داغ شدن پول در اقتصاد

پول داغ مفهومی نشان‌دهنده فضای تورمی در اقتصاد است. زمانی که افراد انتظار افزایش قیمت‌ها را دارند، با تبدیل پول نقد به دارایی‌های مالی از کاهش ارزش سرمایه خود جلوگیری می‌کنند.

هجوم برای خرید دلار، سکه، سهام و... در دو سال گذشته در کشور نیز ناشی از این موضوع بوده‌است.

با رصد تغییر ترکیب نقدینگی به‌عنوان معیاری از پول داغ می‌توان تحولات انتظارات تورمی جامعه را بررسی کرد. نقدینگی از دو بخش «پول» و «شبه‌پول» تشکیل می‌شود.

به‌طور کلی پول عبارت است از سپرده‌های کوتاه‌مدت و اسکناس در دست مردم و شبه‌پول به سپرده‌های مدت‌دار اطلاق می‌شود؛ به‌بیان دیگر وجه تمایز پول و شبه‌پول به میزان نقدشوندگی آن بازمی‌گردد.

در شرایط تورمی، افراد سرمایه خود را از حساب‌های بلندمدت خارج می‌کنند تا در نخستین فرصت آن را به یک دارایی تبدیل کنند؛ بنابراین نسبت شبه‌پول به پول در شرایط تورمی کاهش می‌یابد.

بخش قابل‌توجهی از التهاب بازار دارایی‌ها همچون بورس و دلار طی دو سال اخیر ناشی از داغ شدن پول در اقتصاد ایران است.

همچنین هجوم نقدینگی به بازارها منجر به شکل‌گیری حباب قیمتی در دارایی‌ها خواهد شد؛ بنابراین داغ شدن پول که ناشی از انتظارات تورمی است، خود به عاملی برای تشدید تورم تبدیل می‌شود.

همچنین اگر نرخ بهره بانکی اختلاف زیادی با تورم داشته‌ باشد، بر ابعاد بحران خواهد افزود؛ از همین رو در کشورهای توسعه‌یافته از نرخ بهره به‌عنوان ابزاری برای جلوگیری از داغ شدن پول و کنترل تورم استفاده می‌کنند.

در شرایطی که اختلاف نرخ بهره بانکی و تورم در کشور به بیش از ۲۰ درصد رسیده، سیاست‌گذاران به‌دنبال کاهش نرخ بهره بانکی هستند، در حالی که در چنین وضعیتی کاهش نرخ بهره می‌تواند به داغ شدن دوباره پول و موج جدیدی از تورم منجر شود.

پول داغ پدیده‌ای نیست که تنها مربوط به اقتصاد داخلی یک کشور خاص باشد. در واقع این پدیده در اقتصاد بین‌الملل نیز وجود دارد.

اگر نرخ بهره در یک کشور نسبت به کشورهای دیگر افزایش یابد، سپرده‌گذاری در آن کشور با سود بیشتر همراه و جذاب‌تر می‌شود.

در شرایطی که تحریمی وجود نداشته و منابع مالی به‌راحتی بین کشورها امکان جابه‌جایی داشته باشند، مردم کشورهای دچار تورم ترجیح می‌دهند ارز کشوری را خریداری کنند که سود بانکی بیشتری پرداخت می‌کند و آن را در بانک‌های آن کشور سپرده‌گذاری کنند.

برخی تغییرات ماه‌های اخیر در بازارهای مختلف کشور موجب شده احتمال داغ شدن پول در ایران مطرح شود.

با افزایش انتظارات تورمی در جامعه، تقاضا برای پول کم و سرمایه‌گذاری در بازارهای مختلف موجب می‌شود وجه نقد در دست افراد کاهش یابد و در عوض سبد دارایی‌شان بزرگ‌تر شود.

این همان پول داغی است که با سرعت از حالت نقد، به یک دارایی با قابلیت سوددهی در کوتاه‌مدت تبدیل می‌شود.

تلاش‌های سیاست‌گذار پولی برای پایین ماندن نرخ بهره در سال‌های اخیر به همراه رشد چشم‌انداز تورمی، مدت‌هاست نرخ بهره واقعی را نسبت به نرخ بهره اسمی منهای تورم، در محدوده منفی نگه داشته است.

«پول داغ» پدیده‌ای است که در چنین شرایطی رخ می‌دهد و نگهداری پول ملی را از نظر اقتصادی از ‌صرفه می‌اندازد. واضح است که حرکت نقدینگی افراد حقیقی به‌سوی بازار سهام، معلول متغیرهای کلان اقتصادی است و تا تغییر معنی‌داری در آنها رخ ندهد، معکوس نخواهد شد.

انتظار می‌رود چشم‌انداز تورمی، حداقل به اندازه نرخ رشد نقدینگی باقی بماند. عدم تغییر در نرخ بهره اسمی نیز مورد انتظار است که این دو، نرخ بهره واقعی را در محدوده فعلی و پول را همچنان «داغ» نگه خواهند داشت.

ضمنا مقایسه ضریب نفوذ نسبی بازار سهام ایران با کشورهایی که بازار سرمایه در آنها به بلوغ رسیده، نشان می‌دهد ظرفیت جذب افراد و سرمایه سرانه بیشتری در ادامه راه وجود دارد؛ بنابراین پیش‌بینی می‌شود پول در شرایط فعلی اقتصاد ایران به «پول داغ» تبدیل شود.