ادامه بن بست سیاسی در عراق

به گزارش «راهبرد معاصر»؛ بن بست سیاسی عراق همچنان پابرجاست و جریان ها و اشخاص مختلف برای خروج از آن همچنان مشغول رایزنی و ارائه پیشنهادها هستند. در این میان جریان صدر همچنان بر مواضع قبلی خود تأکید می کند و تمایلی به انجام گفت و گو و مصالحه ندارد. حتی در برخی موارد پیشنهادهایی همچون انحلال دادگاه فدرال و شورای عالی قضایی را نیز مطرح کرده اند.

این در حالی است که در طیف مقابل برخی شخصیت ها همچون عمار حکیم با ارائه برخی سخنان در رابطه با صدر و جدا نبودن وی از جریان شیعی همچنان به دنبال رسیدن به تفاهم و گفت و گوی ملی هستند. شرایط موجود روندی را ترسیم کرده که پایان آن بن بست سیاسی بدون چشم انداز است و ادامه این مسیر برای عراق هزینه زا خواهد بود.

در زمینه انتخاب رئیس جمهور بعید است کردها به توافق دست یابند، زیرا انتخاب رئیس جمهور یکی از موضوعاتی است که چارچوب هماهنگی بر روی آن تأکید ویژه می کند و برای خروج عراق از بن بست به حل آن امید دارد

باتوجه به وضعیت فعلی و ارائه طرح های ابتکاری برای خروج از بن بست موجود ذکر چند نکته لازم و ضروری است:

1. شرایط سیاسی عراق باید از مسیر سیاسی و بدون اردوکشی های خیابانی حل شود. اقدامات جریان صدر در تحصن و تجمعات مختلف از پارلمان تا دادگاه فدرال ممکن است به تکرار اعتراضات سال 2019 منجر شود و در این شرایط عراق را وارد مرحله ای از بی ثباتی و بحران کند. پیشنهادهایی که صدر برای گفت و گو و انجام مصالحه قرار داده است برای عراق بسیار هزینه زا خواهد بود. گفت و گو نداشتن و تأکید بر یک سری چالش ها شرایط را برای حل بحران با مشکل مواجه کرده است.
2. رویکرد چارچوب هماهنگی همچنان بر اصول اساسی یعنی گفت و گو، احترام به قانون اساسی و التزام به آن است. این جریان با هرگونه حرکت اعتراضی و تحصنی برای ایجاد بن بست در عراق مخالف و معتقد است شرایط عراق تنها از مسیر سیاسی و روند طبیعی خود حل می شود؛ یعنی جلسات مجلس تشکیل شود و سپس گزینه های نخست وزیری و رئیس جمهوری نیز در جلسات آتی تعیین شوند. البته با توجه به اقدام جریان صدر در اشغال مجلس عراق برخی افراد همچون حیدر العبادی پیشنهاد تشکیل جلسه های مجلس را در مکان دیگر ارائه کردند و چیزی نزدیک به 180 نماینده مجلس خواستار برگزاری جلسات شدند تا گشایش در شرایط فعلی به وجود آید.
3. جریان های سیاسی سنی و کردی همچنان در حالتی از بی طرفی و بدون موضع گیری قرار گرفته اند و جهت گیری خاص نداشتن از سوی این جریان ها می تواند به ادامه دار شدن وضعیت کنونی منجر شود. هرچند در این میان برخی جریان ها همچون حزب دموکرات طبق ائتلافی که با جریان صدر بسته بود، همچنان در هم راستایی با این جریان قائل به شرایط جریان صدر است.

باتوجه به وضعیت فعلی و جهت گیری های سیاسی برخی جریان ها، چند سناریو در ابعاد مختلف برای آینده عراق متصور است:

• در زمینه انتخاب رئیس جمهور بعید است کردها به توافق دست یابند، زیرا انتخاب رئیس جمهور یکی از موضوعاتی است که چارچوب هماهنگی بر روی آن تأکید ویژه می کند و برای خروج عراق از بن بست به حل آن امید دارد. در صورت انتخاب رئیس جمهور شرایط برای انتخاب نخست وزیر فراهم خواهد شد، در واقع چنانچه کردها بر روی گزینه واحدی برای ریاست جمهوری اجماع کنند، شرایط برای انتخاب نخست وزیر نیز فراهم خواهد شد و شاید به نوعی بن بست موجود رفع شود. وضعیت فعلی که کردها با آن درگیر هستند، آینده روشنی برای اجماع نشان نمی دهد و این نشئت گرفته از انعطاف نداشتن حزب دموکرات است که قائل به ائتلاف نیست.
• در عرصه سیاسی چنانچه وضعیت فعلی ادامه داشته باشد، این احتمال وجود دارد به سایر عرصه ها نیز کشیده شود، همچنان که این وضعیت تا حدودی به وجود آمده است. اکنون جریان صدر به دنبال انحلال دادگاه فدرال نیز هست؛ انحلال مجلس یا انحلال دادگاه فدرال یا شورای عالی قضایی وضعیت عراق را بسیار پیچیده تر خواهد کرد و شرایط برای خروج از آن هزینه زا می شود. بنابراین یکی از سناریوهای فعلی این است که بی ثباتی در عرصه سیاسی به بی ثباتی در عرصه قضایی نیز کشیده و همین روال در عرصه امنیتی نیز مشاهده شود. سناریویی که بارها از سوی آمریکا در عراق طراحی شده و واشنگتن امیدوار به تبدیل بحران سیاسی به بحران اجتماعی و سپس بحران امنیتی است.
• سناریوی آمریکایی ها ایجاد بی ثباتی گسترده در عراق بر مبنای رویکرد هرج و مرج خلاق است. یعنی از سویی بی ثباتی در همه عرصه ها و میان جریان های مختلف به وجود آید و از سوی دیگر نوعی بی ثباتی کنترل شده برای تشکیل دولتی مدیریت شده به وجود آید. سناریویی که آمریکایی ها از سال 2019 به دنبال پیاده سازی آن در عراق هستند و هدف خود را تشکیل دولتی وابسته و ضعیف در عراق قرار داده اند.

به همین دلیل است که آمریکایی ها در بحران اخیر هیچ موضعی اتخاذ نمی کنند و تمام توان خود را بر این اصل استوار کرده اند که شرایط موجود در عراق همچنان در حالتی از بی ثباتی و هرج و مرج سیاسی سیر کند. گرچه آمریکا به صورت مستقیم در تحولات کنونی وارد نشده و موضع نمی گیرد، اما بستر و محیط داخلی عراق نشان می دهد اقداماتی در پشت پرده به وسیله جریان آمریکایی در حال وقوع است.

ارزیابی نهایی

شرایط عراق به گونه ای است که امکان دارد بحران سیاسی به بحران امنیتی تبدیل و شرایط سال 2019 دوباره تکرار شود. شرایطی که عراق را برای مدت ها در حالتی از بی ثباتی قرار خواهد داد و شرایط را برای گروه های تروریستی و بعثی فراهم خواهد کرد. راهکار مناسب برای عبور از وضعیت فعلی گفت و گوهای ملی با حضور همه احزاب و شخصیت هاست. این موضوع چنانچه در کوتاه مدت اتفاق بیفتد شرایط برای عبور از بحران موجود فراهم خواهد شد.