افزایش کمرشکن سهم کرایه حمل و نقل در سبد خانوارها/ توقف نسبی توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی تهران در یک دهه

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، در سال های نخست دهه 90 که تاکسی های اینترنتی ابتدا در تهران و سپس در سایر شهرهای کشور گسترش یافتند، در ابتدا قرار بود که این تاکسی ها با دریافت هزینه کمتر نسبت به آژانس و تاکسی دربستی، هزینه رفت و آمد در کلانشهرها را کاهش دهند و در شرایط کمبود امکانات حمل و نقل عمومی، وضعیت آمد و شد شهروندان بخصوص قشر متوسط فاقد خودروی شخصی را که پیش از این نمی توانستند به صورت روزمره آژانس بگیرند، تسهیل کنند.

اتفاقا در سال های نخست تاسیس تاکسی های اینترنتی نیز چنین اتفاقی رخ داد و بسیاری از اقشار متوسط که خودروی شخصی نداشتند، می توانستند به صورت روزمره از اسنپ، تپسی یا دیگر تاکسی های اینترنتی برای تردد درون شهری استفاده کنند. اما رفته رفته با افزایش نرخ تورم، گرانی بنزین، افزایش قیمت خودرو، رشد نرخ لوازم یدکی، افزایش هزینه تعمیرات خودرو و گران شدن سایر کالاهای اساسی مورد نیاز مردم و البته عدم افزایش دستمزد قشر متوسط متناسب با نرخ تورم، قیمت کرایه تاکسی های اینترنتی به شدت افزایش یافت و اکنون شرایط به جایی رسیده است که این تاکسی ها از هدف اولیه خود یعنی کاهش بار هزینه های رفت و آمد در کلانشهرها از روی دوش قشر متوسط دور شده اند.

افزایش هزینه های حمل و نقل قشر متوسط تهران با گران شدن تاکسی های اینترنتی

برخی شهروندانی که هنوز هم در موارد زیادی از تاکسی های اینترنتی استفاده می کنند، معتقدند در سال های اخیر قیمت کرایه این تاکسی ها بیش از نرخ تورم رسمی یا گرانی کالاهای اساسی بالا رفته است. در این میان اما رانندگان معمولا چنین نظری ندارند و می گویند افزایش سهم کمیسیون شرکت های اسنپ و تپسی به همراه رشد نرخ عوارض شهرداری و مالیات دریافتی از رانندگان در چند سال گذشته، باعث گرانی شدید کرایه تاکسی های اینترنتی شده است.

هرچه باشد، افزایش محسوس نرخ کرایه تاکسی های اینترنتی در کنار کمبود شدید مترو، اتوبوس و تاکسی خطی و فرسودگی ناوگان حمل و نقل عمومی تهران و سایر کلانشهرها باعث شده است که اولا هزینه رفت و آمد برای بسیاری از شهروندان بخصوص در تهران بالا برود، ثانیا مانند سال های ابتدایی فعالیت تاکسی های اینترنتی، دیگر بسیاری از اقشار متوسط نتوانند به راحتی از این تاکسی ها استفاده کنند و ثالثا، به صورت کلی رفت و آمد در سطح شهر برای کسانی که خودرو یا موتورسیکلت شخصی ندارد، بخصوص برای مسیرهای طولانی به شدت دشوار شود و چه بسا همین مساله به‌ویژه در کلانشهری مثل تهران که در بیشتر ساعت شبانه روز ترافیک سنگینی بر آن حاکم است، باعث می شود که افراد نتوانند با خیالی آسوده، محل کار، تحصیل یا تفریح مورد علاقه خود را انتخاب کنند.

این نکته ای است که مهرداد تقی زاده، معاون پیشین حمل و نقل وزارت راه و شهرسازی و معاون اسبق حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران در گفت و گو با رکنا روی آن دست گذاشت و اظهار داشت: قطعا قیمت کرایه تاکسی های اینترنتی در چند سال گذشته به دلیل تورم شدیدی که در کشور وجود داشته، به شکل محسوسی بالا رفته است. البته به نظر نمی رسد که میزان افزایش قیمت تاکسی های اینترنتی از رشد نرخ کرایه آژانس یا تاکسی دربست بیشتر بوده باشد، چون اگر این اتفاق افتاده باشد، مردم خود به خود از گرفتن تاکسی اینترنتی صرف نظر می کنند. اما هنوز هم می بینیم که این تاکسی ها بخصوص در کلانشهرهایی مثل تهران مخاطبان زیادی دارند، ولی حتما اقشار متوسط از قیمت آن راضی نیستند، چون این گرانی بر ابعاد مختلف زندگی شهری از جمله هزینه رفت و آمد سایه افکنده است.

