خوابیدن درکنار گوشی؛ عملی رایج اما فاجعه‌بار برای سلامتی

مسلماً در مقاله‌ی حاضر قصد نداریم امرونهی‌کردن کنیم و صرفاً نتایج تعدادی از تحقیقات علمی را به شما ارائه می‌کنیم تا خودتان درباره‌ی زندگی‌تان تصمیم بگیرید. اگر به‌سختی خوابتان می‌برد یا بی‌خوابی دارید یا در طول روز بیدارماندن برایتان سخت است، پژوهش‌های معتبر علمی احتمال مقصربودن گوشی‌تان را زیاد می‌دانند.

گوشی‌؛ مظنون رده‌اول

برای مثال، بررسی نظام‌مند ۲۰ مقاله‌ی علمی نشان داد شواهد محکم و منسجمی مبنی‌بر وجود ارتباط بین دسترسی و استفاده‌ی دستگاه‌های الکترونیکی و کاهش کمّیّت و کیفیت خواب و خواب‌آلودگی روزانه وجود دارد. به‌عبارت‌دیگر، اگر شب‌ها گوشی را کنار خود می‌گذارید، احتمال اینکه خواب کم‌عمق‌تر و کوتاه‌تری داشته باشید، بیشتر است که در‌نهایت به افت عملکرد ذهنی شما در طول روز منجر می‌شود.

به‌بیان بهتر، نتایج تحقیقات نشان می‌دهد حتی اگر افراد از گوشی خود در رخت‌خواب استفاده نکنند، بازهم نتایج مشابهی رقم می‌خورد. صرفاً وجود گوشی در اتاق‌خواب می‌تواند احتمال بروز مشکلات خواب را در افراد افزایش دهد.

خواب و گوشی؛ رقابتی سرتاسر زیان‌بار

خواب برای حفظ سلامتی روانی و ذهنی افراد بسیار حیاتی است و اهمیت آن در رشد روانی و اجتماعی کودکان بیشتر هم می‌شود. ازآن‌‌‌جاکه گوشی و دستگاه‌های دیجیتالی حمل‌شدنی عضو جدایی‌ناپذیر زندگی روزانه‌ی ما شده‌اند، تأثیراتشان بر کیفیت خواب بسیار مهم است. بسیاری از ما پیش از روی‌هم‌رفتن پلک‌هایمان موقع خواب و به‌محض بیدار‌شدن در صبح‌هنگام گوشی‌هایمان را کنکاش می‌کنیم. این چرخه‌ی عادتی برای سلامت خواب و درنتیجه، سلامت جسم و روانمان بسیار مضر است که ازقضا ترک‌کردنش نیز اصلاً کار راحتی نیست.

باید دانست که بیشترین صدمه را کودکان در آستانه‌ی نوجوانی می‌‍بینند؛ به‌گونه‌ای که کودکان ده‌ساله ۸ تا ۹ ساعت از خواب هفتگی‌شان را از دست می‌دهند. اگرچه پژوهش مذکور با نمونه‌ی کم‌جمیتی انجام شده است، یکی از اولین مقالاتی بوده که به‌طور‌عمیق تأثیر وب‌سایت‌هایی مثل تیک‌تاک و اینستاگرام را روی تقویت حس «ترس ازدست‌دادن» کودکان در میان هم‌سالانشان بررسی کرده است. شبکه‌های اجتماعی محیط اجتماعی را از مدرسه‌ها به اتاق‌خواب کودکان منتقل کرده است که ۲۴ ساعته در ۷ روز هفته دردسترس است و امکان فعالیت در شب را نیز دارد.

یکی از عواقب منفی کمبود خواب بروز افسردگی است. داده‌های بررسی‌شده از صدها نوجوان نشان‌ داده است افرادی که قبل از خواب ساعات زیادی را در شبکه‌های اجتماعی سپری می‌کردند، با مشکلات خواب بیشتری مواجه بودند؛ به‌همین‌دلیل، میزان افسردگی نیز در آن‌ها بیشتر بود. بنابراین، می‌توان زنجیره‌ای از واکنش‌ها را شاهد بود که در آن نوجوانانی که شب‌ها با گوشی‌شان کار می‌کنند، کمتر می‌خوابند که به بروز و افزایش علائم افسردگی در آن‌ها منجر می‌شود و در‌ادامه، می‌تواند باعث ضعیف‌شدن عملکرد درسی‌شان نیز شود.

