فناوری در چه حوزه‌هایی فوتبال را تحت تاثیر قرار داده است

امروزه فناوری با سرعت خیره‌کننده‌ای در حال پیشرفت است تا در تمامی زمینه‌ها، زندگی ما را بهبود بخشد. نفوذ سریع این پیشرفت‌ها به دنیای ورزش نیز امری اجتناب ناپذیر است. این روزها فناوری در مسابقات جهانی فوتبال نقش پررنگی را ایفا می‌کند. شرکت‌های دنیا هر روز با گجت‌های خلاقانه‌ی جدیدی وارد میدان می‌شوند تا به تیم‌ها برای آماده‌سازی دربرابر رقیبان، بهبود تمرین‌ها و مهم‌تر از همه، در خود مسابقات کمک کنند. اگر می‌خواهید با مهم‌ترین فناوری‌هایی که فیفا به‌طور رسمی آن‌ها را پذیرفته و هم‌اکنون برای بهبود مسابقات فوتبال مورد علاقه‌ی ما به‌کار می‌رود آشنا شوید، زومیت را همراهی کنید.

سامانه‌ی ارتباطی بی‌سیم داوران

برخورداری از بهترین ارتباط ممکن برای داوران فوتبال، با کمک داوران جهت مشورت کردن و مدیریت بازی به بهترین شکل ممکن و قضاوت بی‌طرفانه، بسیار مهم است. ولی فاصله‌ی داورها با کمک‌هایشان از یک طرف و سرعت بالای بازی از طرف دیگر، انجام این کار را سخت می‌کند. به‌لطف سامانه‌ی ارتباطی بی‌سیم جدید، داورها می‌توانند به‌سرعت و با ایمنی بالا با همکاران خود ارتباط برقرار کرده و به تبادل اطلاعات در مورد اقدامات، موقعیت‌ها و حوادث بپردازند. درنتیجه، داور اصلی می‌تواند در هر شرایطی، پس از صحبت با کمک‌داورها و مسئولان فنی، قضاوت خود را طی چند ثانیه انجام دهد. این فناوری به داورها کمک می‌کند تا با اعتماد‌به‌نفس کامل بازی را قضاوت کنند و مسابقه‌ای با استاندارد بالا و ،مهم‌تر از آن، عادلانه را برای علاقه‌‌مندان به ارمغان بیاورند.

فناوری خط گل دروازه

فناوری دیگری برای کمک به داورها جهت تصمیم‌گیری در مورد گل شدن یا نشدن توپ در موقعیت‌های خاص، توسعه یافته و به‌کار گرفته شده است که به آن‌ها در این شرایط سخت کمک می‌کند. فناوری خط دروازه (Goal Line) برای تشخیص عبور کامل توپ از خط دروازه استفاده می‌شود. این فناوری از دستگاه‌های خاصی بهره می‌گیرد که تیرهای عمودی و خط دروازه را اسکن می‌کنند و به داور کمک می‌کنند تا عبور توپ از خط را در شرایطی که به‌طور واضح مشخص نیست، تشخیص دهند. این فناوری هرگز جای داوران را نمی‌گیرد و فقط برای کمک به آن‌ها جهت اتخاذ تصمیمات درست ساخته شده است. برای اینکه یک گل به‌صورت رسمی اعلام و پذیرفته شود، فناوری خط دروازه باید عبور کامل توپ از خط را تأیید کند.

برای اطمینان از عملکرد درست و بدون خطای فناوری خط دروازه در مسابقات فوتبال، این دستگاه آزمایش‌های فراوانی را پشت‌سر گذاشته است. یکی از این آزمایش‌ها، حصول اطمینان از عملکرد دقیق سیستم تشخیص و ردیابی توپ در تمامی شرایط جوی است. این آزمایش‌ها در شرایط فوتبالی مختلف، زمین‌های متفاوت، تورهای دروازه گوناگون و سایر موارد وابسته به مسابقات انجام شده است. سیستم Goal Line از ۱۴ دوربین پرسرعت (۷ دوربین برای هر دروازه) استفاده می‌کند که به سقف استادیوم نصب می‌شوند. این دوربین‌ها به یک سیستم پردازش تصویر کامپیوتری قدرتمند متصل هستند که می‌تواند حرکت کلیه‌ی اشیاء روی زمین را تشخیص داده و حتی موانعی مثل بازیکن‌ها، داورها و سایر اشیای مزاحم را فیلتر کند. مسلماً شیئی که برای این سیستم اهمیت دارد، چیزی جز توپ نیست. این فناوری می‌تواند موقعیت سه‌بعدی (طول، عرض، ارتفاع) توپ را در هر نقطه‌ای از زمین با خطایی کمتر از چند میلی‌متر تعیین کند. این سیستم پس از عبور توپ از خط دروازه، یک سیگنال لرزشی و نوری را به ساعت داور ارسال می‌کند. علاوه‌براین، تصاویر نمای‌بسته عبور توپ نیز ذخیره شده و در هر زمانی قابل پخش است.

