ها آمده اند، آمدند تا این سنّت‌ها را در زندگی ما فعال کنند.

وی افزود: این سیستم باید سر جای خود قرار بگیرد چرا اقتصاد ما حرکت نمی‌کند؟ یک جایی از آن می‌لنگد. یک جایی از آن طبق قوانین نیست. مثلاً می‌گویند ما اسراف می‌کنیم. ملت اسراف‌کار هستیم. اسراف یعنی چه؟ یعنی خلاف سنّت‌های الهی. یعنی یک چیزی سر جایش نیست. داریم زیاده‌روی می‌کنیم، اسراف می‌کنیم. نظام عالم، نظام عدالت هست. خداوند این عالم را بر اساس سنّت عدالت خلق کرده است. اسراف یعنی شما عدالت را به هم می‌زنید. یک قطعه را جابه‌جا می‌کنید. ماشین راه نمی‌افتد. یعنی خلاف سنّت عمل می‌کنید.

وی افزود: خداوند این همه نعمت در سرزمین ما قرار داده است. بعضی از همین نعمت‌های ظاهری ما را کشور‌های دیگر می‌برند، سرمایه‌دار می‌شوند. نعمت‌هایی که اگر درست بهره‌برداری و استفاده می‌کردیم، بهتر از این‌ها بودیم. چرا ما از آن استفاده نمی‌کنیم؟ دلیل آن، یک کلمه است. ما از این سنّت‌ها استفاده نمی‌کنیم. طبق قانون‌مندی‌های عالم و نظام آفرینش حرکت نمی‌کنیم، بهره‌اش را هم نمی‌بریم. دیگران استفاده می‌کنند، بهره آن را هم می‌برند.

استاد مهاجرنیا در ادامه به انواع سنّت‌ها اشاره کرد و گفت: یک سری سنّت‌هایی در این عالم هستند که به صورت مطلق وجود دارند. برای همه انسان‌ها، برای همه شرایط این‌ها وجود دارند. هر کس خودش را در معرض این‌ها قرار بدهد بادش به آن‌ها می‌وزند و از آن بهره‌برداری می‌کند. مطلق هست. مثلاً خدا وعده داده است که ما انسان‌های پاک را در زمین وارث زمین می‌کنیم. این مطلق است و قید ندارد. شمااگر ایمان و عمل صالح انجام دادید، خدا شما را خلیفه و جانشین خودش در زمین قرار می‌دهد. این یک سنّت مطلق است.

وی افزود: یک سنّت‌هایی است که مشروط هستند، مقیّد هستند، خداوند تصریح کرده است که اگر شما این‌ها را رعایت کنید نتیجه‌اش را می‌گیرید. یعنی خود خدا قید زده است. از آن حالت مطلق بودن خارجش کرده است گفته است ان تنصرالله ینصرکم. خدا را یاری کردی، خدا هم شما را یاری می‌کند. این‌ها سنّت مشروط هستند. یعنی خداوند هیچ‌گاه انسان‌ها را بدون دلیل نه یاری می‌کند، نه عذاب می‌دهد و نه نابود می‌کند. مشروط است. اگر منطبق با سنّت‌ها شدند، خدا آن‌ها را یاری می‌کند.

استاد حوزه و دانشگاه گفت: یک سری سنّت‌ها در عالم «طبیعی» هستند. شما دانه گندم را بکارید، شرایطش را فراهم کنید، رشد می‌کند. آب به آن ندهید، خشک می‌شود. این طبیعی طبیعی است. شما به جای آب، همه ملت را جمع کنید و بگویید دعا بخوانیم، این گندم بدون آب سبز نمی‌شود. چون شما قانون الهی را نادیده گرفتید، در یک سری جا‌هایی هم که به ما مجوز داده اند که با دعا و نماز باران و بعضی از ادعیه می‌توانید نتیجه بگیرید، آن دعا‌ها هم مطابقت با هستی است. اینطور نیست که شما توحید را انکارکنید و بخواهید نماز باران بخوانید، فایده ندارد، چون مطابق با توحید نیست. مطابق با قانون الهی نیست.

