رمزارزها شکست خوردند؟

با این وجود با گذشت سال‌ها همچنان فعالان این حوزه زیرفشار رگولاتوری به سختی در حال فعالیت‌اند و امکان ارائه بسیاری از خدمات را به دلایل حقوقی ندارند. اما پروژه بزرگ ایجاد بستر پرداخت رمزارزی در زمان جام‌جهانی قطر در جزیره کیش و مناطق آزاد شاید تنها کورسوی امید برای فعالان این صنعت برای همکاری سازنده با حاکمیت بود. پروژه‌ای که برخلاف وعده‌ها همچنان با مسائل قانونی دست‌وپنجه نرم می‌کند و باتوجه به شرایط احتماعی احتمالا گردشگری برای استفاده از آن وجود ندارد.

طرح جاه‌طلبانه استفاده از زیرساخت‌های جزیره کیش برای اسکان مسافران و گردشگران جام‌جهانی ۲۰۲۲ قطر، دلیل اصلی شکل‌گیری پروژه‌ای رمزارزی بود که با سفر ابراهیم رئیسی، رئیس جمهوری ایران، به قطر در اسفند ماه سال ۱۴۰۰ استارت خورد. آن زمان قرار شد هدف از این پروژه ایجاد بستری برای پرداخت‌های مسافران و گردشگران در زمان اسکان آنها در جزیره کیش باشد. در همان سفر رئیسی با خوشبینی تمام گفت: فعالان اقتصادی تمایل بسیاری برای کار اقتصادی، تجاری و سرمایه‌گذاری در ایران دارند.

انتشار اولیه اخبار باتوجه به عدم سرویس‌دهی ویزا و مستر کارت به عنوان بزرگ‌ترین شبکه‌های پرداخت جهانی و نبود هیچ روش پرداخت بین‌المللی به دلیل تحریم‌ها این امید را ایجاد کرد که استفاده از پتانسیل رمزارزها حین برگزاری جام جهانی قطر، یک بار برای همیشه اکوسیستم رمزارزهای ایران را با دولت متحد کند. پروژه ایجاد بستر رمزارزی پرداخت به علت گستردگی، همکاری بخش‌های مختلف دولتی و خصوصی را می‌طلبید و پیش از این نیز رضا قربانی، عضو هیئت مدیره سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران در مورد سنگ‌های رگولاتوری جلوی راه فعالیت کسب‌وکارهای رمزازی گفته بود: سوال‌های زیادی برای ما ایجاد می‌شود که ابزار مالی را که متعلق به هیچ کشور خاصی نیست چطور باید تنظیم‌گری و رگولاتوری کرد؟ یا امیرحسین راد مدیرعامل صرافی رمزارزی نوبیتکس در مورد چالش‌های مرتبط به رگولاتوری گفته بود: رویکردهای سلبی در این مورد می‌تواند به ضرر دولت‌ها تمام شود و رمزارزها با یا بدون رگولاتوری وارد زندگی مردم می‌شوند.

از ابعاد دیگر مورد نیاز برای اجرایی شدن این پروژه بزرگ طراحی روشی برای پرداخت غیرمستقیم رمزارزی بود. پرداخت‌های رمزارزی به دلیل کاهش قدرت پول ملی در بسیاری از کشورها غیرقانونی هستند که ایران هم از این قاعده مستثنا نیست اما در این پروژه قرار بود سازوکاری در نظر گرفته شود که مسافران و گردشگران برای پرداخت‌های خود با اسکن یک کیوآرکد بتوانند پرداخت‌های خود را انجام دهند. در این روش ارائه دهنده کالا یا خدمات، برای دریافت یک کد تولید و طرف پرداخت کنند صرفا با اسکن آن می‌تواند پرداخت را انجام دهد. با استفاده از این روش هیچ یک از طرفین درگیر تبدیل ارز نمی‌شوند و به صورت آنی امکان دریافت ریال برای کسب‌وکارها فراهم می‌شود.

ابعاد مختلف این پروژه بزرگ به همینجا منتهی نمی‌شد و حتی شامل برقراری پروازهای دوطرفه و استفاده از راه‌های آبی میان ایران و قطر نیز می‌شود که گردشگران برای رفت و آمد نیاز به توقف در کشور دیگری نداشته باشند. گردشگر بیشتر به معنای تراکنش بیشتر برای این صرافی‌های رمز ارز بود که می‌خواستند حمایت حاکمیت را هم در یک پروژه بین‌المللی کسب کنند.

حالا با گذشت حدود هفت ماه از شکل‌گیری این پروژه صحبت‌ها نشان‌دهنده به نتیجه نرسیدن این پروژه به دلیل صحبت‌های وزیر راه و شهرسازی است.

سلام با ظرفیت

طی هفت ماهی که از اولین اخباری که پس از سفر ابراهیم رئیسی مخابره شد گذشته است به گفته عباس آشتیانی، مدیرعامل انجمن بلاک‌چین ایران، شاهد دوگام مهم در پیش‌برد این پروژه بوده‌ایم: ابتدا سفر رئیس جمهور به قطر و رفع موانع قانونی و حقوقی آن از طرف دولت و پس از آن آمادگی کسب‌وکارها و بخش خصوصی. در این بین حتی اصنافی مانند جامعه هتل‌داران اقدام به برگزاری کلاس‌ها و جلسات آموزشی برای رسیدن به فناوری رمزارزها کردند.