سامانه‌ی الکترونیکی عملکرد و ردیابی: EPTS

سامانه‌های الکترونیکی ردیابی و عملکرد ورزشکاران، به تیم‌های فوتبالی کمک می‌کند تا برای ارتقای عملکرد خود تصمیمات آگاهانه بگیرند. این سامانه‌ها از دوربین‌ها و فرستنده‌هایی استفاده می‌کنند که توسط بازیکنان پوشیده می‌شوند و می‌توان از آن‌ها برای کنترل و بهبود عملکرد هر بازیکن و در نهایت کل تیم بهره گرفت. سامانه‌ی EPTS در وهله‌ی اول، موقعیت بازیکنان و توپ را ردیابی می‌کند، ولی می‌توان آن را با دستگاه‌های میکرو-الکترومکانیکی (مانند: شتاب‌سنج، ژیروسکوپ و غیره)، ابزارهای نظارت بر ضربان قلب و سایر دستگاه‌های محاسبه‌ی پارامترهای فیزیکی و جسمی ترکیب کرد. کاربرد اصلی سامانه‌ی EPTS، در تمرینات است تا نحوه‌ی عملکرد هر بازیکن در مدت‌زمان انجام تمرین مشخص شود.

این ابزارها به مدیران و مربیان اجازه می‌دهد تا برای هر مسابقه، بازیکنان مناسبی را انتخاب کنند یا برای تغییرات خاص در طول مسابقه برنامه‌ریزی داشته باشند. شرکت‌های سازنده‌ی این فرستنده‌ها، امکان اتصال آن‌ها به نرم‌افزارهای اینترنتی را فراهم کرده‌اند. بنابراین، مربیان می‌توانند علاوه‌بر تجزیه و تحلیل وضعیت هر بازیکن، حالت کل تیم را نیز بررسی کنند. درنتیجه، مربی قادر است دیدی با جزئیات کامل از عملکرد تیم خود در طول کل فصل داشته باشد و نقاط قوت و ضعف بازیکنان را با یکدیگر مقایسه کند. این سامانه در اتخاذ تصمیمات کلیدی، نقش مهمی داشته و با فراهم‌سازی اطلاعات ارزشمند در مورد هر بازیکن، در تشخیص استعداد و انتخاب بازیکنان یاری‌گر مربیان و کادر فنی است.

درحال حاضر سه نوع دستگاه عملکرد فیزیکی وجود دارد:

سیستم‌های دوربینی مبتنی بر نور

نقاط قوت:

• عدم اختلال در کار بازیکنان
• دسترسی راحت در بازار وسایل فوتبالی
• سرعت نمونه‌برداری بالا؛ امکان ردیابی توپ

نقاط ضعف:

• اندازه‌گیری‌های محدود
• نیاز به تنظیمات دستی برای ردیابی هر شیء
• زمان نصب

سیستم‌های موقعیت‌یابی محلی (LPS)

نقاط قوت:

• تنوع و گستردگی ابزارهای اندازه‌گیری
• دقت بالای اطلاعات اندازه‌گیری‌شده به‌صورت زنده
• بهره‌گیری از فناوری باند مافوق صوت و کاهش خطای تبادل داده‌ها

نقاط ضعف:

• هزینه‌ی نصب
• زمان نصب

سیستم‌های جی‌پی‌اس

نقاط قوت:

• تعداد زیاد ابزارهای اندازه‌گیری
• زمان نصب کوتاه
• عدم نیاز به اپراتور

نقاط ضعف:

• تداخل سیستم با امواج شبکه‌های تلویزیونی در طی پخش مسابقات

کمک‌ داور ویدیویی یا VAR

سیستم VAR شامل یک کمک داور است که تصمیمات اتخاذشده‌ی داور اصلی را به‌وسیله‌ی منابع ویدیویی بررسی کرده و با استفاده از یک هدست با او ارتباط برقرار می‌کند. در سال ۲۰۱۸ هیئت بین‌المللی فوتبال (IFAB) به‌صورت رسمی فناوری VAR را به فهرست قوانین فوتبال اضافه کرد که در جام‌جهانی ۲۰۲۲ قطر نیز استفاده می‌شود.. این سیستم از زمان معرفی در لیگ‌های ملی برخی کشورها و حتی در جام جهانی روسیه مورد استفاده قرار گرفته است. تیم کنترل‌کننده‌ی VAR به ۳۳ دوربین تلویزیونی که هشت عدد از آن‌ها آهسته و چهار عدد فوق‌آهسته هستند، دسترسی دارند. علاوه‌براین، آن‌ها از دو دوربین آفساید نیز استفاده می‌کنند. دوربین‌های آفساید بازی را فریم به فریم تجزیه‌وتحلیل می‌کنند تا در مورد وضعیت آفساید بازیکنان تصمیمات درستی اتخاذ شود. این دو دوربین فقط برای تیم کمک داوران ویدیویی دردسترس است. تکرار ویدیوهای آهسته عموماً برای موقعیت‌های حساس مثل تماس‌ فیزکی یا موقعیت خطا انجام می‌شود. دوربین‌های عادی نیز برای ارزیابی‌ مواردی همچون شدت خطا یا خطای هند عمد مورد استفاده قرار می‌گیرند.

سیستم VAR فقط در چهار موقعیت استفاده می‌شود که می‌تواند روند بازی را تعیین کند:

• برای بررسی گل شدن توپ طبق قوانین بازی

این مورد در مواقعی کاربرد دارد که گل به‌ثمررسیده مشکوک به خطا یا آفساید باشد و ممکن است منجر به مردود اعلام شدن گل شود.

• پنالتی‌ها

از سیستم VAR می‌توان برای اعلام خطا در محوطه‌ی جریمه یا خطای پنالتی استفاده کرد. این سیستم همچنین برای لغو خطای پنالتی اعلام‌شده از سوی داور نیز کاربرد دارد.

• کارت قرمز

اگر داور خطایی را اعلام کند، می‌توان از VAR برای تعیین کارت قرمز برای بازیکن خاطی استفاده کرد.

• اشتباهات

VAR به داوران اضافی اجازه می‌دهد تا در صورت اشتباه جریمه شدن بازیکنان، وارد عمل شوند. اگر چنین اتفاقی روی دهد، داور ممکن است تصمیم خود را براساس پیشنهاد تیم کنترل‌کننده‌ی VAR تغییر دهد.

فناوری‌های جدید و ارتقایافته‌ی جام‌جهانی ۲۰۲۲

اگرچه جام‌جهانی ۲۰۱۸ روسیه رکوردشکن استفاده از فناوری‌های جدید بود، فیفا برای جام‌جهانی ۲۰۲۲ قطر نیز فناوری‌های جدیدی را در آستین دارد که کم‌کم راه خود را به کلیه‌ی مسابقات باز خواهند کرد. علاوه‌بر فناوری‌های خط گل دروازه و کمک داور ویدیویی که پیش‌تر معرفی کردیم، جام‌جهانی ۲۰۲۲ قطر از فناوری‌های جدیدی بهره‌مند خواهد شد.

فناوری تشخیص نیمه خودکار آفساید

فناوری تشخیص نیمه خودکار آفساید به داوران و کمک داوران ویدویی کمک می‌کنند در تشخیص موقعیت آفساید عملکرد راحت‌تر و درست‌تری داشته باشند. این فناوری از ۱۲ دوربین ردیابی استفاده می‌کند که زیر سقف استادیوم نصب شده‌اند و حرکت توپ و ۲۹ نقطه از بدن هر بازیکن را با سرعت ۵۰ باربرثانیه رصد می‌کنند و موقعیت دقیق بازیکنان را تشخیص می‌دهند.

همچنین توپ جدید آدیداس به حسگر IMU مجهز شده است که با قرارگیری در مرکز توپ، اطلاعات ضربات را ۵۰۰ باربرثانیه به اتاق کنترل می‌فرستد و زمان دقیق واردشدن ضربه به آن را مشخص می‌کند. با ترکیب دو ویژگی مذکور و بهره‌مندی از قابلیت‌های هوش مصنوعی، اگر موقعیت آفسایدی تشخیص داده شود، هشداری به کمک‌داوران ویدیویی ارسال می‌شود تا صحنه را بازبینی کنند.

درصورتی که آفساید تأیید شود، انیمیشنی سه‌بعدی از صحنه ساخته می‌شود و برای تماشاچیان در استادیوم و تماشاگران تلویزیونی به‌نمایش در می‌آید تا جای هیچ شکی باقی نماند.

