بررسی چند ابهام و مسأله در نشست گردشگری سلامت

خدمات دهی به بیماران ۱۰۸ کشور در سال دوم کرونا با وجود درگیری ایران با این ویروس، پذیرش بیماران خارجی در بیمارستان های دولتی با وجود شلوغی و ازدحام بیماران داخلی، مشاجره دو وزارت گردشگری و بهداشت بر سر صدور مجوز گردشگری سلامت، ابهام در تعرفه و هزینه درمان و بیمه بیماران خارجی در ایران از جمله مباحث طرح شده در نشست گردشگری سلامت بود که نمایندگان وزارتخانه های بهداشت و گردشگری به آن ها پاسخ دادند.

به گزارش «دنیای سفر»، در ششمین سلسه نشست های گردشگری سلامت که به همت معاونت فرهنگی جهاد دانشگاهی علوم پزشکی شهید بهشتی ۲۱ تیر ماه برگزار شد، محمدرضا ترجمان سرپرست دبیرخانه گردشگری سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ـ، یادآوری کرد: براساس سند ۲۰ ساله چشم انداز گردشگری به طور عام، جمهوری اسلامی ایران تا سال ۱۴۰۴ باید در جایگاه اول کشورهای منطقه، یعنی آسیای میانه، حوزه قفقاز و خاورمیانه قرار گیرد.

او با بیان این که گردشگری پزشکی، یعنی ارائه خدمات درمانی برای افراد غیرتابع ایران، گفت: هر ساله ورود اتباع غیرایرانی به کشور به چند شکل اتفاق می افتد، یکی از این روش ها به طور هدفمند و انتخاب شده از طریق افراد واسطه یا از طریق شرکت هایی است که دارای مشخصات قانونی هستند.

کشورهایی علیه گردشگری جمهوری اسلامی ایران فعالیت می کنند

ترجمان با بیان اینکه عواملی که بر روی گردشگری درمانی یا مدیکال توریسم تاثیر دارند از مسائل ذهنی، سیاسی و فشارهای اقتصادی مستثنی نیست، اظهار کرد: مجموعه این مسائل منجر به ایران هراسی و نیز اسلام هراسی شده و حتی کشورهایی هستند که علیه جمهوری اسلامی ایران در زمینه گردشگری فعالیت می کنند و منجر به فشارهای زیادی بر این صنعت در کشور می شوند.

او با اشاره به برخی حوادث پیش بینی نشده مانند کرونا، آمارهایی از روند سفرها و گردشگری دنیا ارائه کرد و گفت: کرونا ۷۳ درصد برنامه گردشگری جهان را کاهش داده و سهم آسیا از این مقدار ۷۹ درصد بوده است. در آسیا از جمله ایران تاثیر و تبعات کرونا در صنعت گردشگری بیشتر از میانگین کل جهان بوده است. همچنین لازم است تا مسائل مؤثر بر وضعیت جغرافیایی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، مذهبی و سایر عوامل تاثیرگذار مدنظر قرار گیرد.

سرپرست دبیرخانه گردشگری سلامت وزارت بهداشت در ادامه با بیان این که صنعت گردشگری پزشکی یک کار تک دستگاهی و مختص یک سازمان یا وزارتخاته نیست، افزود: به همین منظور شورای راهبری تشکیل شده است. اگر ما فرایندهای مربوط به یک کار از جمله گردشگری را شناسایی نکنیم، در قسمتی از کار، حلقه مفقوده پیش می آید که کار را متوقف و ناقص می کند.

او یادآور شد: برنامه شورای راهبری بیشتر برای هم افزایی است تا بتواند سازمان ها و وزارتخانه های تاثیرگذار و مرتبط را در یک مسیر هدایت کند.

ترجمان سپس به این سوال که وزارت بهداشت در باب زبان و هدف مشترک این صنعتِ چند دستگاهی چه کاری انجام داده است، پاسخ داد: در ۱۶ شهریور سال ۱۳۹۹ سند راهبری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنابع دستی توسط معاون اول رییس جمهور وقت برای اجرا ابلاغ شد. در این سند در جدول شماره ۲ بند ۱۱ قسمت ب اشاره شده که دادن مجوز به شرکت هایی که می خواهند در زمینه گردشگری سلامت فعالیت کنند به وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی واگذار شده است و وزارت بهداشت نیز موظف به تعیین ضوابط است.

