مهاجرت «تفریح» از زندگی ایرانی‏‌ها/ فقر 40 درصدی سفر به ابرفقر 70 درصدی تبدیل شد

دنیای اقتصاد: با تبدیل شدن فقر ۴۰ درصدی سفرها به ابرفقر ۷۰ درصدی در حوزه بازار گردشگری، دولت در بازار گردشگری مردود شد که این امر منجر به مهاجرت تفریح از زندگی ایرانی‌‌ها شده است. براساس اعلام مرکز آمار ایران، تنها ۳۰درصد از خانوارهای کشور در سال ۱۴۰۰ به سفر رفتند و این موضوع در تضاد با برنامه وزیر گردشگری در سال گذشته بوده که ایجاد شرایط سفر برای تمام اقشار جامعه را فراهم کند، حتی برای ۴۰ درصد از افرادی که هیچ‌گاه به سفر نمی‌‌روند.

مهاجرت «تفریح» از زندگی ایرانی‏‌ها

براساس اعلام مرکز آمار ایران، تعداد سفرهای داخلی در سال ۱۴۰۰ حدود ۲۴ میلیون و ۶۹۳هزار سفر بوده که ۴۲ درصد از آن، با اقامت شبانه و ۵۸ درصد بدون اقامت شبانه بوده است. این آمار نشان می‌دهد که نه تنها ۴۰ درصدی که هیچ‌گاه به سفر نمی‌‌رفتند در جای خود باقی ماندند، حتی از میزان ۶۰ درصدی که به سفر می‌‌رفتند نیز کاسته شده و تنها ۳۰ درصد از جمعیت ایران فرصت سفرهای داخلی را به دست آوردند و حدود ۷۰ درصد از مردم ایران، امکان سفر نداشتند. آمار ارائه شده از سوی این مرکز ملی نشان می‌دهد که باتوجه به میزان اقامت شبانه مسافران در بین این ۳۰ درصد، که فقر در صنعت گردشگری را نشان می‌دهد، کاهش چشمگیر در اقامت شبانه، صنعت گردشگری را به ابرفقر تبدیل کرده است، که سفرها عمدتا یک‌روزه و احتمالا برای انجام کارهای اداری، تجاری و درمانی صورت گرفته است.

وزیر گردشگری در ابتدای راه و پیش از شروع به کار، تشخیص درستی از وضعیت گردشگری ایران داده و در برنامه خود، افزایش تسهیلات و ایجاد شرایط سفر در استطاعت برای تمامی اقشار جامعه را مطرح کرد و وعده سفرهای ارزان، نقشه راه عنوان شد تا نه تنها گردشگری داخلی رونق گرفته و توسعه و افزایش یابد بلکه اقشار ضعیف جامعه که امکان سفر برایشان فراهم نیست و میزان افرادی را که به سفر نمی‌‌روند ۴۰ درصد ارزیابی کردند، فرصتی برای سفرهای داخلی به دست آورند. اما آمار ارائه شده نشان می‌دهد که وزیر در سال اول ورود خود نه تنها در مسیر اجرای برنامه‌های خود قرار نگرفته، بلکه صنعت گردشگری با ابرفقر غیرمنتظره‌‌ای روبه‌رو شده، که می‌تواند بازار گردشگری را در معرض شدیدترین خطر ممکن قرار دهد.

بررسی‌‌های «دنیای اقتصاد» نشان می‌دهد که دو دلیل مهم در عدم تحقق این برنامه و نقشه راه مطرح است که در صورت ادامه این روند، شرایط برای بازار گردشگری به مراتب فاجعه‌بارتر خواهد بود. دلیل اول را باید در عدم سفرهای در استطاعت مردم دانست که به دلیل افزایش چشمگیر تورم و کاهش بی‌‌سابقه معیشت اقتصادی خانوارها، سفر و تفریح از سبد اقتصادی و هزینه‌‌کرد بسیاری از خانوارها حذف شد و تمرکز صرف بر تهیه ضروریات و ابتدایی‌‌ترین مسائل زندگی همچون خوراک و مسکن شده است و سفر به امری غیرضروری تبدیل شد. دلیل این امر را می‌توان در ناکارآمدی مدیران و سیاستگذاری‌‌های اشتباه دانست که به‌‌جای ایجاد سپری در مقابل تورم در جهت حفظ معیشت و اقتصاد مردم و ارائه تسهیلات و اقدامات کاربردی و راهگشا برای سفرهای در استطاعت؛ شرایط سفر برای افرادی که تا پیش از این امکان سفر داشتند نیز از بین رفت.