وی افزود: مهمترین ریشه دشواری و گرانی رفت و آمد در تهران که یکی از جنبه های آن افزایش قیمت تاکسی های اینترنتی است، توسعه پیدا نکردن سیستم حمل و نقل عمومی است و اساسا اگر ما به اندازه کافی مترو، اتوبوس و تاکسی خطی داشتیم، حتما مخاطبان تاکسی های اینترنتی کمتر می شد. در واقع، ما از سال 92 به این سو شاهد آن هستیم که توسعه زیادی در ناوگان حمل و نقل عمومی پایتخت پدید نیامده است و در چنین شرایطی، تقاضا برای دریافت تاکسی اینترنتی بالا رفته و طبیعی است که هرچقدر تقاضا بیشتر باشد، قیمت نیز افزایش پیدا می کند. این افزایش قیمت البته به سایر اشکال حمل و نقل نیز سرایت کرده و باعث رشد نرخ کرایه آژانس و تاکسی دربستی هم شده است.

توقف نسبی روند توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی تهران در یک دهه گذشته

تقی زاده با تاکید بر لزوم افزایش ظرفیت حمل و نقل عمومی توسط شهرداری های کلانشهرها برای تسهیل شرایط رفت و آمد در شهرهای بزرگ گفت: وقتی حمل و نقل عمومی در شهرهای بزرگ گسترش پیدا کند و مخاطبان آن بیشتر شود، طبیعتا تقاضا برای استفاده از تاکسی های اینترنتی کاهش می یابد و در نتیجه، قیمت کرایه این تاکسی ها نیز به سطح معقول تری می رسد.

معاون اسبق حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران ادامه داد: متاسفانه از سال 92 تا کنون، خطوط مترو و اتوبوسرانی به شکل مناسبی توسعه پیدا نکرده و تعداد قطارها و اتوبوس ها نیز چندان بیشتر نشده است. این مساله ‌‌باعث فرسودگی بخش مهمی از ناوگان حمل و نقل عمومی پایتخت شده است و شاهد آن هستیم که در بسیاری از ساعات روز ازدحام بالایی در اتوبوس ها و قطارهای مترو وجود دارد. مجموع این مسائل و باعث شده است که بسیاری از شهروندان تمایلی به استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی نداشته باشند.

وی در ادامه تاکید کرد: مدیران شهرداری و سایر دستگاه های تصمیم گیر در حوزه حمل و نقل باید توجه داشته باشند که هرچقدر ناوگان حمل و نقل عمومی تهران بیشتر به‌روزرسانی شود و توسعه یابد، طبیعتا تقاضا در بازار تاکسی های اینترنتی کاهش می یابد و قیمت کرایه این تاکسی ها نیز افت پیدا می کند. بنابراین ما نباید به فکر قیمت گذاری در تاکسی های اینترنتی باشیم، بلکه باید زیرساخت های حمل و نقل عمومی در پایتخت را افزایش دهیم تا بازار حمل و نقل تهران در مجموع شرایط مطلوب تری را تجربه کند.

شهرداری ها بدون بودجه دولتی هم می توانند حمل و نقل عمومی را توسعه دهند

تقی زاده در پاسخ سوال رکنا درباره نقش نپرداختن سهم قانونی دولت ها برای توسعه حمل و نقل عمومی کلانشهرها از سال 92 تا امروز، در کمبود ناوگان حمل و نقل پایتخت توضیح داد: قطعا نپرداختن سهم دولت ها از حمل و نقل عمومی در طول 9 سال گذشته، نقش مهمی در فرسودگی ناوگان و کمبود وسایل حمل و نقل عمومی پایتخت داشته است، ولی پرداخت نشدن سهم دولت دلیل موجهی برای متوقف ماندن توسعه حمل و نقل عمومی تهران در یک دهه گذشته نیست؛ بخصوص که قبل از سال 92 نیز دولت وقت سهم تعیین شده خود در قانون را برای توسعه حمل و نقل عمومی به اندازه کافی نمی پرداخت، اما بازهم شبکه حمل و نقل عمومی تهران به توسعه خود ادامه می داد.