بااین‌حال، عواقب مضر گفته‌شده به کودکان و نوجوانان محدود نمی‌شود و طبق تحقیقات، استفاده‌ی شبانه‌ از گوشی می‌تواند خواب بزرگ‌سالان را نیز دچار مشکل کند. برای مثال، نتایج پژوهشی نشان داد که استفاده‌ی بیشتر از گوشی در رخت‌خواب با افزایش خستگی و خوابی طولانی‌تر در چهل‌سالگی ارتباط دارد. همچنین، ارتباط استفاده‌ی شبانه از گوشی با زودتر بیدارشدن و کمتر خوابیدن در بزرگ‌سالان ۶۰ تا ۷۰ ساله نشان داده شد. گذشت زمان به‌مرور نشان می‌دهد که آیا عادات شبانه‌ی دیجیتالی جوانان امروز می‌تواند نتایج ذکرشده را متأثر کند یا خیر.

راه‌حل چیست؟

باتوجه‌‌‌به این مشکلات، بعضی از شرکت‌ها تنظیمات ویژه‌ای را برای بهبود استفاده از گوشی‌ها در شب در نظر گرفته‌اند. بااین‌حال، پژوهشگران در مقاله‌ای نشان دادند که قابلیت Night Shift اپل تأثیری بر بهبود کیفیت خواب ۱۶۷ شرکت‌کننده‌ نگذاشت و دوری از نمایشگر گوشی‌ها تأثیر بهتری از استفاده از قابلیت Night Shift در کیفیت خواب شرکت‌کنندگان نشان داد. با درنظرگرفتن نتایج به‌دست‌آمده، نمی‌توان تأثیر محسوسی برای قابلیت‌های مشابه گوشی‌های اندرویدی مثل Bedtime Mode سامسونگ متصور شد.

حالا سؤال این است که دلیل تأثیرات منفی مذکور با خوابیدن درکنار گوشی چیست؟ نور آبی نمایشگر گوشی ترشح ملاتونین یا هورمون کنترل‌کننده‌ی چرخه‌ی خواب و بیداری را به‌تأخیر می‌اندازد. فیلتر نور آبی می‌تواند تا حدی این مشکل را کاهش دهد؛ ولی نه کاملاً. افزون‌براین، نحوه‌ی کارکردنتان با گوشی را در نظر بگیرید: تنها نور صفحه نیست که خواب شما را مختل می‌کند؛ بلکه نرم‌افزارها و اپلیکیشن‌ها به‌نحوی طراحی می‌شوند که تاحدممکن باعث تحریک ذهن و درگیرکردن توجه شما شوند.

برای مثال، به‌محض اینکه گوشی شما صدا دهد یا بلرزد، تمایل زیادی برای بررسی آن خواهید داشت و این شاید موضوع مهمی باشد. دلیل آخر هم به آثار تشعشعات گوشی‌ها برمی‌گردد که نه‌تنها ممکن است کیفیت خواب، بلکه سایر جنبه‌های سلامتی انسان را دستخوش تغییر کند. بااین‌حال، این موضوع هنوز در حال تحقیق و بررسی است.

خبر خوش این است که طبق تحقیقات برای ازبین‌بردن آثار منفی گفته‌شده و بهبود کیفیت خواب، تنها یک ماه زمان نیاز است. محدودکردن استفاده از گوشی قبل از خواب برای چهار هفته می‌تواند تأثیر زیادی در کاهش تأخیر خواب و افزایش مدت و کیفیت آن و کم‌کردن انگیختگی پیش از خواب داشته باشد که موجب افزایش ضربان قلب و ناتوانی در کنترل افکار می‌شود. همچنین، اصلاح خواب می‌تواند باعث بهبود «اثر مثبت» یا احتمال تجربه‌ی احساسات مثبت و عملکرد حافظه‌ی موقت شود که در توانایی ذهنی افراد برای تصمیم‌گیری و استدلال مؤثر است.

داشتن خواب کافی برای داشتن سلامتی روحی و جسمی کامل حیاتی است که می‌تواند با مدیریت عادات استفاده از گوشی‌های موبایل امکان‌پذیر شود. مقاومت دربرابر تمایل به استفاده از گوشی دو ساعت قبل از خواب می‌تواند بسیار مفید باشد. اگر شب‌ها به‌راحتی نمی‌خوابید و همواره با گوشی به خواب می‌روید، بهتر است پس از غروب آفتاب گوشی‌تان را در اتاق دیگری قرار دهید و از خواب خوب لذت ببرید.

گفتنی است استفاده از قابلیت‌هایی مثل سلامتی دیجیتالی (Digital Wellbeing) می‌تواند به شما کمک کند تا بر مدت‌ استفاده از گوشی نظارت کنید. همچنین، امکان تعیین محدودیت‌های روزانه برای اپلیکیشن‌های خاص و دریافت اخطار پس از عبور از محدودیت تعیین‌شده وجود دارد. در پایان، باید گفت فناوری باید ابزاری برای افزایش سلامتی و آسایش ما باشد؛ پس اگر خلاف این موضوع اتفاق بیفتد، فایده‌ی آن چیست؟ باید به این موضع بیشتر فکر کنیم.