۲۰۰ مرکز درمانی در ایران بیمار خارجی می پذیرند

او افزود: وزارت بهداشت دو آیین نامه یکی برای بیمارستان ها و دیگری برای مراکز درمانی سرپایی و بستری تدوین و به مجموعه های تحت پوشش خود ابلاغ کرد. تا کنون نیز بیش از ۲۰۰ مرکز درمانی در زمینه پذیرش بیماران بین الملل فعال شده اند.

ترجمان با اشاره به برگزاری جلسات و نشست های مشترک بین وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، گفت: با توجه به استقبال میراث فرهنگی، گردشگری وصنایع دستی امید است تا برنامه ها با سرعت بیشتر و بهتر عملی شوند.

ایران در سال دوم کرونا به بیماران ۱۰۸ کشور خدمات داد

او با اشاره به این که تاکنون ۱۹۳ کشور از ۲۰۰ کشور دنیا داخل ایران خدمت درمانی دریافت کرده اند، گفت: در سال ۱۴۰۰ با وجود کرونا ۱۰۸ کشور از ایران خدمات درمانی گرفتند و این یعنی ایران پتانسل بالایی برای این صنعت دارد.

ترجمان با بیان این که کشور امارات متحده عربی و شهرهای دبی و ابوظبی با دانشگاه ها آمریکا قرارداد بسته اند و دهکده سلامت راه اندازی کرده اند، اظهار کرد: پزشکان این دهکده های سلامت هیچ کدام عرب زبان نیستند و آن ها از پزشکان آمریکایی در این مراکز استفاده می کنند.

او با یادآوری این که ایران از نظر آمار و ارقام در شاخص صنعت مدیکال توریسم در جایگاه پایین تری به نسبت امارات قرار دارد، گفت: کشورهایی مثل امارت از نظر توانمندی پزشکی بسیار از ما عقب تر هستند و ما از نظر علمی و پزشکان حاذق در جایگاه مطلوبی قرار داریم.

ترجمان در پاسخ به این نقد که چرا مجوزهای گوناگونی در مسیر صنعت گردشگری پزشکی وجود دارد، اظهار کرد: همه جای دنیا این مجوزها وجود دارد و لازمه انجام کار است.

سرپرست دبیرخانه گردشگری سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با بیان این که اعتباربخشی یک اصطلاح جهانی است، گفت: کشورهای همسایه ما شاکی بودند که بیماران را هرجایی نبرید. ما حق نداریم به هر مرکزی مجوز دهیم و بیمار را به آنجا هدایت کنیم، اگر اتفاق ناخوشایندی رخ دهد، برای کشور امری نامطلوب است و دیگر آن اتفاق از چشم آن مرکز درمانی دیده نمی شود، بلکه از جانب کل کشور خواهد بود.

بیمارستان دولتی جای بیمار خارجی است یا داخلی؟

او به این نقد که بیمارستان های دولتی با وجود شلوغی و ازدحام بیمار داخلی، چرا همچنان عهده دار بیماران بین الملل می شوند، پاسخ داد: در بیمارستان های دولتی بار مراجعه، یعنی تعداد دفعاتی که بیمار به پزشک عمومی یا متخصص مراجعه می کند، بین ۲/۲ تا ۳ بار مراجعه به هر متخصص است. براین اساس ۲۴۰ میلیون بار مراجعه مورد انتظار است که ۱۳۰ میلیون بار مراجعه فقط در بیمارستان های ما ثبت شده است، درحالی که یک میلیون برآورد بار مراجعه بیماران خارجی داریم که حدود ۲۹ درصدش در بخش دولتی اتفاق می افتد.

ترجمان اضافه کرد: باری که بیمار بین الملل به کشور و بخش دولتی وارد می کند کمتر از نیم درصد است. ضریب اشغال بخش بیمارستان های دولتی و خصوصی در جهان ۷۲درصد است، در حالی ضریب این اشغال در بیمارستان های دولتی چند درصد بیشتر از بیمارستان های خصوصی ما است.

او با بیان این که خود بیمارستان های دولتی متقاضی ارائه این حجم از خدمات هستند، درحالی که به بیماران نیز این بار تحمیل نمی شود، گفت: نه تنها ورود بیمار خارجی بار اضافی به بیمارستان دولتی تحمیل نمی کند، بلکه از نظر نقدینگی به بیمارستان کمک کننده است.

هزینه درمان بیمار خارجی با نرخ ارز تغییر می کند!

