فرضیه‌های مطرح درباره عملیات ترور دوگین در مسکو

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ طبق گزارش برخی رسانه‌های روسی، داریا دوگین، دختر الکساندر دوگین فیلسوف مشهور روسی در عملیاتی تروریستی کشته شده است. رسانه‌های غربی نیز در گزارش‌های جهت‌دار، این رخداد را به موضوع جنگ اوکراین مرتبط کردند. بی‌بی‌سی فارسی این گمانه را مطرح کرد که هدف این ترور، شخص دوگین بوده و دوگین و دخترش را به‌عنوان ملی‌گرای افراطی و حامی جنگ اوکراین معرفی کرد.

شباهت زیاد این اقدام به عملیات‌های تروریستی ویژه موساد، این گمانه را تقویت می‌کند به‌دلیل تقابل علنی‌شده تل‌آویو-مسکو در موضوع اوکراین، دست موساد در کار است. ضریب دادن بی‌بی‌سی به آنچه نقش مؤثر دوگین و دخترش در جنگ اوکراین خوانده نیز نشانه‌ای از موجه جلوه دادن این ترور است.

در ماه‌های گذشته با علنی شدن حمایت رژیم صهیونیستی از اوکراین، روسیه با تغییر آشکار موضع در قبال شرارت‌های این رژیم مانند تعطیلی آژانس یهود، این پیام مهم را به تل‌آویو داد که خصومت علیه مسکو را بی‌پاسخ نمی‌گذارد. با توجه به اینکه هنوز ابعاد پرونده مشخص نشده است، بعضی‌ها دست داشتن برخی عوامل همچون رژیم صهیونیستی و برخی دیگر جنگ اوکراین و تهدید غرب را مطرح می‌کنند.

برای بررسی بیشتر این موضوع با محمد یوسفی، کارشناس مسائل اوراسیا گفت وگو کرده ایم که مشروح آن بیان می شود.

راهبرد معاصر: منابع روسی پس از ترور دختر الکساندر دوگین نقش و جایگاه وی را در عرصه ایدئولوژیک مطرح کردند. از نظر شما دوگین و دخترش چه جایگاه و نقشی در روسیه دارند؟

یوسفی: دوگین احیاگر تفکر «ناسیونالیسم» در روسیه است. وی بیش از آنکه بخواهد در عرصه سیاسی، جایگاه پارلمانی یا دولتی داشته باشد، بیشتر در قالب نظریه‌پرداز در دانشگاه‌ها و محافل دیگر کار می‌کرد. در دانشگاه دولتی مسکو (M.G.O) رئیس دانشکده جامعه‌شناسی سیاسی بین‌الملل بود تا اینکه در سال 2014 انقلاب اوکراین رخ داد که اوکراینی‌ها از آن به «میدان» تعبیر می‌کنند.

بعد از آن دوگین مواضعی ضد اوکراینی مطرح می کند و باعث می‌شود با موجی از مخالفتها و اعتراضات مواجه و حتی از ریاست دانشکده برکنار ‌شود.

با توجه ساختار امنیتی سخت گیرانه روسیه، بمب گذاری و کشته شدن فردی همچون داریا دوگین در اُبلاست مسکو در حالی که سوار یک پرادو بود، مقداری سؤال‌برانگیز است

داریا، دختر دوگین نیز متولد سال 1992 است و حادثه ترور در 29 سالگی وی و در حالی رخ می دهد که قصد داشت راه پدرش را برود. او وارد دانشگاه دولتی مسکو و از رشته فلسفه‌ (رشته دانشگاهی پدرش) فارغ التحصیل شد.

الکساندر دوگین چند مدرک در زمینه‌های سیاسی و فلسفی داشت، ولی رشته اصلی‌اش فلسفه و به وسیله آن بود که مطرح شد و دخترش دقیقاً همان راه را پیش گرفت. او سعی کرد در کنفرانس‌هایی که برگزار می‌شود همچون پدرش شرکت کند؛ یک فعال سیاسی بود، به حرفه خبرنگاری علاقه داشت و در حوزه سیاسی اروپا-آسیا فعال بود.

راهبرد معاصر: به نظر شما با توجه به سطح بالای امنیت مسکو چگونه امکان دارد ترور در چنین سطحی رخ دهد؟

یوسفی: سرویس امنیت فدرال روسیه (اف.‌اس.‌بی) یا همان کا.گ.ب قدیم که پوتین عضو آن محسوب می‌شد، ساختاری است که همچنان در روسیه و اقمار شوروی سابق وجود و قدرت خود را دارد. یعنی اگر به کشوری مانند ترکمنستان و کشورهای جدا شده از بلوک شوروی نگاه کنید، می‌بینید ساختار‌های امنیتی همانند کا.گ.ب همچنان وجود دارد. و آن ساختار امنیتی و کنترل‌های بسیار شدید فعال است.

با وجود اینکه در روسیه با ورود برخی شرکت‌های غربی (تا قبل از تحریم های غرب علیه مسکو) شاهد بودیم پوسته‌ای عوض شد و هرچند مانند کشورهای آسیای میانه نیست که پوسته و درونش با هم تطبیق داشته باشند، پوسته‌اش مقداری شبیه غرب شد، اما عملاً در درون ساختار امنیتی سرویس امنیت فدرال روسیه کنترل‌های سختی اتفاق می‌افتد به ویژه در زمینه کسانی که بخواهند در امور سیاسی یا امنیتی ورود کنند.