اپلیکیشن FIFA Player

اپلیکیشن FIFA Player فیفا که با همکاری FIFPRO توسعه یافته است، به بازیکنان و مربی‌ها اجازه می‌دهد دقایقی پس از پایان بازی عملکرد خود در زمین را براساس آمار و ارقام و نمودار مشاهده کنند. این اطلاعات شامل داده‌های اندازه‌گیری‌شده فوتبالی وآمار عملکرد فیزیکی و اطلاعات آماری می‌شود. متخصصان آماری و تحلیل‌گران فوتبالی اطلاعات و آمار مذکور را به‌کمک سیستم‌های کامپیوتری در حین بازی ایجاد می‌کنند.

همچنین بخشی از این اطلاعات در قالب نمودارهای گرافیکی و شکل‌های واقعیت‌ افزوده برای تماشاگران تلویزیونی به‌نمایش در‌ می‌آید که لذت تماشای مسابقات را دوچندان می‌کند.

اکوسیستم داده‌های فوتبالی فیفا

اطلاعات و داده‌ها در فوتبال امروز نقش مهمی ایفا می‌کنند و این اطلاعات برای همه جذاب و کاربردی است، از بازیکنان درون زمین گرفته تا تماشاگران تلویزیونی. به‌همین دلیل فیفا اکوسیستمی را شامل شبکه‌ی پیچیده‌ای از منابع اطلاعاتی متفاوت ایجاد کرده است که آخرین آمار و داده‌ها را در کمترین زمان دراختیار بازیکنان، تیم‌ها، شبکه‌های تلویزیونی و تماشاگران قرار می‌دهد.

این اطلاعات ازطریق ناظران مختلفی که در استادیوم حضور دارند جمع‌آوری می‌شود و به فردی در اتاق کنترل برای ثبت لحظه‌ای ارسال می‌شوند. همچنین فناوری‌هایی مثل سیستم ردیابی اپتیکال در استادیوم نصب شده‌اند که اطلاعاتی مثل مختصات دقیق بازیکنان به‌همراه سرعت و فاصله و جهت آن‌ها را ثبت می‌کند.

همه‌ی افراد علاقه‌مند از جمله تحلیل‌گران، مربیان، تیم‌ها و حتی رسانه‌های شرکت‌کننده در جام‌جهانی می‌توانند به‌راحتی ازطریق پلتفرم ویژه‌ی فیفا به اطلاعات و آمار گفته‌شده دسترسی پیدا کنند.

سیستم خنک‌کننده‌ی پیشرفته

جام‌جهانی ۲۰۲۲ اولین جام‌جهانی است که در یک کشور عربی برگزار می‌شود که معمولاً آب‌وهوایی گرم و شرجی دارند. به‌همین دلیل، قطر هفت استادیوم از هشت استادیوم ویژه‌ی جام‌جهانی را به فناوری خنک‌کننده‌ی پیشرفته‌ای مجهز کرده که در نوع خود بی‌نظیر است. این فناوری آب خنک را از مراکزی در فاصله‌ی دورتری از استادیوم به آن‌ها منتقل می‌کنند و هوای خنک را به بخش تماشاگران و حتی بازیکنان می‌دمد و دمایی ایدئال را برای آن‌ها به ارمغان می‌آورد که تا به‌حال بی‌سابقه بوده است. بنابراین، نه‌تنها تماشاگران از تماشای بازی لذت دوچندانی خواهند برد؛ بلکه بازیکنان نیز می‌توانند بهترین عملکرد خود را به‌نمایش بگذارند.

جمع‌بندی

فناوری فوتبالی نقش تعیین‌کننده‌ای در کمک به بازیکنان، مربیان، داوران و حتی ما تماشاچیان دارد. فناوری در موقعیت‌های مشکوک به تأیید تصمیمات داورها کمک می‌کند و شاید برای اثبات طرفداری اشتباه یکی از همکاران‌مان از یک تیم نیز مؤثر باشد. برخی از این سیستم‌ها مثل VAR عملکرد موفقی داشته‌اند؛ اما بعضی بر این باورند که ابداعات فناورانه باعث از بین رفتن هیجان واقعی ورزش می‌شوند، درحالی‌که سایرین معتقدند فناوری باعث بهبود ورزش می‌شود. این فناوری‌ها چنان دقیق هستند که می‌توانند کوچک‌ترین اشتباهات را تشخیص دهند. در این مقاله از ذکر فناوری‌هایی که هنوز مورد تأیید فیفا قرار نگرفته‌اند، خودداری شده است. با پیچیده‌تر شدن و گسترش روزافزون نقش فناوری در ورزش، باید از خود بپرسیم: آیا فناوری قبلاً لذت ورزش را از بین نبرده است؟