در رونمایی از ترجمه انگلیسی «علم و دین در افق جهان بینی توحیدی» چه گذشت؟
مراسم رونمایی از ترجمه انگلیسی کتاب «علم و دین در افق جهان بینی توحیدی» نوشته مهدی گلشنی برگزار شد.
به گزارش ایران اکونومیست به نقل از روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران، مراسم رونمایی از ترجمه انگلیسی کتاب «علم و دین در افق جهان بینی توحیدی» با حضور مهدی گلشنی، علیرضا مختارپور، رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران، حجت الاسلام و المسلمین علی عباسی، رییس جامعه المصطفی العالمیه، استادان و دانشوران حوزه فرهنگ و اندیشه در اندیشگاه فرهنگی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برگزار شد.
در ابتدای این نشست حجتالاسلام محمدرضا زائری، رییس اندیشگاه فرهنگی سازمان اسناد وکتابخانه ملی ایران، گفت: این کتاب فرصتی برای انتقال دیدگاه و نگاه به مخاطب جدید ایجاد میکند. فرای بحث جنبههای دینی و قرآنی، در جوامع غیردینی نیز قدرشناسی از بزرگان، امری متداول است. حال آنکه در جوامع دینی میتوان به چشم سنت الهی به این ارجگذاری نگریست.
در ادامه حجت الاسلام و المسلمین علی عباسی رییس جامعه المصطفی العالمیه، گفت: مسئله علم و دین و این اصطلاح ترکیبی از قرن نوزدهم به یک مسئله فکری و معرفتی تبدیل شد. در گذشته چه در سنت تمدنی ما مسلمانان و حتی سایر سنت های علمی و فرهنگی مسئله علم و دین و رابطه علم و دین به این شکل مطرح نبود و بلکه بخشی از دانش جامعه، طبیعتشناسی بود و بخشی نیز به اصول و قواعد فراتر منجر می شد که مربوط به امور عامه و متافیزیک می شد.
نسبت یافتههای علم تجربی با دین
رییس جامعه المصطفی العالمیه با طرح این پرسش که نسبت یافتههای علم تجربی با دین و آموزههای دینی چیست؟ گفت: در میان مسلمانان این امر مسئله نبود، چراکه اصولاً دانش یکپارچه جامعی در تمدن اسلامی وجود داشت که دانش تجربی و طبیعتشناسی بخشی از این منظومه بود و احساس ناهماهنگی وجود نداشت و برهمین اساس در تمدن اسلامی ما، میان این بخش از دانش با بخشهای دیگر ناهماهنگی وجود نداشت؛ بخشی از علم، معرفت و جهانشناسی که دین توصیه کرده بود، مربوط به شناخت طبیعت و آیات آفاقی خداوند متعال میشد.
حجت الاسلام و المسلمین علی عباسی اظهار کرد: آنچه که باعث شد این امر در میان ما نیز به تدریج تبدیل به یک مسئله شود، احساس عقبماندگی ما بود. به عبارت دیگر طی دو- سه قرن اخیر مسلمانان و کسانی که با پیشرفتهای علمی دنیای جدید مواجه شده بودند که تصور کردند عامل این عقبماندگی دین و نگاه الهیاتی ماست.
او گفت: آنچه این مسئله را حل میکند و در اثر ارزشمند استاد گلشنی نیز نتیجهگیری شده، این است که در علم خنثی و بدون چارچوب، جهانبینی و اصول و مبانی در نگاه به جهان و معرفت وجود ندارد. علم طبیعی و علم تجربی دارای یک چارچوب است، اندیشه بشر ازجمله در شناخت طبیعت و استفاده از روش تجربی دارای یک چارچوب پیشین است. بسیاری از عالمان ممکن است با التفات کامل به این چارچوبها و مبانی توجه نکرده باشند.
