مرتضی پاشایی احساسی می‌خواند

علی فانید، متخصص آواز در نقد «عصر پاییزی» مرتضی پاشایی گفت: مرتضی پاشایی جزو خواننده‌های با احساس کشورمان بودند که متاسفانه از دستشان دادیم. نکته اصلی این موسیقی بحث ملودی‌سازی آن است. ما با یک ملودی سروکار داریم که مدام ریتم وزن شعر را دیکته می‌کند. ریتم موسیقی از ابتدا تا انتهای آواز تکرار می‌شود. این ملودی به خواننده اجازه قدرت‌نمایی نمی‌دهد.

فانید ادامه داد: خواننده مانوری ندارد. اگر فرم قطعه را به دو قسمت اصلی تقسیم کنیم، می‌بینیم که قطعه دوم، کپی شده قطعه اول است. وقتی یک خواننده ملودی‌سازی می‌کند باید ببینیم که چقدر تخصص تقسیم شده است. اگر تخصصی به ماجرا نگاه کنیم، قرار است یکی از این قسمت‌ها یا هر دوی آن‌ها لنگ بزند. یعنی من یا تخصصم را وقت یادگیری آواز می‌کنم یا تخصصم را وقف یادگیری ملودی‌سازی می‌کنم.

خلیل شفیعی، شاعر و منتقد در برنامه «باغ هنر» رادیو ایران در نقد و بررسی «عصر پاییزی» از مرتضی پاشایی گفت: بیت اول ترانه که می‌گوید بهت پیله کردم نمی‌مونی پیشم، نه میمیرم اینجا نه پروانه می‌شم، ارتباط پیله و پروانه و استعاره پیله کردن برای بیان برزخ پروانه نشدن اتفاق ادبی بسیار زیبایی را رقم زده است که مطلع شعر را زیبا کرده است.

شفیعی ادامه داد: در بیت دوم که اشاره می‌کند از عشق زیاد تو رو خسته کردم، تو دورم زدی خواستی دورت نگردم، اصطلاح دورم زدی و دورت بگردم شاعرانه و زیباست. در بیت سوم که گفته شده بازم شوری اشک و لب‌های سردم، من این بازی و صد دفعه دوره کردم، کلمات شوری اشک، لب‌های سرد و کنایه صد دفعه دوره کردن بازی، شعر را موفق کرده است.

این منتقد افزود: اصطلاحات و تصویر‌هایی مانند تنها گذاشتن دست‌ها، سکوت خیابون، بغض و بارون، دوباره شکستن، هق هق کشیدن گلو، دق دادن، دو خط صاف، به بازی گرفتن عشق و ... نشان از تبحر مثال زدنی جنبه‌های عمیق‌خوانی در ترانه‌سرایی است که تسلط ترانه‌سرا را در خلق اثر می‌بینیم. این ترانه از نمونه‌های بسیار موفق و تاثیرگذار در بین ترانه‌های معاصر است. اینکه ترانه‌سرا به پتانسیل‌های مختلف ادبیات فارسی مسلط باشد تا بتواند ترانه‌ای به این زیبایی و در عین سادگی خلق کند.

پیش از این، عبدالله علایی، تهیه کننده این برنامه گفته بود، مرتضی پاشایی در سال ۱۳۸۹ با قرار دادن ترانه‌هایش در فضای مجازی به شهرت رسید. او نخستین آلبوم خود به نام «یکی هست» را در سال ۱۳۹۱ به‌صورت رسمی منتشر کرد. پاشایی ترانهٔ «عصر پاییزی» را برای مجموعهٔ تلویزیونی به همان نام ساخت.