ترجمان با تاکید بر این که برای تعرفه ها نمی توان مقدار حداکثری تعیین کرد، اما باید دارای مقدار مشخص حداقلی باشد، اظهار کرد: دفتر ارزیابی فناوری و تعرفه وزارت بهداشت تعرفه ای برای بیماران بین الملل تعیین کرده و به دانشگاه های علوم پزشکی کشور ابلاغ کرده است. این مبلغ نیز متناسب با تغییرات ارزی تغییر می کند.

سرپرست دبیرخانه گردشگری سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با بیان این که ایران از نظر صنعت گردشگری پزشکی جایگاه ویژه ای دارد و جزو قطب های گردشگری سلامت در دنیا است، تاکید کرد: بازاریابی به عنوان نقطه کلیدی و یکی از مهم ترین موضوعاتی است که باید بیشتر نسبت به آن فعالیت کنیم، چه از طریق فضای مجازی و رسانه ای و چه شرکت در نمایشگاه ها و ... باید خود را به جهان معرفی کنیم. همچنین باید زیرساخت ها را ساماندهی، بیمارستان ها را تجهیز کرده و اساتید خوب و پزشکان حاذق، سیستم های برقراری ارتباط مناسب، تبادل ارزی خوب، نقل و انتقالات مناسب فراهم کنیم.

یک بیمار خارجی دو نیم برابر یک طبیعتگرد و گردشگر خرج می کند

دیاکو عباسی نماینده وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با اشاره به رتبه ۴۶ ایران در شاخص مدیکال توریسم، گفت: در واقعیت به لحاظ آماری، تعداد گردشگران ورودی، حجم اقتصادی و جذابیت ها ایران رتبه بالاتری دارد.

او ادامه داد: صنعت گردشگری پزشکی یکی از بخش های به سرعت درحال رشد و رقابتی در سطح بین الملل است، یک تجارت نیم میلیون دلاری که ایران نیز از این رقابت مستثنی نیست، به خصوص که کشورهایی همچون اردن، ترکیه، هند، امارت متحده از رقیبان اصلی ایران محسوب می شوند.

نماینده معاونت گردشگری با بیان این که هزینه ای که یک گردشگر پزشکی می پردازد دو و نیم برابر هزینه ای است که یک گردشگر خارجی با اهداف طبیعت گردی و فرهنگی وقتی وارد یک کشور می شود، می پردازد، بیان کرد: از منظر تجارت بین المللی و به خصوص از لحاظ اقتصادی این صنعت تاثیرات بسیاری برای یک کشور دارد.

عباسی با اشاره به بالا بودن ظرفیت و توانمندی علمی پزشکی ایرانی ها، یادآور شد: ایران ظرفیت خوبی برای فعالیت در این حوزه دارد و برنامه های گردشگری سلامت نیز به لحاظ هزینه کرد می تواند نقش خوبی داشته باشد.

نماینده معاونت گردشگری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با اشاره به اقداماتی که در حوزه گردشگری سلامت در ایران انجام شده است، اظهار کرد: شورای راهبری گردشگری سلامت متشکل از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، وزارت امور خارجه، اتاق بازرگانی ایران و سازمان نظام پزشکی بوده که با همکاری و همفکری یکدیگر سیاست گذاری کرده و در حوزه برندینگ، بازاریابی، آموزش، انجمن ها و تشکل ها اقدامات خوبی انجام دادند.

به خاطر دلار حق بیمار داخلی را ضایع نکنید!

او با اشاره به مشکلی که مانع هم افزایی و نیروی پیشران شده است، بیان کرد: متاسفانه این شورای رهبری تحت یک برنامه راهبردی، ساختار مدیریتی و یک سیستم اجراییِ متمرکز قرار نداشت. بنابراین هم افزایی به خوبی شکل نگرفت.

عباسی درباره رفع این موانع توضیح داد: لازم است تعریف دوباره و درستی از سازمان مدیریت و سیستم اجرایی و راهبری گردشگری سلامت داشته باشیم تا از این طریق بتوان نقش های کلیدی هر کدام از این ذی نفعان را ترسیم کنیم. زمانی این امر میسر می شود که مبنا و شالوده سیستم یک راهبرد پیش برنده باشد.

او همچنین تاکید کرد: اگر می خواهیم شاهد نهادینگی شدن این شورا باشیم، باید یک ضمانت قانونی برای آن درنظر گرفته شود.