دلیل دوم را باید در نبود تعطیلات کافی در طول سال جست‌وجو کرد که سفرها محدود به تعطیلات نوروز یا تعطیلات پراکنده مناسبتی دیگر است که به دلیل هجمه مسافران در روزهای خاصی از سال و نبود خدمات رفاهی کافی و امکانات و زیرساخت‌‌های لازم، امکان سفر برای همه افراد در آن تعطیلات مناسبتی فراهم نیست و باتوجه به یک‌روزه بودن تعطیلی آخر هفته، امکان سفر در بقیه ایام سال به‌‌صورت یکنواخت برای خانوارها وجود ندارد.

حتی سفرهایی هم که صورت گرفته بیش از آنکه سفرهای تفریحی و طولانی باشد، سفرهای یک روزه و کاری بود. این آمار، بی‌‌عملی متولی گردشگری را بیش از هر زمان دیگری نشان می‌دهد که هیچ یک از تاکتیک‌‌های جذب گردشگر و تسهیل‌‌سازی و ایجاد زیرساخت‌‌ها در حوزه صنعت گردشگری را دنبال نکرده است و نه تنها بازار گردشگری خارجی را از دست داده، در حوزه گردشگری داخلی نیز با رکودی جدی مواجه شده است. آماری که فقط مربوط به سال ۱۴۰۰ است و در قیاس با سال قبل یا سال‌های پیش از کرونا قرار نگرفته است.

در آمار مرکز ملی ایران آمده که در سال ۱۴۰۰، تنها ۳۰ درصد از خانوارها، یعنی حدود ۷میلیون و ۸۰۰ خانوار حداقل یک سفر داشتند و در کل ۲۴ میلیون و ۶۸۷هزار سفر انجام شده است. که در این میان ۴۲ درصد از این سفرها، با اقامت شبانه و ۵۸درصد بدون اقامت شبانه بوده است. براساس این آمار، بیشترین میزان سفر با اقامت‌‌های شبانه در پنج استان خراسان رضوی، مازندران، تهران، فارس و اصفهان بوده است. این امر نشان می‌دهد که سفر عمدتا به شهرهای بزرگ و به‌‌صورت کوتاه بوده است که آمار منتشر شده در هتل‌‌ها حاکی از این است که میانگین اقامت شبانه ۲ تا ۳ روز بوده است. این کوتاه شدن سفرها را می‌توان ناشی از تاثیر افزایش قیمت‌‌ها بر طول اقامت مسافران دانست.

نکته قابل توجه در سفرهای با اقامت شبانه این است که در سال ۱۴۰۰ حدود ۶۵ درصد از سفرها با هدف دیدار با دوستان و بستگان انجام گرفته که نشان‌دهنده عدم استفاده گردشگران از مراکز اقامتی است و تنها ۱۶درصد از سفرها با هدف گردش و تفریح صورت گرفته است. تبدیل شدن سفرهای تفریحی به ۱۶ درصد به‌‌معنای مهاجرت تفریح از زندگی ایرانی‌‌ها است که معیشت‌‌های اقتصادی به‌‌دلیل نبود سیاستگذاری‌‌های راهبردی و کارآمد در برابر تورم و بحران‌‌ها آنچنان تضعیف شده که بخش سفر و گردشگری از زندگی ۸۴ درصد از مردم ایران حذف شده است.

طبق اعلام مرکز آمار ملی ایران، اقامتگاه اصلی مورد استفاده در سفرهای داخلی با اقامت شبانه خانوارها در سال ١٤٠٠، خانه بستگان و آشنایان با ٧٦ درصد، ویلا و آپارتمان شخصی با ١٢ درصد، ویلا و آپارتمان اجاره‌‌ای با ٦ درصد، اقامتگاه عمومی با ٣ درصد، سایر اقامتگاه‌ها ٢ درصد و چادر و کمپ شخصی و اقامتگاه سازمانی هر یک با یک درصد بوده است.

همچنین در ادامه این آمار آمده است که بیشترین مقصد سفرهای بدون اقامت شبانه در سال ۱۴۰۰ به پنج استان مازندران، اصفهان، تهران، فارس و گیلان بوده است که بیشتر سفرهای بدون اقامت شبانه در سال ١٤٠٠، با هدف دیدار دوستان و بستگان (٣١درصد)، درمان (٢٤ درصد) و گردش و تفریح (٢٠ درصد) انجام شده است. این آمار نشان می‌دهد که سفرهای یک‌روزه با هدف درمانی و تجاری افزایش یافته است و افراد به‌‌دلیل نداشتن فرصت کافی برای سفر به‌‌دلیل نبود تعطیلات آخر هفته کافی تنها یک روز فرصت سفر به مناطق نزدیک‌‌تر جهت تفریح و دیدار با بستگان خود دارند.