مطالعه رویدادهایی مثل غدیر، باید به‌صورت بین‌رشته‌ای و دقیق صورت پذیرد/ شاخص‌های دینداری در نصوص دینی تعیین شده است

به گزارش خبرگزاری شبستان، یازدهمین نشست تخصصی «بررسی ابعاد اجتماعات دینی ـ فرهنگی در دوران پساکرونا؛ بررسی موردی جشن غدیر در تهران» یکشنبه ۱۳ شهریور ۱۴۰۱ با حضور علیرضا معاف معاون قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، محمدرضا کلاهی عضو هیات علمی موسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی و جمال رحیمیان عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی از سوی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، برگزار ‌شد.

معاف در ابتدای سخنان خود در این نشست گفت: ما در سنجش دینداری، دارای ادبیات غنی هستیم و معتقدم مطالعه رویدادهایی مثل غدیر، باید به‌صورت بین‌رشته‌ای و دقیق صورت پذیرد.
وی افزود: صورت‌بندی‌های افول دینداری، کارجامعه‌شناسان ماست که لازم است در این راستا حتماً منابع دینی را هم مطالعه کنند ضمن آنکه معتقدم جمهوری اسلامی در دیندار کردن مردم، موفق بوده است.
دبیر کمیسیون تبلیغی ترویجی قرآن، با استناد به نامه ۵۳ نهج‌البلاغه و ارزیابی عملکرد ۴۳ ساله جمهوری اسلامی، تصریح کرد: امیرالمومنین در نامه ۵۳ نهج‌البلاغه خطاب به مالک اشتر ۴ کار را وظیفه حکومت عنوان و می‌فرماید: «جِبایةَ خَراجِها، وَ جِهادَ عَدُوِّها، وَ اسْتِصْلاحَ اَهْلِها، وَ عِمارَةَ بِلادِها» که هرکدام از آنها به نظام اقتصادی، سیستم دفاعی و نظامی، نظام فرهنگی و به صلاح رساندن مردم و کشورسازی اشاره می‌کند و در ارزیابی عملکرد بخش فرهنگی، باید رصد کرد که جمهوری اسلامی موفق به انجام این امور بوده یا خیر .

وی افزود: در این بخش، من از زاویه نگاه دینداری مردم یعنی پدیده‌های اجتماعی میدانی رخ‌داده با صبغه دینی مثل دهه اول محرم، گرایش مردم به مسجد جمکران، اعتکاف رجبیه، پیاده‌روی اربعین، جشن‌های نیمه‌شعبان، ایام فاطمیه و ...، به موضوع نگاه می کنم که بعضی از این موارد قبل انقلاب هم بوده ولی برخی دیگر، بعد انقلاب با معنای نشانه‌شناختی و معناشناختی جدیدی انجام شده است. مثلاً اعتکاف دهه ۷۰ با اعتکاف چند طلبه در قم در سال ۴۵ فرق دارد. در اینجا بحثی پیش می‌آید که جمهوری اسلامی می‌خواهد نشان دهد که توانسته دین و ولایت اهل بیت را توسعه دهد که در این خصوص، چالش سنگینی ایجاد شده و فارغ از خرده‌روایت‌ها، دو روایت اصلی شکل گرفته است؛ روایتی که معتقد است حکومت ضمن داشتن مسائل برون‌سیستمی و اشکالات اقتصادی، باعث دین‌زدگی و کاهش گرایش مردم به دین شده است و روایتی که مخالف آن، می‌گوید گرایش مردم به دین و ارزش‌های دینی افزایش یافته است.