نماینده معاونت گردشگری با اشاره به راه اندازی بخشی در وزارت گردشگری به نام گردشگری سلامت، گفت: باید به این بخش اولویت داده شود. بخش های دولتی و ذی نفعان کلیدی به این امر اولویت ببخشند، باید کارگروه اجرایی تعریف شود. همچنین اگر لازم است بودجه ای تخصیص داشته شود.

متولی گردشگری سلامت کجاست؟

عباسی در پاسخ به این سوال که متولی گردشگری سلامت در کشور کجاست و این سیاست گذاری ها بیشتر در چه سازمانی تدوین و اجرا می شود؟ توضیح داد: گردشگری سلامت را صرفا نمی توان به یک وزارتخانه خاص ربط داد. باید یک عزم و توافق بین بخشی وجود داشته باشد. شورای راهبری با این هدف شکل گرفت تا پازل گردشگری سلامت را پر کند تا سازمان ها و وزارتخانه های مختلف با همکاری و همفکری یکدیگر به یک سیاستگذاری مشترک برسند و معضلات و مشکلات این مسیر را حل کنند. صرفا با یک نگاه نقطه ای نمی توان به موفقیت در این صنعت رسید.

او با اشاره تجربه کشورهای موفق در حوزه گردشگری سلامت، گفت: برای موفقیت به سیاست منسجم بین بخشی نیاز است. خوشبختانه در ایران مبانی فکری و نگرش شکل گرفته و امیدواریم این مسأله ادامه داشته باشد، اما همچنان به همکاری و حمایت های بیشتر نیاز است.

انتظار اول شدن نداریم

عباسی با تاکید بر این که برخی مسائل همچون بیمه ها و بیمه نکردن بیماران خارجی، تعرفه گذاری ها و قیمت ها، باید در شورای راهبری مطرح شود و سیاست های مناسب اتخاذ شود، اظهار کرد: بازاریابی و تصویرسازی ذهنی نیز مهم است. نباید چشم انداز و افق غیر واقع بینانه داشت. نمی توان انتظار رسیدن به رتبه اول را داشت. باید با قدم های کوچک مسائل را حل کنیم. راه سختی است و کارهای بسیار مهمی در این راستا باید صورت گیرد.

او در پاسخ به این سوال که آیا بهتر نبود دولت فقط نقش نظارت و تصدی گری را برعهده بگیرد و سیاست گذاری را به ذی نفعان و بخش خصوصی واگذار کند، گفت: متاسفانه بخش خصوصی نیز در این راستا خوب عمل نمی کند. مستندانی از چنین همکاری هایی وجود دارد که در حرف عالی، اما در عمل آنچه باید اتفاق نمی افتد.

نماینده معاونت گردشگری با بیان این که توانمندسازی کردن و آموزش نقش بسیار مهمی در پیشرفت و ارتقاء این صنعت در کشور دارد، افزود: تا الان به فکر کمیت مجوزها بودیم، از اینجا به بعد باید در راستای کیفیت مجوزها گام برداریم. مبنای همه این ها همدلی و کمک در راستای منافع ملی است؛ چرا که منافع ملی بر منافع سازمانی ارجحیت دارد.

درباره یک مشاجره قدیمی

سعید هاشمی عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و فعال در حوزه گردشگری پزشکی در ادامه این نشست، با بیان این که در گردشگری پزشکی یک مجموعه، بیمار را وارد می کند و گروهی دیگر خدمات درمانی را ارائه می دهند، گفت: اگر تصمیمات به جای تسهیل مسیر، آن را سخت تر کند به هدف مدنظر نخواهیم رسید. باید نوع نگاه ما به این حوزه مشخص باشد. برخی فقط نگاه فرهنگی یا اقتصادی دارند و برخی نیز هر دو را. هر کدام از این ها تسهیلات متفاوتی را می طلبد. بهترین دیدگاه، نگاه دوجانبه با اولویت اقتصادی و در کنار آن توسعه مسائل فرهنگی باید باشد.

او با اشاره به مشاجره قدیمی بین وزارت بهداشت و میراث که چه کسی مجوز فعالیت در گردشگری سلامت را باید صادر کند، اظهار کرد: وقتی یک بیمارستان مجوز درمان بیمار دارد، باید به آن مجوز درمان بیمار خارجی نیز داده شود. این یکی از همان مسیرهایی است که به جای تسهیل سخت تر شده است. گاهی شرایط متفاوت می شود، مثلا بیمار خارجی نیاز به مترجم دارد، نیاز به فراهم کردن تسهیلاتی در بیمارستان دارد که این عوامل نه تنها بد نیستند، بلکه چون جنبه رقابتی دارند خوب و مفید هستند.