تمدنسازی و نسبت آن با علم و دین
رییس جامعه المصطفی العالمیه با بیان اینکه امروز انقلاب اسلامی ایران، داعیه تمدنسازی دارد، اظهار کرد: امروزه این جریان در عالم ادعا میکند که میخواهیم تمدنی مبتنی بر نگاه معنوی و الهی ایجاد کنیم و این امر به این معنا نیست که آنچه دستاورد تمدن موجود است، از بین خواهد رفت و با همه آن مشکل داریم. در همه تغییرات تمدنی که در عالم رخ داده است، تمدنهای جایگزین از دستاوردهای تمدنهای پیشین بهره فراوانی گرفتهاند و این به معنای جنگ میان تمدن ها نبوده، ارتقا، رشد و تکامل در این زمینه مطرح بوده است.
او گفت: اگر ما درصدد تمدن جدید هستیم، بیتردید یکی از پیش فرضها و پیش نیازهای آن، نگاه ما به علم است. ما باید تفسیر فلسفی خودمان را از علم ارائه دهیم.
نامه یک فیزیکدان آمریکایی به دکتر گلشنی
در ادامه سید حجتالحق حسینی از شاگردان دکتر گلشنی و پژوهشگر دانشگاه صنعتی خواجه نصیر با تبیین ضرورت پرداختن به تبارشناسی اندیشه و دانش در منظومه فکری دکتر گلشنی گفت: هنری استپ، فیزیکدان نظریهپرداز آمریکایی، پس از دریافت و مطالعه کتاب «از فیزیک تا متافیزیک» در نامهای به دکتر گلشنی نوشت: «من کتاب شما را خواندم و آن را دفاعی عالی از این حقیقت قطعاً درست دریافتم که علم نمی واند بدون زیربناهای متافیزیکی وجود داشته باشد یا شکوفا شود. مجموعه شما از گفتارهای دانشمندان درجه اول، منبعی ارزشمند برای آنهایی است که مایل هستند از این حقیقت حیاتی که گاهی نادیده گرفته شده یا انکار شده است، دفاع کنند.»
او ادامه داد: این کتاب کامل و جامع دربردارنده بازخوردهای بینالمللی آراء این استاد از زبان فیزیکدانان، فیلسوفان، کیهانشناسان، شخصیتهای جهانی، کتابشناسی آثار، مقالات دانشنامهای و دائرهالمعارفی درباره استاد، زندگینامه کامل، گاهشمار زندگی و احوال، پایاننامههای هدایت شده استاد، فهرست جامع مقالات او، مجموعه کاملی از اسناد و مدارک علمی و تاریخی او است.
در ادامه مهدی گلشنی، فیزیکدان و نظریهپرداز و عضو پیوسته فرهنگستان علوم ایران ضمن تقدیر از دست اندرکاران برگزاری این آیین گفت: امروز در غرب، «احیای علوم انسانی در غرب» پیش آمده که انعکاس لازم را در ایران نداشته است.
اودر همین رابطه تصریح کرد: تعدادی از اساتید مهندسی دانشگاه MIT که بزرگترین دانشگاه مهندسی آمریکاست در اوایل قرن بیست و یکم مقالهای نوشتند که فارغالتحصیلان این دانشگاه در جامعه موفق نیستند. پس از آن رییس دانشگاه جلسهای بین استادان علم انسانی و استادان علوم مهندسی برگزار کرد که نتیجه آن لزوم گذراندن تعدادی دروس علوم انسانی توسط دانشجویان رشته علوم مهندسی شد.
گذر از اثباتگرایی در دنیای علم امروز
گلشنی با بیان این مطلب که در علم قدیم متافیزیک حاکم بود، گفت: دیدگاه کلنگرانه در علم قدیم حاکم بود و این امر با رواج فلسفههای تجربهگرا که فقط برای علوم تجربی ارزش قائل بودند از میان رفت، این امر موجب کنار گذاشته شدن دین و فلسفه شد. فلسفه پوزیتیویسم در جهان غرب حاکم شد و این نوع فلسفه و نگرش از زمان قاجار در ایران نیز به وجود آمد و تاکنون در همه دانشگاههای کشور ادامه دارد. اما این امر در غرب تغییر کرده است و بزرگترین فیزیکدان جهان صریحاً اذعان میکنند که باید پوزیتیویسم را کنار بگذاریم.
