بابی که قرآن برای مقابله با جریان‌های انحرافی مهدویت گشوده است

به گزارش خبرنگار گروه غدیر و مهدویت خبرگزاری شبستان، نشست «روش برخورد قرآن با جریان های انحرافی» ازجمله ‌پیش‌نشست های همایش ملی «جریان های انحرافی و مدعیان دروغین مهدویت در دوران معاصر صبح امروز (شنبه، 20 خرداد) با سخنرانی حجت الاسلام والمسلمین نجف لکزایی، رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و دبیری علمی حجت الاسلام والمسلمین علی اسلامی‌مدبر برگزار شد.

حجت الاسلام اسلامی‌مدبر در ابتدای این نشست اظهار کرد: معروف است که از صدر اسلام سه هزار دوره تفسیر بر قرآن کریم نوشته شده است مهم آنکه تفسیر چهل‌جلدی روح المعانی نوشته آلوسی و تفسیر هشتادجلدی تسنیم نوشته آیت الله العظمی جوادی‌آملی هر کدام یک دوره از این ها هستند! علی رغم این تکثر یک آسیب همواره وجود داشته و آن تفسیر به رای است که در طول تاریخ مطرح بوده است.

این استاد حوزه و دانشگاه در پاسخ به این سوال که راه برون‌رفت از این خطر چیست؟، گفت: همه قرآن پژوهان تصریح دارند اگر روش مندی تفسیر را مدنظر داشته باشیم به این آسیب مبتلا نمی شویم و دشواری های دانش تفسیر هم کم می شود.

وی درباره عناصر تشکیل‌دهنده روش‌مندی تفسیر، تصریح کرد: نخست بهره مندی از منابع بایسته که دلیل برداشت های قرآنی را تأمین می کند منابع چهار مورد است قرآن، سنت معصومان(ع)، عقل تجریدی یا برهانی، عقل تجربی یعنی داده های علوم تجربی؛ دوم پرهیز از منابع غیرمتقن و اصولی؛ سوم جامعیت منابع؛ چهارم جامعیت منهج و روش تفسیر که از آن به منهج اجتهادی جامع تفسیر می شود تفسیر قرآن از تفسیر مأثور شروع شده و کم کم به تفسیر اجتهادی و در قله به المیزان و تسنیم رسیده است! در منهج اجتماعی جامعیت را باید مدنظر داشت هم تفسیر قرآن با قرآن، تفسیر قرآن با سنت، تفسیر قرآن با عقل تجریدی و نهایتا تفسیر قرآن با عقل تجربی.

حجت الاسلام اسلامی‌مدبر تأکید کرد: پنجم شناخت و بکارگیری قواعد تفسیری، 50 قاعده تفسیری داریم همچون قاعده سیاق، اینکه واژگان را بر اساس مفاهمی عصر نزول معنا کنیم یک قاعده است برای مثال هلاک امروز بار معنایی منفی دارد اما قرآن کریم هلاک را مصادف با مرگ می داند که در آیات مربوط به ارث این تعبیر را به کار برده است یا درباره رحلت حضرت یوسف(ع) تعبیر هلاکت به کار می برد!

وی اضافه کرد: و ششم و آخرین عنصر عبارت است از شناخت و بکارگیری ابزارهای تفسیر شامل علوم و فنون همچون علوم بلاغی و ادبی، دانش علوم قرآن، علوم حدیث شامل درایه، رجال و فقه الحدیث، مباحث الفاظ اصول فقه، منطق و ... مفسر باید به اینها مسلط باشد تا بتواند تفسیری روش مند را ارئه کند. صلاحیت مفسر و آداب تفسیر هم در این باره ضرورت دارد؛ متاسفانه، امروز بحران فاصله گرفتن از روش مندی بسیار گسترده شده است!

این گزارش می افزاید: حجت الاسلام والمسلمین نجف لکزایی در ادامه این نشست و در ارائه بحث در موضوع «روش برخورد قرآن با جریان های انحرافی» اظهار کرد: اصل بحث انحراف از اینجا شروع می شود که وقتی با یک مکتب مواجه می شویم، برخوردمان با یک سیستم جامع و دارای غایت است، این جامعیت و هدفمندی باعث می شود یک مکتب از مکاتب دیگر جدا شود و در مقابل دیگر مکاتب موضع داشته باشد؛ اسلام دین جامع و کامل است لذا هم مرزهای روشن با دیگر ادیان و مکاتب و هم مرزهای درون‌دینی دارد. اگر هر چیزی قابل نسبت‌دهی به یک مکتب باشد، از مکتبیت می افتد!

رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ادامه داد: یکی از سوره های قرآن که برای این بحث جامعیت بیشتری دارد، سوره مبارکه توبه است. در این سوره هم مرزهای تمایز اسلام از دیگر نحله ها و مکاتب تبیین شده و هم مرزها و حدود و حتی مصادیق برای شناخت درون جامعه اسلامی مشخص شده است. موضع گیری مسلمانان مقابل کفار در ابتدای سوره بیان می شود، بعد موضع گیری اسلام و مسلمین مقابل اهل کتاب آمده و در بخش سوم موضع گیری اسلام و مسلمین مقابل منحرفان درون‌دینی تصریح شده است.

