ایجاد گرایش روانشناسی ترافیک و حمل‌ونقل در مقطع کارشناسی ارشد

در برنامه درسی جدید روانشناسی، گرایش روانشناسی ترافیک و حمل‌ونقل در مقطع کارشناسی ارشد به تصویب وزارت علوم، تحقیقات و فناوری رسید.

این برنامه به همت صغرا ابراهیمی قوام، عضو هیأت علمی دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبائی تدوین و تهیه شده و پس از بررسی‌های تخصصی، این برنامه که مجموعه‌ای است از پیشنهاد‌های دانشگاه علامه طباطبائی و دانشگاه شهید بهشتی مورد تصویب نهایی شورای تحول و ارتقاء علوم انسانی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری قرار گرفته است.

در حال حاضر برنامه مذبور برای اولین در کشور تهیه و تنظیم شده که فرآیند اخذ مجوز آن نیز از دفتر گسترش آموزش عالی وزارت عتف مهیا است و برنامه تصویب شده نیز از شروع سال تحصیلی 1403-1402 قابل اجرا است.

در این باره ابراهیمی قوام با بیان اینکه رشته روانشناسی ترافیک بیش از 60 سال می‌شود که در کشورهای پیشرفته جهان مطرح است، عنوان کرد: این رشته برای اولین بار در ایران طراحی بوم‌شناختی شده و از سال آینده دانشگاه‌ها قادر به راه‌اندازی آن هستند که دانشگاه علامه طباطبائی بانی آن بوده است.

وی با اشاره به اینکه این رشته به مباحث ترافیک درون‌شهری و بین‌شهری و همچنین حمل نقل ریلی خواهد پرداخت، افزود: این رشته شاخه‌ای بین‌رشته‌ای از روانشناسی کاربردی است که با مطالعه علمی رفتار و فرآیندهای شناختی به توصیف، پیش‌بینی، علت‌یابی و بهبود نگرش‌ها و رفتارهای ایمنی کاربران ترافیکی می‌پردازد.

این استاد دانشگاه ادامه داد: در این رشته همچنین دانش‌آموختگان مهارت‌هایی کسب می‌کنند که در بحران بتوانند مداخله داشته باشند و به افرادی که به واسطه حوادث ترافیکی و حمل‌ونقل آسیب‌دیده نیز کمک کنند.

ابراهیمی قوام با اشاره به اینکه در ایران مطالعاتی که به شکل خاص در حوزه علل و عوامل تصادف در سوانح ترافیکی انجام شده، عامل انسانی به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل برشمرده می‌شود، عنوان کرد: در کنار عامل انسانی، رفتارهای ایمن ترافیکی نیز باید مورد توجه قرار بگیرد، هدف این رشته بین‌رشته‌ای تأثیرگذاری بر رفتار کاربران ترافیکی و افزایش سطح رفتارهای ایمنی ترافیکی است.

وی با بیان اینکه در روانشناسی ترافیک و حمل‌ونقل آموزش‌ها در قالب برنامه‌ریزی‌های پیشگیری در سه سطح در نظر گرفته شده است، گفت: سطح اول آموزش رفتارهای ایمن ترافیکی در مدارس برای سطوح مختلف تحصیلی است در سطح دوم بحث پیشگیری برای افرادی که در معرض خطر هستند و در موقعیت‌های پرتردد قرار دارند مورد توجه قرار گرفته و سطح سوم کمک به افرادی است که دچار مخاطرات سوانح ترافیکی یا تروما شده‌اند و از لحاظ روانی آسیب دیده‌اند.

وی ادامه داد: اگر روانشناسی ترافیک و حمل‌ونقل در برنامه‌ریزی پیشگیری در سه سطح صورت بگیرد، می‌تواند نقش مؤثری در جامعه ایفا کند و همچنین دانش‌آموختگان این رشته می‌توانند در بازطراحی در ارتباط با سامانه‌های راه بری کمک کند و در طراحی درست زیرساخت‌های جاده‌ای و ریلی نیز تأثیرگذار باشند.

این استاد دانشگاه اظهار کرد: جنبه خاص مورد توجه در این رشته، بحث سنجش سلامت و صلاحیت‌های روانشناختی در افرادی است که کاربر ترافیکی هستند، به ویژه رانندگان خودرو اعم از خودروهای سبک، سنگین و رانندگان ریلی که یکی از عوامل مؤثر در بروز حوادث ریلی محسوب می‌شوند.

ابراهیمی قوام با اشاره به اینکه سنجش سلامت و صلاحیت روانشناختی یکی از گام‌های مؤثری است که می‌تواند در کاهش سوانح ترافیکی تأثیرگذار باشد، افزود: کاهش سطح تصادفات و همچنین کاهش میزان آسیب‌های فرد قربانی تصادف و خانواده‌های آن‌ها از انگیزه‌های اساسی بود که باعث شد این رشته را طراحی کنم.

وی ادامه داد: به عنوان یک متخصص حوزه روانشناسی به این فکر کردم روانشناسان آگاه می‌توانند در برنامه‌ریزی‌های آموزشی نقش مؤثری در ارتقای سطح رفتارها و مهارت‌های ترافیکی ایفا کنند. اساس اثربخشی یک برنامه آموزشی شناخت نیازها و انگیزه‌های یادگیرندگان و تطبیق دادن محتوای آموزشی با آن است. عضو هیأت علمی دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی با بیان اینکه ارتقا سطح دانش و تربیت نیروی انسانی متخصص از دیگر انگیزه‌ها برای طراحی این رشته بود، گفت: ما باید به عنوان کشوری درحال‌توسعه، متناسب با نیازها، شرایط و فرهنگ کشور خود استراتژی و راه‌هایی را پیدا کنیم که زمینه کاهش حوادث جاده‌ای را به ارمغان بیاورد و بتوان نیروی انسانی را در سطح کارآمد خود حفظ کرد.

این استاد دانشگاه اظهار کرد: اجرای برنامه کارشناسی ارشد روانشناسی ترافیک و حمل‌ونقل زمینه تربیت کارشناسان ارشدی را فراهم می‌کند که بتوانند در نیروی انتظامی، مراکز معاینه طب کار در وزارت بهداشت، وزارت راه، شرکت راه‌آهن یا حمل‌ونقل جاده‌ای و ریلی، متولیان حمل‌ونقل بین‌شهری و درون‌شهری اعم از شهرداری‌ها و سازمان‌های تاکسیرانی به عنوان یک ارزیاب، مشاور یا طراح مشغول به کار شوند و در اجرای برنامه‌های بهبود رفتار ترافیکی کمک کنند.

ابراهیمی قوام با بیان اینکه تحصیل در این رشته برای تمامی افراد علاقه‌مند به ارتقای سطح رفتار ترافیکی ایمن در جامعه مفید است، گفت: دانش‌آموختگان این رشته همچنین می‌توانند در مؤسسات پژوهشی مشغول به کار شوند و راهکارهای علمی مناسبی که زمینه‌ساز کاهش خطاهای انسانی مؤثر در حوادث و تصادفات رانندگی هستند را شناسایی کرده و برنامه‌های مناسبی برای تغییر نگرش و رفتارهای ترافیکی ایمن ارائه بدهند.