مهاجرت اقلیمی گسترده از سیستان و بلوچستان به یزد، کرمان و خراسان /استانی که آب ندارد اما فقر و قاچاق دارد

به گزارش خبرنگار اجتماعی رکنا، سالهاست راجع به مهاجرت سیستان و بلوچستانی ها به استان گلستان صحبت می شود. مهاجرت، پدیده ای که به ناچار رخ می دهد. هیچ کس حاضر نیست، شرایط خوب و مطلوبش را پشت سر بگذارد، همه چیز را رها کند و برود. اگر مهاجرت، چه درون مرزی و چه برون مرزی زیاد است، نشان از نامطلوب بودن بسیاری از عوامل است که سبب ترک وطن می شود. سیستان و بلوچستان که خود پر از مشکل و آسیب است، جایی مناسب برای زندگی به نظر نمی رسد و مردم راه نرفته ای را در پیش می گیرند بلکه خوشبخت شوند. به گفته اردشیر گراوند ، سیستان و بلوچستانی ها بیشتر راغب هستند به استانهای یزد، گلستان، کرمان و خراسان های جنوبی و رضوی مهاجرت کنند تا بتوانند از بسیاری از سختی هایی که در استان خودشان وجود دارد دور شوند و با سختی های جدیدی در غربت، دست و پنجه نرم کنند. مردم محلی گنبد کاووس می گویند که مهاجرانی که از سیستان و بلوچستان برای کار به حاشیه این شهر می روند، آنجا را درگیر آسیب هایی همچون اعتیاد ، کشفیات بالای مواد مخدر ، تکدی گری و... مواجه می کنند.

اردشیر گرواند، جامعه شناس و پژوهشگر اجتماعی در گفت و گو با رکنا با اشاره به اینکه مهاجرت از سیستان و بلوچستان به گلستان، قدمتی تاریخی دارد و به اوایل دوره پهلوی بر می گردد، گفت: اساسا از آنجایی که گلستان مرکز کشت و کار گسترده بوده، همیشه نیروی کارش را از جنوب شرق کشور تامین می کرده و هنوز هم به همین شکل است. علت آن است که سطح زیرکشت آنجا بسیار بالاست و کشت و کار مرسوم آنجا، به گونه ای بوده است که ترکیب خانوار را می پسندیده است. به این معنا که در دشت های گرگان و گنبد، کشت پنبه، چغندر و... رایج بوده و کمتر برنج می کاشتند. مردان بیشتر برای آبیاری، شخم، کاشت و داشت فعالیت می کردند و برداشت بر عهده زنان بود. این از زمان پهلوی دوم رشد بالایی داشته است.

وی افزود: الان محله هایی در حاشیه شهر گنبد کاووس وجود دارد به نام سیستانی ها، زابلی ها، افغانی ها و... که هنوز هم مهاجرت ها به این استان ادامه دارد. مهاجرت به سبب تامین نیروی کار را در هرجای دنیا می توانید ببینید؛ ولی این موضوع مشروط است به اینکه آنها بتوانند در آن نظام فرهنگی-اجتماعی، جذب شوند. بعضی وقت ها، حجم این مهاجرت از حالت متعادل خارج می شود و متناسب با قدرت جذب آن جامعه پیش نمی رود و وقتی این از حد، جامعه محلی آنها را نمی پذیرد و این می شود که مهاجران یک محله جداگانه را تشکیل می دهند که می تواند پر آسیب باشد ولی؛ اگر مهاجران با همه مسائلشان جذب جامعه مقصد شوند خیلی آسیب جدی در پی نخواهد داشت.

گراوند تاکید کرد: علت اصلی اغلب مهاجرت ها، مسائل اقلیمی است. در این مورد خاص، گلستان، یک سرزمین دارای نعمت است که کشت و کار در آن توسعه پیدا کرده و این مهم، اشتغال زایی زیادی را در پی خواهد داشت که نیروی انسانی اش از طریق همین مهاجرت ها تامین شده است. از سویی دیگر، جامعه محلی سیستان و بلوچستان، نتوانسته برای نیروی انسانی جوان خودش در محیط خودش اشتغال ایجاد کند و این سبب مهاجرت می شود. نیروی کار سیستان و بلوچستان، اغلب به شرق گلستان، یزد، کرمان و خراسان جنوبی و رضوی مهاجرت می کنند.

این جامعه شناس در پاسخ به اینکه گلستان نیز درگیر مشکلاتی آبی است؛ آیا این ممکن است باعث شود که مهاجران سیستان و بلوچستانی از این استان خارج شوند یا خیر؟ گفت: شهرهای مقصد، هر چقدر هم مسئله داشته باشند، باز هم مسئله اش به پیچیدگی سیستان و بلوچستان نیست. آنجا علاوه بر اینکه آب ندارد، طوفان های شن، فقر ، قاچاق و... را دارد. گلستان نزدیک به دریا است و هوایش هم یک امنیت نسبی دارد و نمی توان گفت وقتی گلستان با معضل آب مواجه شود، سیستان و بلوچستان برای مهاجران جذاب می شود؛ چراکه اگر گلستان دچار تنش آبی شود، به همان نسبت بلکه بیشتر، سیستان و بلوچستان نیز دچار تنش می شود.

گراوند افزود: از آنجایی که بیشتر مهاجران سیستان و بلوچستان، از قشر کارگر و کشاورز هستند، حاشیه هایی در اطراف شهر شکل دادند که خودشان بیشتر با هم اخت می شوند؛ چراکه سبک زندگی شان با هم تفاوت معناداری دارد و قائدتا جذب آن جامعه نمی شوند. وقتی دو جامعه می توانند با هم ارتباط داشته باشند که ازدواج بین دو طرف رقم بخورد. وقتی ازدواج مخدوش می شود، مهاجران فقط در حوزه کاری با هم تعامل خواهند داشت.