با توجه ساختار امنیتی سخت گیرانه روسیه، بمب گذاری و کشته شدن فردی همچون داریا دوگین در اُبلاست مسکو در حالی که سوار یک پرادو بود، مقداری سؤال‌برانگیز است. اگر به گذشته نه چندان دور ( حدود یک ماه پیش) رجوع کنیم، شخصی همچون یِوگِنی لوبا چیف که از سران سرویس امنیتی روسیه بود، ظاهراً بر اثر خودکشی کشته شد. در روسیه سالانه شاهد چنین رخدادهایی هستیم که اشخاص کشته می‌شوند یا غالباً خودکشی اتفاق می‌افتد.

داریا دوگین عملاً تأثیر مستقیمی در سیاست روسیه ندارد، در بخش های امنیتی کار نمی‌کند و دیپلمات نیست، تنها چیزی که درباره اهمیت وی به نظر می‌آید، یکسری اطلاعات و داده‌هایی است که می‌تواند این خانم را به برخی فعالیت های سیاسی یا حوزه رسانه ای مرتبط کند و شاید اطلاعات مهمی در اختیار داشته باشد. ممکن است برای افشا نشدن این اطلاعات احتمالی باشد که تصمیم بگیرند وی را ترور کنند؛ وگرنه داریا وزن سیاسی زیادی ندارد که بخواهد تأثیرگذار باشد.

راهبرد معاصر: اگر این فرد اهمیت ندارد، دلیل به راه افتادن هیاهوی سیاسی-رسانه ای عمدتاً با محوریت اوکراین چیست؟

یوسفی: ماجرا از چند ساعت بعد از عملیات تروریستی آغاز می شود، همان زمانی که پای اوکراین وارد این بازی سیاسی-رسانه ای می شود. دیمیتری سالاویوف که از فعال‌ترین و مشهورترین فعالان سیاسی-ژورنالیستی و از بزرگان عرصه رسانه‌ای روسیه است بلافاصله کی یف را به عنوان عامل ترور معرفی می‌کند. این در حالی است که چهارشنبه روز استقلال اوکراین است و در آستانه چنین روزی یکسری تحولات مشکوک رخ می دهد و عمده سیگنال ها علیه ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین است.

با توجه به نوع واکنش ها، اگر بخواهیم همه پازل ها را کنار هم بگذاریم، جالب درنمی‌آید و مشکوک بودن ماجرا به همین علت است. کی یف دست داشتن در حادثه را رد کرد و روسیه تهدید به انتقام گیری از عاملان این حمله کرده است. همه اینها در حالی است که تأکید کردم داریا دوگین واقعاً از لحاظ سیاسی وزن و تأثیرگذاری ندارد که بتواند معادله را آنقدر پیچیده کند. دختر دوگین حتی مدتها پیش از سوی انگلیس به دلیل جنگ اوکراین تحریم شد.

با توجه به این موارد به نظر نمی آید کشتن، ترور یا حذف فیزیکی داریا دوگین برای اوکراین تا این حد ارزش داشته باشد که مورد تهاجم سیاسی قرار بگیرد. اگر این را در نظر داشته باشیم، آن زمان می‌شود تحلیلی درست از این حادثه داشت.

در کنار عامل اوکراین، برخی ها این فرضیه را مطرح می کنند که در این قضیه صهیونیست‌ها ممکن است دست داشته باشند

راهبرد معاصر: فرضیه قالب، ترور الکساندر دوگین است که ظاهراً دخترش ترور می شود. این فرضیه تا چه حد منطبق بر واقعیت است؟

یوسفی: اگر این فرضیه را درنظر بگیریم که قصد ترور شخص الکساندر دوگین بوده و نظریه‌پردازی وی را به ویژه در زمینه اوکراین در تصمیم‌گیری های پوتین دخیل بدانیم، بنابراین می توان این گونه پنداشت اوکراینی‌ها قصد ترور دوگین را داشتند و به اشتباه دخترش ترور شد. درواقع می توان این عملیات را ضد روسی در نظر گرفت.

با وجود این فرضیه، من تاکنون به این نتیجه دست نیافته ام که اثر تفکرات دوگین و آرایش او را در اقدامات پوتین نسبت به اوکراین تأثیرگذار بدانم. ولی می توان این فرضیه را در نظر داشت که برخی طرف ها با این ترور به دنبال حذف «مغز متفکر پوتین» از صحنه بودند.

راهبرد معاصر: کارشناسان معتقدند در ترور دختر دوگین می توان رد پای موساد را حس کرد. نظر شما چیست؟

یوسفی: بله. در کنار عامل غربی، برخی ها این فرضیه را مطرح می کنند که در این قضیه صهیونیست‌ها ممکن است دست داشته باشند. هر چند من فرضیه دوم (ترور از سوی عوامل غربی) را پذیرفتنی می دانم، ولی گمانه‌زنی سوم که صهیونیست‌ها بخواهند در این ماجرا دست داشته باشند، بعید به نظر نمی‌آید. تنش‌های لفظی میان روسیه و رژیم صهیونیستی شاهدیم، اما نباید فراموش کرد رسانه و لابی‌های صهیونیستی همچنان در روسیه فعال هستند.