زندگی در کرملین پیچیده‌تر می‌شود، اما بعید است ضربه نهایی باشد

اقتصادآنلاین – اکرم شعبانی؛ به گزارش اکونومیست، این اقدام گروه ۷ نشان می‌دهد که تحریم‌های انرژی فعلی آن کارساز نبوده است. اینها شامل ممنوعیت بیشتر شرکت‌ها، طرف‌های متقابل و بانک‌های غربی از خرید و فروش نفت و محصولات نفتی روسیه است. آمریکا خرید نفت روسیه را متوقف کرده است. اتحادیه اروپا خرید نفت را پنجم دسامبر و فرآورده‌های نفتی را در پنجم فوریه سال ۲۰۲۳ به طور کامل ممنوع خواهد کرد.

تاکنون این تحریم‌ها تاثیر چندانی نداشته است. آژانس بین‌المللی انرژی IEA تخمین می‌زند که صادرات نفت روسیه فقط اندکی کاهش یافته و از ۸ میلیون بشکه در روز در ژانویه به ۷.۴ میلیون بشکه در روز در ماه جولای رسیده است. صادرات روسیه به آمریکا، بریتانیا، اتحادیه اروپا، ژاپن و کره جنوبی ۲.۲ میلیون بشکه در روز کاهش یافت اما دو سوم آن به کشورهای دیگر تغییر مسیر داده است. بزرگترین خریداران نفت خام روسیه شامل چین و هند است که اکنون می‌توانند در هر بشکه ۲۰ تا ۳۰ دلار تخفیف نسبت به قیمت جهانی بپردازند. سازمان انرژی تخمین می‌زند که مراحل پایانی ممنوعیت اروپا بر ۱.۳ میلیون بشکه در روز صادرات نفت خام روسیه در هر روز تاثیر می‌گذارد که ضربه‌ای مهم اما به دور از فلج کنندگی است. در همین حال، با قیمت‌های بالا، درآمدهای صادراتی روسیه همچنان گسترده است: پیش‌بینی می‌شود مازاد حساب جاری این کشور در سال جاری به ۲۶۵ میلیارد دلار برسد که دومین مازاد حساب جاری جهان پس از چین است.

آخرین ایده گروه ۷ برای ماه‌ها مورد بحث بوده است. ممنوعیت نفت روسیه در غرب احتمالا تا حدی یا به طور کامل به قوت خود باقی خواهد ماند. اما خریداران در جاهای دیگر می‌توانند نفت روسیه را از طریق طرح گروه ۷ با سقف قیمتی که کشورهای گروه ۷ تعیین می‌کنند خریداری کنند – که بالاتر از هزینه تولید روسیه تعیین می‌شود. این رژیم با شرکت‌های کشتیرانی، بیمه و تجارت مستقر در غرب که تا همین اواخر بر تجارت جهانی انتقال نفت در سراسر جهان تسلط داشتند، اعمال می‌شود.

در تئوری، سقف قیمتی به چندین هدف دست خواهد یافت. نفت روسیه به جریان خود ادامه خواهد داد و از بحران بیشتر عرضه جهانی جلوگیری خواهد کرد. خریداران برای این کالاها هزینه کمتری می‌پردازند و این شوک جهانی انرژی را کاهش می‌دهد. کشورهای غیرمتعهد، از جمله چین و هند، مشوقی برای استفاده از این طرح خواهند داشت، مشروط بر اینکه سقف کمتر از حدود ۶۳ تا ۷۳ دلار در هر بشکه‌ای باشد که اکنون می‌پردازند (نفت خام برنت در حال حاضر ۹۳ دلار در هر بشکه است.) روسیه انگیزه‌ای برای ادامه پمپاژ نفت خواهد داشت، زیرا قیمت‌ها بیش از هزینه تولید است، اما در عین حال درآمد بسیار کمتری به دست خواهد آورد.

اما این طرح دو نقص بالقوه دارد. یکی اینکه روسیه از مشارکت خودداری خواهد کرد و در عوض ترجیح می‌دهد نفت خود را از طریق شبکه‌های بازرگانان، کشتی‌ها و تامین کنندگان مالی غیرغربی صادر کند. این شبکه‌ها کوچکتر از شبکه‌هایی هستند که از غرب اداره می‌شوند، اما در پاسخ به رژیم تحریم‌های موجود، سازگار شده و رشد می‌کنند. دومین اشکال این است که گروه ۷ تنها حدود ۴۵ درصد از تولید ناخالص داخلی جهان را به خود اختصاص می‌دهد که نسبت به ۷۰ درصد سه دهه قبل کاهش یافته است. بسیاری از کشورهای بزرگ از جمله چین، هند و اندونزی نمی‌خواهند تحت تاثیر سیاست خارجی و تحریم‌های غرب قرار گیرند.

به عنوان مثال، چین تمایلی به مشارکت در سیستم کنترلی دارد که ممکن است روزی علیه آنها مورد استفاده قرار گیرد. هند به عنوان تامین کننده بیشتر تجهیزات نظامی خود به روسیه متکی است. اندونزی می‌گوید که قصد دارد بی‌طرف بماند. پیش از اعلام گروه ۷ گزارش‌هایی وجود داشت مبنی بر اینکه روسیه به دنبال قفل کردن مشتریان آسیایی با وعده تخفیف‌های بلندمدت است. کشورهای غربی می‌توانند چین و سایرین را برای امتناع از مشارکت در طرح گروه ۷ تهدید به تحریم کنند اما این ممکن است باعث واکنش متقابل شدیدی بشود.

یکی از نتایج احتمالی طرح گروه ۷ این است که بازار نفت به سه رشته تقسیم می‌شود. تقریبا ۹۰ درصد نفت جهانی که در روسیه تولید نمی‌شود با قیمت‌های معمول معامله می‌شود. بخشی از نفت روسیه که بدون زیرساخت‌های غربی، کشتی‌ها یا بیمه نمی‌تواند صادر شود، از طریق طرح گروه ۷ فروخته می‌شود اما ممکن است این سهم در اقلیت باشد و با یافتن راه‌هایی برای سازگاری روسیه، کاهش خواهد یافت.

مازاد تولید روسیه بدون دست زدن به زیرساخت‌های غربی، با قیمتی میان قیمت جهانی و سقف قیمتی اعمال‌شده صادر خواهد شد. درآمدهای روسیه ممکن است کاهش یابد، اما شاید به اندازه‌ای نباشد که به ماشین جنگی آن آسیب جدی وارد کند. در همین حال، کرملین به کاهش عرضه گاز به اروپا ادامه خواهد داد و زمستان سخت را تشدید خواهد کرد. طرح گروه ۷ زندگی در کرملین را پیچیده‌تر می‌کند، اما بعید است که ضربه نهایی باشد.