فیزیکدانان در پی پاسخ سؤالاتشان در آموزههای دینی
او ادامه داد: برخی از مهمترین فیزیکدانان معاصر گفتهاند پاسخ بسیاری از سوالات علمی که علم پاسخی برای آن ندارد را از دین میتوانیم دریافت کنیم که ازجمله این فیزیکدانان میتوان به فریمن دایسون و سِر راجر پنروز اشاره کرد که مثالهای آن در کتاب «علم و دین در افق جهان بینی توحیدی» آمده است. به طور کلی بزرگترین فیزیکدانان زمان ما از ماکس پلانک تا آلبرت اینشتین همه در این موضوع اجماع داشتند که نمیتوانیم شعور انسان را با فیزیک توضیح دهیم.
عضو سابق شورای عالی انقلاب فرهنگی تاکید کرد: در هر علمی، تعدادی اصول حاکم است که این اصول را نمیتوان از خود علم گرفت.
او با بیان این مطلب که در ادامه دین، وارد علم شد، ابراز کرد: علم تا دهه ۱۹۶۰ یا ۱۳۴۰ هجری شمسی از دین جدا شده بود، در دهه ۱۹۶۰ برنده جایزه نوبل فیزیک در لیزر مقالهای نوشت و گفت علم و دین به هم نزدیک میشوند. و در ۱۹۸۰ انجمن اروپایی علم و الهیات در اروپا راهاندازی شد و هر دو سال یک بار جلسهای در یکی از شهرهای اروپا برگزار میکرد. من در چهارمین کنفرانس این انجمن شرکت کردم. در ادامه این فرآیند انجمن علم و دین در برخی از دانشگاهها راهاندازی شد که بر همین اساس هم دین و هم فلسفه به علوم بازگشتند. علم، دین و فلسفه در غرب زنده شد و تحول بسیار مهمی رخ داد، اما متاسفانه در کشور این امر انعکاس نیافت و فقط مباحث منفی منعکس و موارد مثبت نادیده گرفته شد، در این کتاب تلاش کردم مسائلی که در دین و فلسفه رخ داده است را منعکس کنم.
در پایان این آیین با حضور مسئولان و استادان حاضر از ترجمه انگلیسی کتاب «علم و دین در افق جهان بینی توحیدی» رونمایی شد.
لازم به توضیح است، از دیگر میهمانان حاضر در این آیین میتوان به علی عبّاسی رییس جامعه المصطفی العالمیه به همراه معاونان و برخی استادان آن دانشگاه، پروفسور علی خاکی، صدّیق رئیس پیشین دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدّین طوسی و معاون آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و نخستین مهندس برجسته فرهنگستان علوم به اتفاق تعدادی از استادان دانشگاه، آیتالله سیّد محمّد قائم مقامی، استاد حوزه، خانم جبل عاملی، استاد پیشکسوت دانشگاه فنّی و حرفهای، تعدادی از استادان و پژوهشگران پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، استادان و پژوهشگران دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدّین طوسی، پژوهشگران، نویسندگان و فرهیختگان نشر سفیر اردهال، استادان و پژوهشگران دانشگاه صنعتی شریف، رضا امراللّهی استاد فیزیک اتمی دانشگاه صنعتی امیرکبیر و رئیس پیشین سازمان انرژی اتمی ایران و محمد اعتمادی مقدم از روسای پیشین دانشگاه صنعتی شریف اشاره کرد.
مهدی گلشنی فیزیکدان و نظریهپرداز، پژوهشگر فلسفه علم، مترجم، استاد ممتاز و بازنشسته دانشگاه صنعتی شریف، عضو سابق شورای عالی انقلاب فرهنگی و عضو پیوسته فرهنگستان علوم ایران است. همچنین او از برگزیدگان همایش چهرههای ماندگار در عرصه فیزیک و برنده دو دوره کتاب سال جمهوری اسلامی ایران است.