مرز جدایی از جبهه باطل

حجت الاسلام لکزایی ابراز کرد: اینجا پیوند عام و گسترده مردم با ولی و ولایت عاملی است که جبهه اسلام ناب را از غیر آن جدا می کند، درنتیجه مسلمانان ساکت و بدون موضع و دارای مواضع همسو با دشمن مورد نقد قرار می گیرند در این سوره جریان شناسی درونی جامعه اسلامی با تفکیک افکار و افراد صورت گرفته است. برخی مفسران می گویند نام های متعدد سوره توبه اشاره به همین بحث انحراف و خطا دارد توبه از خطا و انحراف، برائت از انحراف و گناه، یا فضحه که چهره نفاق را آشکار می کند و ... .

وی در ادامه بیان کرد: در آیات ۱۰۰ تا ۱۰۶ این سوره، جریان شناسی منافقان در درون جامعه اسلامی با یک رویکرد واقع گرایانه بیان شده است. گروه نخست سابقون و پیشروان، گروه دوم منافقان که طبق تقسیم این آیه و دیگر آیات چند گروه اند مثل آشکار، پنهان یا شهری و اعرابی(بیابان‌گرد) اینها سازمان‌یافته نفاق می ورزند، گروه سوم که با اسلام دشمنی نمی کنند اما همیشه همراه و خوب نیستند و گروه چهارم موکول‌شدگان به امر خدا که خود را مسلمان می دانند اما منحرفان سازمان‌یافته نیستند.

این استاد حوزه علمیه تأکید کرد: از بین این چهار گروه نگاه ما به گروه دوم است، در سوره مبارکه توبه مصادیق مختلفی برای اینها ذکر شده است که خود را مسلمان می دانند اما در باطن اسلام را قبول ندارند. اینها هم به گروه هایی تقسیم می شوند؛ گروه اول منافقانی که آیه ۴۹ سوره توبه به آنها اشاره دارد «وَمِنْهُمْ مَنْ یَقُولُ ائْذَنْ لِی وَلَا تَفْتِنِّی» مسلمین تازه از جنگ حنین آمده و خسته بودند و همه شرایط برای نرفتن به جبهه فراهم بود که پیامبر(ص) اعلان عمومی برای غزوه تبوک و دفع خطر رومیان کردند برخلاف دیگر غزوات چنان که حتی در فتح مکه تا قبل از رسیدن به پشت دروازه ها اعلام نکردند!

وی افزود: علی رغم این اعلان، عده ای از منافقان گفتند ما نیاییم چون این همراهی ما را در فتنه قرار می دهد! مفسران از فتنه تعابیر متعددی دارند مثل سختی معیشت و زندگی و ... اینها از حربه دین و مذهب علیه دین و پیامبر(ص) استفاده می کنند و بسیارند آنها که اوجبی را برای واجی ترک می کنند! خدا در پاسخ به آنها می فرماید اینها همین حالا در فتنه هستند و جهنم آنها را احاطه کرده است «... أَلَا فِی الْفِتْنَةِ سَقَطُوا وَإِنَّ جَهَنَّمَ لَمُحِیطَةٌ بِالْکَافِرِینَ؛ ... آگاه باش که آنها خود به فتنه و امتحان در افتادند و همانا دوزخ به آن کافران احاطه دارد». جالب آنکه اینها از هجمه دشمن علیه مسلمین و آسیب دیدن آنها خشنود و از کمترین دستاورد جامعه اسلامی محزون می شوند.

رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ابراز کرد: مصداق دوم به آیه ۵۸ سوره مبارکه توبه مربوط و شامل منافقان اقتصادی می شود: «وَمِنْهُمْ مَنْ یَلْمِزُکَ فِی الصَّدَقَاتِ فَإِنْ أُعْطُوا مِنْهَا رَضُوا وَإِنْ لَمْ یُعْطَوْا مِنْهَا إِذَا هُمْ یَسْخَطُونَ؛ و بعضی از آن مردم منافق در (تقسیم) صدقات بر تو اعتراض و خرده‌گیری کنند، اگر به آنها از آن عطا شود رضایت داشته و اگر از آن چیزی به آنها داده نشود سخت خشمگین شوند.» درباره صدقات و مصداق آن نیز مناقشه هست اما به طور کلی تصمیمات اقتصادی پیامبر(ص) را مدنظر دارد.