طبق گفته آشتیانی با توجه به فضای شکل گرفته برای اجرایی شدن پروژه بستر پرداخت رمزارزی در کیش و تلاش‌ها انجام شده در راستای به سرانجام رسیدن این پروژه، تا امروز شاهد برگزاری جلساتی مشترک در سطح وزرا یا وزارت‌خانه‌های دوکشور یعنی ایران و قطر نبودیم. از همین رو متاسفانه باتوجه همکاری نکردن دو کشور ایران و قطر در سطح وزارت‌خانه‌ها، با وجود آمادگی کسب‌وکارها و بخش خصوصی، این موضوع باعث ایجاد دلسردی در فضا شده است.

هر چند که به نظر می‌رسد جلسه‌های مشترکی میان ایران و قطر برای اجرایی کردن این پروژه برگزار نشده است با این وجود وزارتخانه‌های راه و شهرسازی و میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در ۶ مهرماه تفاهم‌نامه‌ای امضا کردند که براساس آن کشتی‌های تفریحی و شناورهای آبی که برای جابه‌جایی گردشگران در نظر گرفته شده‌اند از سوخت یارانه‌ای بهره‌مند خواهند شد و همچنین سه اسکله گردشگری آماده جذب سرمایه از سرمایه‌گذاران خواهد بود. البته در این تفاهم‌نامه نیز هیچ اشاره‌ای به استفاده از رمزارز برای تبادلات مالی در این اسکله‌ها نشده است.

بای بای توریست

برآوردهای اولیه از انگیزه سفر گردشگران بین‌المللی حین برگزاری جام‌جهانی به کیش و مناطق آزاد نشان می‌داد که علاوه‌ بر موقعیت مکانی مناسب این جزایر، قطر امکان اسکان این حجم از گردشگر را در چنان بازه فشرده‌ای ندارد. گردشگری در سطح جهانی در دو سال گذشته تحت تاثیر شیوع کرونا کاهش چشمگیری را تجربه کرده بود اما کشورهایی مانند ترکیه با بهتر شدن شرایط امسال توانسته‌اند گردشگران حتی بیش‌تری را به نسبت قبل کرونا جذب کنند ولی به نظر می‌رسد در زمستان داغ امسال ایران خبری از این انبوه توریست نباشد. هر چند دولتمردان ایران امیدوارند تا جام‌جهانی بهانه‌ای شود تا گردشگران بین‌المللی با توجه به نزدیکی کیش به قطر و همچنین ارزان‌تر بودن اقامت در این جزیره در مقایسه با قطر به این کشور مسافرت کنند اما ابراهیم پورفرج، رئیس جامعه تورگردانان ایران در گفتگو با خبرگزاری ایلنا اعلام کرده است: «اتفاقات اخیر باعث تغییر تصمیم گردشگران برای سفر به ایران شده است و در حال حاضر برخی تورهای ورودی تحت تاثیر این اتفاقات سفر خود به ایران را کنسل کرده‌اند.»

پس دست کم فعلا خبری از گردشگر خارجی برای تبادل رمزارز در هتل‌ها نیست. اما حتی این هم همه ماجرا نیست.

سازش با رمزارز هرگز

شاید تنها میراث این جهانی‌شدن ناکام برای رمزارزی‌ها می‌توانست تمرین برای شکل‌گیری روش‌های پرداخت غیرمستقیم باشد که لازمه آن فراهم شدن زیرساخت فنی میان اکوسیستم گردشگری جزیره کیش و صرافی‌های رمز‌ارزها بود که به گفته مدیرعامل انجمن بلاک‌چین زیرساخت آن نیز کاملا فراهم شده بود.

جستجوی بیشتر پیوست در میان پذیرنگان بزرگ جزیره کیش نشان می‌دهد علی رغم وعده‌های برطرف شدن موانع قانونی و حقوقی برای پرداخت‌های رمزارزی در مناطق آزاد همچنان داستان پشت سد رگولاتوری گیر کرده است. مهرداد تاوتلی دبیر جامعه هتل داران کیش به پیوست گفت: تاکنون چند شرکت برای ارایه این خدمات اقدام کرده‌اند اما به دلیل نداشتن مجوز قانونی هنوز موفق به عقد قرارداد با آنها برای استفاده از این خدمات نشده‌ایم.

جالب است که تاوتلی حتی کلاس‌های این حوزه را هم تکذیب کرد و گفت: ما هیچ کلاس‌ آموزشی که مرتبط با بستر پرداخت رمزارزی باشد متاسفانه نداشته‌ایم و با توجه به موضوعاتی همچون پول‌شویی استفاده از این خدمات بدون مجوز می‌تواند مشکل‌ساز باشد. این شرکت‌ها در تلاش برای دریافت مجوز رسمی هستند.

دبیر جامعه هتل داران کیش در پایان مورد احتمال ورود گردشگران جام‌جهانی قطر موردی را پیش‌بینی نکرد ولی صادقانه گفت: هرچند مشکلی برای پذیرش این افراد وجود ندارد ولی تصمیم این افراد برای سفر به ایران و مناطق آزاد به عهده خودشان است. پیوست