کمبود تحقیقات در حوزه آنتی‌بیوتیک‌ها و مقاومت‌های میکروبی

به گزارش ایران اکونومیست، دکتر حمیدرضا بنفشه امروز در همایش پیشگیری از ایجاد مقاومت‌های میکروبی که به همت معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت به صورت مجازی برگزار شد، با بیان اینکه مقاومت میکروبی یک تهدید جهانی است و اگر امروز توجهی نکنیم، در آینده مراقبت ضدمیکروبی را نخواهیم داشت، اظهار کرد: اولین مساله تجویز و مصرف غیرمنطقی آنتی بیوتیک هاست. اگر آنتی‌بیوتیک در مدت زمان کافی و در دوره تعیین شده آن استفاده نشود، میکروب به طور کامل از بین نمی‌رود و این مساله می‌تواند عاملی برای بروز مقاومت آنتی‌بیوتیک‌ها شود.

سرپرست مرکز توسعه فناوری سلامت وزارت بهداشت به کمبود تحقیقات درحوزه آنتی‌بیوتیک‌ها و مقاومت‌های میکروبی اشاره کرد و افزود: در دهه‌های اخیر به شدت تعداد آنتی‌بیوتیک‌های جدید کاهش یافته است. عدم تعهد در سطوح مختلف جامعه، عدم سیاست‌گذاری‌ها و همچنین کیفیت پایین بعضی داروها می‌توانند موجب القای مقاومت دارویی شوند.

دکتر بنفشه افزود: هنگام تجویز یک آنتی بیوتیک باید دقت شود آیا این مورد بیماری یک عفونت باکتریایی است یا ویروسی؟ اگر شرکت‌های دانش‌بنیان و واحدهای فناور بتوانند محصولی برای انجام تست‌های افتراقی برای تشخیص عفونت‌های باکتریایی و وایرالی عرضه کنند، کمک بزرگی به کشور انجام داده اند.

وی قدم اول را تشخیص عفونت باکتریال دانست و گفت: باید عامل عفونت مشخص شود. متاسفانه به دلیل عدم صحت و دقت، تست‌های تشخیصی در نتایج تست و آنتی بیوگرام خیلی در درمان‌های بالینی مورد استناد قرار نمی‌گیرد و باعث می‌شود شناسایی عامل عفونت کمتر شود.

دکتر بنفشه مرحله بعدی را استفاده از آنتی بیوتیکی دانست که بیشترین تاثیر را بر روی آن باکتری مشخص داشته باشد؛ مساله‌ای که در بالین و درمان دیده نمی‌شود و متاسفانه اغلب مواقع بدون توجه به نوع باکتری از آنتی‌بیوتیک‌هایی با گستردگی اثر درمان استفاده می‌شود.

وی تصریح کرد: محدودیت در تجویز آنتی بیوتیک متناسب با نوع باکتری، طیف اثر را با بالاترین اثرگذاری و کمترین هزینه اقتصادی تحمیل کند. در این رویکرد فردی که به تجویز می‌پردازد باید بر طیف اثر آنتی‌بیوتیک‌ها مسلط باشد. بنابراین لازم است در رویکردهای آموزشی به این نکته توجه ویژه شود.

دکتر بنفشه هشدار داد: اگر از آنتی‌بیوتیک‌هایی با طیف اثر گسترده استفاده کنیم، ریسک القای مقاومت میکروبی افزایش می‌یابد، همینطور ریسک بروز برخی از عفونت‌های فرصت طلب افزایش می‌یابد. فقط در عفونت‌هایی که سرعت پخش سریع دارند، مجاز هستیم که تا قبل از انجام مرحله تشخیص نوع باکتری از آنتی بیوتیک‌های با طیف گسترده استفاده کنیم.

سرپرست دفتر توسعه فناوری سلامت وزارت بهداشت با بیان اینکه مسئله ای که به اثربخشی آنتی بیوتیک ضربه می زند استفاده از رویکرد اشتباه در پروفیلاکسی (مصرف آنتی بیوتیک پیش از درمان) است، یادآور شد: طبق اصول تجویز منطقی آنتی بیوتیک، اصل استفاده از یک نوع داروی آنتی باکتریال است و فقط چندمورد استثنا وجود دارد مثل زخم پای دیابتی یا آبسه‌های داخل شکمی یا در برخی مواقع در بیماری سل و ... چاره‌ای جز استفاده از رژیم‌های آنتی بیوتیکی وجود ندارد.

دکتر بنفشه با اشاره به عوامل تعیین‌کننده در انتخاب آنتی‌بیوتیک‌ها، گفت: یکی محل عفونت است که کمک بزرگی در تشخیص عامل عفونت است. توجه به نوع و شدت عفونت بسیار تعیین‌کننده است. توجه به عوامل زمینه‌ای بیمار و فاکتورهای وابسته به دارو نیز تاثیرگذار است.

وی در پایان برای رسیدن به رویکرد مؤثر در مقابله با مقاومت‌های میکروبی، اعلام کرد: باید در سطح مصرف و فرهنگ‌سازی فعالیت شود تا رفتار مردم تصحیح شود تا برای هر بیماری تب دار درخواست آنتی بیوتیک نداشته باشند و شروع به مصرف خودسرانه نکنند. در پرورش دام و طیور نیز از آنتی‌بیوتیک‌ها استفاده شده و پس از مصرف آن وارد بدن انسان می‌شود، بنابراین نظارت و آموزش بیشتری دراین حوزه اعمال شود. در سطح تجویز دارو، حتی فارغ‌التحصیلان رشته پزشکی هم متاسفانه اطلاعات کافی در خصوص اصول منطقی تجویز آنتی‌بیوتیک‌ها ندارند. همچنین در بخش تحویل دارو در داروخانه هم گاهی آنتی‌بیوتیک‌ها بدون نسخه و به درخواست بیمار ارائه می‌شوند که تخلف بزرگی است و عواقب جبران‌ناپذیری برای تمامی انسان‌ها دارد.