معاون پیشین حمل و نقل وزارت راه و شهرسازی ادامه داد: این طور نیست که شهرداری ها صرفا به بودجه های دولتی وابسته باشند و اگر دستگاه اجرایی پول ندهد، شهرداری نتواند حمل و نقل عمومی را گسترش دهد. اما متاسفانه در دوره های مختلف شهرداری تهران معمولا شاهد آن بوده ایم که مدیریت شهری تمرکز بودجه عمرانی خود را بر ایجاد معابر جدید گذاشته است که اتفاقا خود این مساله باعث افزایش ترافیک می شود، اما اگر همین بودجه در حمل و نقل عمومی هزینه شود، هم ترافیک کاهش می یابد و هم هزینه های رفت و آمد برای شهروندان کمتر می شود.

وی در ادامه اظهار داشت: روش هایی وجود دارد که بدون صرف هزینه های زیاد، می توان ناوگان اتوبوسرانی و متروی تهران را گسترش داد، اما معمولا مسئولان مدیریت شهری پایتخت به این روش ها توجه نمی کنند و عمدتا به بهانه عدم داشتن بودجه کافی یا قرار گرفتن کشور در شرایط تحریم، تلاش زیادی برای توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی انجام نمی دهند. البته این طور نیست که کمبود بودجه یا تحریم مانع توسعه حمل و نقل عمومی تهران نشده باشد، اما در همین شرایط نیز می توانستیم طوری مدیریت کنیم که وضعیت امروز ناوگان اتوبوس و متروی پایتخت بهتر از امروز باشد.

سهم رفت و آمد در سبد هزینه های خانوارهای تهرانی به شدت بالا رفته است

تقی زاده با بیان این که کمبود شدید ناوگان حمل و نقل عمومی و افزایش محسوس کرایه تاکسی های اینترنتی، تاکسی دربستی و آژانس باعث گرانی شدید هزینه رفت و آمد برای شهروندان تهرانی در چند سال گذشته شده است، عنوان کرد: شکی نیست که امروزه هزینه استفاده از تاکسی های اینترنتی و سایر وسایل حمل و نقل درون شهری غیر از مترو و اتوبوس نسبت به چند سال گذشته به شدت افزایش پیدا کرده و همین مساله باعث سنگین شدن هزینه رفت و آمد روی دوش خانوارها به‌ویژه اقشار متوسط فاقد خودروی شخصی شده است، اما ریشه اصلی این اتفاق، طمع شرکت های تاکسی اینترنتی برای گران کردن کرایه نیست، بلکه عدم توسعه مناسب حمل و نقل عمومی پایتخت در دوره های مختلف مدیریت شهری در یک دهه گذشته باعث شده است که تقاضا در بازار تاکسی های اینترنتی افزایش یابد و طبیعتا نرخ کرایه ها هم بالا برود.

معاون اسبق حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران ادامه داد: گرانی هزینه های حمل و نقل درون شهری بخصوص برای خانوارهای تهرانی باعث شده است که مساله رفت و آمد در داخل شهر سهم زیادی از سبد هزینه های ماهانه خانوارها را تشکیل بدهد و شکی نیست که این سهم در سال های اخیر افزایش چشمگیری پیدا کرده است و حتما این مساله در کاهش کیفت زندگی خانوارها نیز به‌ویژه در کلانشهرهایی مثل تهران نقش داشته است. تا زمانی هم که مسئولان مدیریت شهری پایتخت برنامه ای جدی را برای توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی اجرایی نکنند، این مشکل ادامه خواهد داشت و همچنان به دلیل بالا بودن تقاضا، قیمت تاکسی های اینترنتی نسبت به وسع اقشار متوسط بالا خواهد ماند.

وی در پایان تصریح کرد: در تمام کشورهای پیشرفته، مهمترین برنامه ای که برای مدیریت ترافیک و کاهش هزینه های حمل و نقل درون شهری اجرا کرده اند، توسعه حمل و نقل عمومی شامل ایجاد خطوط مترو و اتوبوس بیشتر، افزایش تعداد اتوبوس ها، قطارهای مترو و تاکسی های خطی و فراهم کردن شرایط مناسب برای به‌روزرسانی، اورهال و تعمیر به موقع وسایل نقلیه عمومی است. ما نیز اگر می خواهیم مشکل ترافیک و هزینه بالای حمل و نقل در تهران حل شود، چاره ای جز انجام همین کارها نداریم.