به خاطر دلار حقوق بیمار داخلی را ضایع نکنید

هاشمی با بیان این که با نگاه اقتصادی بیمارستان می داند اگر تسهیلات بیشتری بدهد می تواند بیمار بیشتری جذب کند و درآمد بیشتری کسب کند، افزود: شخص ناظر برای تشویق به بیمارستان نیز کمک هایی می کند تا بتواتد بیمار بیشتری جذب کند، اما بیمارستان های دیگر که اقدام مثبتی انجام ندادند را نباید محروم از دریافت بیمار خارجی کنیم؛ چرا که خود بیمار هوشمند است و وقتی متوجه ارائه خدمات ضعیف شود، دوباره به آنجا مراجعه نخواهد کرد.

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به شلوغی بیمارستان های دولتی در شرایط عادی، گفت: به بیمارستان های دولتی نباید مجوز پذیرش بیمار خارجی داده شود. باید در شورای راهبری به چنین مسائلی پرداخته شود و برای آن ها سیاست تدوین کنند.

این فعال صنعت گردشگری پزشکی با اشاره به این که تعرفه گذاری براساس نوع دریافت خدمت امری معقول است، اظهار کرد: در هیچ جای دنیا دیده نشده که بیمارستان ها تعرفه خود را در سایت بیمارستان به نمایش بگذارند؛ چرا که تعرفه گذاری یک سیاست رقابتی است. هر بیمارستانی با توجه به میزان خدمات و تسهیلاتی که ارائه می دهد، این تعرفه را تعیین می کند.

او با بیان این که سقف تعرفه برای بیماران خارجی معنا ندارد، گفت: سقف قیمت را رقابت بازار تعیین می کند، اما کف قیمت نباید از حدی پایین تر باشد که نه تنها منفعت اقتصادی برای کشور نداشته باشد، که موجب ضرر شود. همچنین ما نباید اجازه بدهیم مجموعه ای برای گرفتن دلار باعث تضییع حق بیماران داخلی شود.

گرفتن ویزای سلامت سخت است

هاشمی با اشاره به این که گرفتن ویزا و آن هم ویزای سلامت باعث سختی گردشگران پزشکی می شود، مداخله در این موضوع رو ضروری دانست و در ادامه گفت: وقتی به بیمار گفته می شود با نامه از فلان مرکز مراجعه کنید، مسیر را برای بیمار سخت و گاه او را منصرف می کنید.

عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، معرفی حوزه های گردشگری سلامت را امری الزامی دانست و یادآور شد: در بخش معرفی خود در دنیا آخر هستیم. در همه نمایشگاه های خارجی همیشه در اول نمایشگاه یک غرفه بزرگ وجود دارد که مراکز گردشگری آن کشور را معرفی می کند، اما متاسفانه ما این مورد را نداریم.

او درباره ضرورت بیمه برای بیماران خارجی به مشکلات احتمالی در جریان درمان، اشاره کرد و افزود: وجود بیمه به اطمینان خاطر گردشگر کمک بسیار می کند. از طرفی، ارتباطات بیمه بین کشوری است، بیشتر کشورهای اروپایی بیمه طولانی مدت و پرهزینه دارند، حال می توان با سنجیدن همه جوانب، فرد را با هزینه کمتری بیمه کرد.

هاشمی با تاکید بر این که شورای راهبری در بحث های منسجم باید این مشکلات را حل کنند، اظهار کرد: شورای راهبری و حوزه ناظر باید چنین زیرساختی فراهم کنند تا شخص اجرایی بتواند از آن ها استفاده کند. متاسفانه در برنامه های راهبری از مسائلی که می تواند گردشگری پزشکی را ارتقاء دهد، خیلی سخنی به میان نمی آید.

این فعال گردشگری سلامت همچنین گفت: همیشه یک استاندارهایی که بیانگر حداقل ها هستند، لازم است. پس از آن نیاز به ارزشیابی داریم تا مشخص شود در چه مراحله ای قرار داریم، برای این که موانع را رفع کنیم و مداخله های درستی انجام دهیم.