نخستین اقدام کلان سند راهبردی فضای مجازی، تکمیل شبکه ملی اطلاعات است

در این سند، برخی از طرح‌هایی که پیش‌تر هم پیگیری می‌شدند، ادامه خواهند داشت. بر‌اساس اولین اقدام کلان این سند، شورای عالی فضای مجازی کشور متولی تکمیل و روزآمدسازی شبکه ملی اطلاعات با اولویت ارائه خدمات پایه فضای مجازی است. خدمات پایه از نگاه این سند پیام‌رسان اجتماعی، موتور جست‌وجو، سیستم‌عامل و خدمات مراکز داده هستند. خدماتی که پیش‌ازاین هم در راستای بومی‌سازی فضای مجازی تعریف شدند و با اختصاص بودجه پیش رفتند؛ اما فراگیر نشدند.

در سند راهبردی فضای مجازی، دستگاه‌های دولتی و حاکمیتی متولی و همکار و تصویب‌کننده طرح‌ها و برنامه‌های فضای مجازی کشور هستند و سهم تعیین‌کننده‌ای در سیاست‌ها دارند. شورای عالی و مرکز ملی فضای مجازی بیشترین نقش را در اقدامات کلان این سند خواهند داشت.

در چشم‌اندازی که تنظیم‌کنندگان این سند برای ایران سال ۱۴۱۰ ترسیم کرده‌اند، ایران باید الهام‌بخش در جهان اسلام، نقش‌آفرین در صحنه جهانی، جزء قدرت‌های برتر سایبری و مقام اول ارائه خدمات فضای مجازی در منطقه غرب و جنوب غرب آسیا باشد. همچنین، زیرساخت‌های مطمئن، امن، پایدار، یکپارچه و گسترده در سراسر کشور بر بستر شبکه ملی اطلاعات و در ارتباط با شبکه جهانی افق ۱۴۱۰ دیده شده است.

متن کامل این سند که از سال ۱۴۰۰ در حال نگارش بود، ۱۲ شهریور امسال منتشر شده است. بخش ارزش‌ها و چشم‌انداز این سند خرداد امسال به‌تصویب رسیده بود. اهداف کلان این سند در ۲۶ مورد و اقدامات کلان شامل ۳۹ بند است.

وزارت ارشاد نظام سرگرمی و بازی و اوقات فراغت در فضای مجازی را تهیه خواهد کرد

در اولین هدف کلان سند که در بند «ج» آمده، به تحکیم و تقویت حکمرانی، اعمال حاکمیت و اقتدار ملی بر تمام ابعاد و لایه‌های فضای مجازی کشور اشاره شده است و دومین بند ترویج گفتمان انقلاب اسلامی و گسترش عمیق راهبردی نظام و تحقق تمدن نوین اسلامی در فضای مجازی است. دستیابی به قدرت فضای مجازی کشور در تراز جهانی و جایگاه نخست قدرت فضای مجازی در بین کشورهای منطقه و نیل به توان بازدارندگی فضای مجازی مؤثر در سطح بین‌الملل در بین اهداف کلان ذکر شده است. همچنین، این سند بر قاعده‌مندسازی دسترسی به داده‌های خصوصی، عمومی و کلان‌داده‌ها، اعمال حاکمیت و حفاظت از داده‌های ملی دربرابر نفوذ و دست‌اندازی غیرمجاز تأکید کرده است.

بر‌اساس این سند، وزارتخانه‌های فرهنگ و ارشاد اسلامی، تعاون، کار و رفاه اجتماعی، آموزش‌وپرورش، علوم، تحقیقات و فناوری، وزارت کشور، ارتباطات و فناوری اطلاعات، امور خارجه، امور اقتصاد و دارایی و نهادهای معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، مرکز ملی فضای مجازی، سازمان تبلیغات اسلامی، دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی، فرماندهی انتظامی، قوه قضاییه و معاونت حقوقی ریاست جمهوری تکالیفی به‌عهده دارند. وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات باید نظام اقتصاد دیجیتال را طراحی کند تا در کمیسیون عالی تنظیم مقررات فضای مجازی کشور به‌تصویب برسد.

طراحی نظام حقوقی فضای مجازی به‌عهده معاونت حقوقی ریاست‌جمهوری است و قوه قضاییه وظیفه طراحی نظام قضایی فضای مجازی را برعهده دارد. فرماندهی انتظامی با همکاری سپاه پاسداران و وزارت اطلاعات نظام انتظامی فضای مجازی را طراحی خواهد کرد که کمیسیون عالی امنیت فضای مجازی کشور آن را تصویب می‌کنند. نظام سرگرمی و بازی و غنابخشی به اوقات فراغت در فضای مجازی بر‌عهده وزارت ارشاد است که البته وزارتخانه‌ها و سازمان‌های دیگر چون وزارت کشور، ارتباطات، آموزش‌وپرورش، صدا‌و‌سیما و سازمان تبلیغات اسلامی باید با آن همکاری کنند.

به‌طور‌کلی، وزارت ارشاد در نظام محتوا و خدمات محتوایی فضای مجازی متولی است که در این زمینه هم وزارتخانه‌ها و سازمان‌های دیگری به‌همراه قوه قضاییه آن را همراهی می‌کنند. بر‌اساس این سند، تبلیغات تجاری و تبلیغات اسلامی در فضای مجازی سامان‌دهی خواهند شد که متولی اولی وزارت ارشاد و متولی دومی سازمان تبلیغات اسلامی است. علاوه‌بر‌آن، تبلیغات سیاسی مثل انتخابات و پویش‌ها را وزارت کشور سامان‌دهی خواهد کرد. درزمینه آموزش مجازی، علاوه‌بر‌اینکه طراحی نظام آموزش مجازی به‌عهده وزارت آموزش‌و‌پرورش و علوم تحقیقات گذاشته شده، اقدامی با عنوان نظام تعلیم و تربیت هوشمند هم در نظر گرفته شده است که وزارت آموزش‌وپرورش با همکاری دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی آن را برعهده دارند.

دراین‌میان، بیشترین نهادی که در این سند راهبردی وظیفه دارد، مرکز ملی فضای مجازی است. مرکز ملی فضای مجازی نظام جامع تنظیمگری، نظام امنیت فضای مجازی، طرح تحول مرکز ملی فضای مجازی و تحول ساختاری نظام حکمرانی فضای مجازی کشور را برعهده دارد. استقرار نظام رسانه‌ای فضای مجازی و تهیه الزامات و اقدامات مرتبط با کاربری منظومه‌های ماهواره‌ای در فضای مجازی به‌عهده شورای عالی فضای مجازی است. استقرار نظام هویت معتبر و سامان‌دهی و توسعه اینترنت اشیاء هم درکنار تکمیل و روزآمدسازی شبکه ملی اطلاعات با اولویت ارائه خدمات پایه فضای مجازی مثل پیام‌رسان‌ اجتماعی، موتور جست‌وجو، سیستم‌عامل و خدمات مراکز داده از وظایف این شوراست.

این نهاد علاوه‌بر وظایفی که در طراحی برخی اقدامات دارد، عهده‌دار نظارت و راهبری کلان اقدامات فضای مجازی کشور است و دستگاه‌های متولی موظف‌اند با کمک دستگاه‌های همکار، طرح عملیاتی اقدام مربوط را در مدت دو ماه برای تصویب به مرکز ملی فضای مجازی ارائه کنند. این سند ۸ شهریور به تمامی وزارتخانه‌‌ها و نهادهای مربوط برای اجرا و ابلاغ و در پایگاه ملی اطلاع‌رسانی قوانین و مقررات کشور منتشر شده است.