معاون قرآن و عترت وزیر ارشاد ضمن اذعان به افزایش تصاعدی و جهشی دینداری مردم بعد از انقلاب، درباره لزوم توجه حکومت به امکان‎‌ ادامه یا عدم ادامه اجتماعات بزرگ، تذکر داد و درباره رویداد غدیر گفت: فارغ از موردکاوی، برخی از رویه‌ها و روال‌ها هستند که باید آن‌ها را بشناسیم. به‌عبارتی، باید رویداد غدیر را در یک بینامتنی بفهمیم و از منظر حکومت به لحاظ امر سیاستی، حکومت باید ببیند این رویدادها و مناسک را ادامه دهد یا خیر و در این میان، چند سوال درباره اجتماعات دینی مطرح است که قبل از هرچیز باید به آن‌ها پاسخ داد; از جمله اینکه سنجش دینداری در جامعه، امر ممکن است یا ممتنع؟ ملاک و شاخص صحیح دینداری چیست؟ اوصاف اصلی جامعه دیندار چیست؟ نسبت دینداری مردم با انقلاب اسلامی چیست؟ و ... . فراتر از شاخص‌سازی‌های موجود، باید ببینیم جوامع دیگر، فارغ از تعاریفشان از دینداری چه شاخص‌هایی برای سنجش دینداری تعریف کرده‌اندکه در این زمینه معتقدم شاخص دینداری را باید خود دین بگوید. در نصوص دینی اعم از قرآن، نهج‌البلاغه و روایات و در سنت ادبی، فلسفه و تاریخ، برخی از این شاخص‌ها تعیین شده‌اند. مثلاً امیرالمومنین سه سبک دینداری ناکثین، مارقین و قاسطین را انحرافی می‌داند و آن‌ها را نقد می‌‌کند. همچنین حافظ در سنت ادبی عرفانی ما، جامعه از منظر ریا و نفاق را نقد می‌کند. بنابراین ما در سنجش دینداری، دارای ادبیات غنی هستیم و معتقدم مطالعه رویدادهایی مثل غدیر، باید به‌صورت بین‌رشته‌ای صورت بگیرد. صورت‌بندی‌های افول دینداری، کار جامعه‌شناسان ماست که لازم است حتماً این منابع مذکور را هم مطالعه کنند.

معاون قرآن و عترت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان اینکه نمی‌شود درباره دین حرف زد و خود منابع دینی را در سنجش آن نادیده گرفت، برگزاری اجتماعات دینی را یک اقدام درست خواند و یادآور شد: اجتماعات دینی ما به‌عنوان یک کار سیاستی درست بوده و باید ادامه پیدا کند. هم‌چنین معتقدم جمهوری اسلامی در دیندار کردن مردم، موفق بوده است. مبنای من در این ادعا، متن دین است. یک چالش اصلی در محیط‌های دانشگاهی وجود دارد که فقط به اندیشمندان و متفکران غربی استناد می‌کنند درحالی که ما نمی‌توانیم دینداری را با سنجه‌های سکولار بسنجیم و جمهوری اسلامی در حرکت 43 ساله خود، تعریفی از تشیع ارائه کرده که وجه سیاسی اجتماعی جمعی دارد که در جامعه‌شناسی دین، مغفول مانده است.

وی با استناد به متن روایات و برخی اقدامات پیامبر، در توضیح بیشتر این شاخص‌ها تصریح کرد: امام حسین(ع) شاخص آمادگی جان‌فشانی برای دین را مطرح می‌کند به این معنا که هرچقدر جان‌فشانی بیشتر باشد، جامعه دینی‌ تر است. این فرهنگ شهادت‌طلبی و ایثار در جامعه ما مشهود است در حالی که برخی از افراد به مناسک‌سازی اعتراض می‌کنند یا آن را نشانه قشری‌گری و ظاهرگرایی می‌دانند به رقم آنکه ما در قرآن دوگانه ظاهرگرایی و باطن‌گرایی نداریم و در این ارتباط مرحوم علامه طباطبایی شعائر را نشانه عمیق‌ترین نوع دینداری می‌داند. بنابراین لازم است که افراد دست‌اندرکار، یک کار بین‌رشته‌ای را شکل دهند و شاخص‌ها را با اتکا بر نص و قرآن پیشنهاد دهند و سپس از میان شاخص‌ها، موردی را که عام‌تر و درجه مقبولیت بیشتری دارد، انتخاب کنند و در انتها براساس آن رصد کنند گرایش مردم به دین بیشتر شده است یا خیر و درباره اجتماعات دینی بر مبنای آن برنامه ریزی کنند.
معاف در پایان سخنان خود، مدل مدیریت دینی پیامبر را با اشاره به الگوی «نظریه شیب»، تسهیل مسیر حرکت مردم به سمت دینداری اعلام کرد و اجتماعات دینی مثل غدیر را ازجمله این اقدامات خواند که با ایجاد یک فضای تنفس برای مردم، حرکت آن‌ها به سمت دینداری را آسان می‌کند.

پایان پیام/49