وی گفت: یک سری سنّت‌های الهی فقط در ارتباط با انسان‌ها هستند. ممکن است در عالم طبیعت نباشند. فقط راجع به انسان‌ها هستند. انسان‌ها عاقل هستند و اراده دارند، خداوند به این‌ها عقل داده است. این سنّت‌هایی که در ارتباط با عقل و اراده و ویژگی‌های انسانی هست، این‌ها سنّت‌های مخصوص انسان هستند. همان‌ها هم قانون‌مندی دارند. ما می‌خواهیم انسان‌های قوی و سازنده و آینده‌ساز و اقتصاد دان و سیاست‌مدارو... بشویم. این در واقع یک اراده است. کی به نتیجه می‌رسد؟ زمانی که شما خودت را با سنّت توحیدی منطبق کنید.

وی افزود: سنّت توحیدی یعنی اینکه خداوند قانون گذاشته است که می‌خواهید باسواد شوید باید بروید درس بخوانید، نمی‌شود درس نخوانده، اقتصاد نخوانده، بخواهید وزیر مملکت شوید بگویید من می‌خواهم اقتصاد را درست کنم. سیاست را درست کنم. نمی‌شود. هر کار هم بکنید نمی‌شود، در شرایط سنّت، توحیدش آماده نیست. وقتی ما می‌گوییم پشت همه این مسائل طبیعی متافیزیک الهی حضور دارد، بخشی از متافیزیک همین سنّت‌ها است. یعنی شما این توحید را باید ببینید و رعایت کنید. درس نخوانده مگر می‌توانید عالم شوید؟

وی در ادامه به ویژگی دیگری از سنّت اشاره کرد و گفت: این سنّت‌هایی که خداوند در عالم گذاشته است، این‌ها مؤید اختیار و اراده ما هستند. هیچ‌کدام از این سنّت‌ها، انسانیت انسان، اراده انسان، اختیار انسان را نفی نمی‌کنند. دقیقاً در همان راستا است. در همان مسیری که باد می‌وزد ما داریم حرکت می‌کنیم. هیچ گاه ما مخالف باد حرکت نمی‌کنیم. سنّت‌ها اینطور چیده شده‌اند. منطبق با اراده انسان هستند. یعنی خداوند انسان را طوری خلق کرده است که درون همین سنّت‌ها رشد می‌کند؛ لذا باید منطبق با سنّت‌ها باشد. ویژگی بعد سنّت‌ها این است که عمومیت دارند و تغییرناپذیر هستند.

استاد مهاجرنیا افزود: این سنّت‌ها همه جایی، همگانی، فراگیر، شمول هستند؛ لذا راحت می‌شود بر اساس آن برنامه‌ریزی کرد. شما می‌خواهید آینده را بسازید دقیقاً این قانون‌مندی‌ها را رعایت کنید. سنّت‌ها ثابت و غیرمتغیر هستند. یعنی هم عمومیت دارند و هم ثبوت. هم حتمی و قطعی هستند. یعنی امکان ندارد شما طبق یک سنّت عمل کنید، ولی نتیجه نگیرید. حتماً سنّت‌های الهی نتیجه می‌دهند.

وی در پایان افزود: نکته مهم این است که دین ما دقیقاً روی همین سنّت‌ها بنا شده است. اگر ما دین را خوب عمل کنیم، به لحاظ سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و در همه چیز، پیشرفته‌ترین کشور خواهیم شد، دین وشریعت ما منطبق با این سنّت‌ها و قانون‌مندی‌ها است. اگر درست رعایت کنیم دقیقاً می‌شود نتیجه گرفت و بر اساس آن آینده مطلوب را ساخت.