دو عادت زشت منافقان

وی اظهار کرد: گروه سوم که در آیه ۶۱ سوره مبارکه توبه به آنها اشاره شده است: «وَمِنْهُمُ الَّذِینَ یُؤْذُونَ النَّبِیَّ وَیَقُولُونَ هُوَ أُذُنٌ ۚ قُلْ أُذُنُ خَیْرٍ لَکُمْ ...؛ و بعضی (از منافقان) هستند که دائم پیغمبر را می‌آزارند و (چون عذر دروغ آنها به حلم خود می‌پذیرد) می‌گویند: او شخص ساده و زودباوری است. بگو زودباوری او لطفی به نفع شماست ...» اینها سازمان‌یافته و تشکیلاتی کار و رهبری موازی ایجاد کردند. از عادات زشت منافقان قسم خوردن مکرر برای فریب افکار عمومی است در حالی که اگر به خدا باور داشتند باید در پی رضایت خدا و رسول(ص) بودند نه افکار عمومی!

حجت الاسلام لکزایی تأکید کرد: آیات در ادامه سازمان و تشکیلات منافقین و نیز سازمان و تشکیلات مومنین را بیان کرده است از ۶۶ تا ۷۰ مربوط به منافقان و آیات ۷۱ و ۷۲ مربوط به مومنین می شود. منافقین در کنار تخریب و ترور شخصیتی، ترور فیزیکی پیامبر(ص) را هم دنبال می کردند! اینها به منکر امر کرده و از معروف بازمی داشتند و در مقابل مومنین از خدا و رسول خدا(ص) اطاعت کرده و به معروف امر و نهی از منکر می کنند. قرآن، پیامبر(ص) را به جهاد با منافقان امر می کند مشابه این آیه در سوره مبارکه تحریم آیه 9 نیز آمده است.

وی با بیان اینکه به گروه چهارم از منافقان در آیه ۷۵5 سوره مبارکه توبه اشاره شده است: «وَمِنْهُمْ مَنْ عَاهَدَ اللَّهَ لَئِنْ آتَانَا مِنْ فَضْلِهِ لَنَصَّدَّقَنَّ وَلَنَکُونَنَّ مِنَ الصَّالِحِینَ؛ و بعضی از آنها این گونه با خدا عهد بستند که اگر نعمت و رحمتی نصیب ما کند البته صدقه (یعنی زکات) پردازیم و از نیکان می‌شویم». گروه پنجم منافقان رسانه ای بودند که تبلیغات رسانه ای راه می انداختند و مانع از همراهی مردم می شدند امروز هم عده ای کار رسانه شان همین است که علیه دستاوردها کار کرده و آنها را زیرسوال ببرند!

ویژگی های مسجد ضرار

حجت الاسلام لکزایی در ادامه بیان کرد: گروه بعدی از منافقان که در آیه ۱۰۷ به آنها اشاره شده است: «وَالَّذِینَ اتَّخَذُوا مَسْجِدًا ضِرَارًا وَکُفْرًا وَتَفْرِیقًا بَیْنَ الْمُؤْمِنِینَ وَإِرْصَادًا لِمَنْ حَارَبَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ مِنْ قَبْلُ ۚ وَلَیَحْلِفُنَّ إِنْ أَرَدْنَا إِلَّا الْحُسْنَىٰ ۖ وَاللَّهُ یَشْهَدُ إِنَّهُمْ لَکَاذِبُونَ؛ و (گروهی دیگر از منافقانند) آنان که مسجدی برای زیان به اسلام برپا کردند و مقصودشان کفر و عناد و تفرقه کلمه بین مسلمین و ساختن کمینگاهی برای دشمنان دیرینه خدا و رسول بود، و با این همه قسم‌های مؤکّد یاد می‌کنند که ما جز قصد خیر غرضی نداریم، و خدا گواهی می‌دهد که محققا دروغ می‌گویند.» این نفاق چندبعدی است اینها کنار مسجد قبا، مسجدی را بنا کردند و از حضرت(ص) خواستند آنجا را افتتاح کنند البته برخی مفسران این را رد می کنند و این آیات نازل می شود.

وی تأکید کرد: مسجد مقدس است و مکان آن از مالکیت خارج شده و بیت الله می شود؛ مسجد باید به امت اسلام نفع برساند اما منافقان مسجد ضرار (آسیب رسان) بنا کردند، مسجد باید پایگاه ایمان باشد اما اینها بنای کفر را ایجاد و به جای وحدت، تفرقه را دنبال کردند. مسجد باید پایگاه رهبری جامعه اسلامی باشد اما اینها مسجد را پایگاه محاربه با خدا و رسول(ص) کردند وَإِرْصَادًا لِمَنْ حَارَبَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ. لذا به فرمان پیامبر(ص) این مسجد آتش زده و به زباله‌دان تبدیل شد. مهمترین خصلت اهل نفاق سازمان یافته، دروغ و سوگند خوردن است در ظاهر بسیار متدین و در باطن دشمن خدا و دین! چنان که در صفین قرآن بر نیزه کردند!

و در پایان با تأکید بر لزوم تبیین این مسائل برای درک حقایق توسط مردم، خاطرنشان کرد: قرآن برای جلوگیری از بروز جریان های انحرافی بر جامعه پردازی تأکید دارد.

در پایان این نشست کارشناسان مباحث و سوالاتی را مطرح کردند.

پایان پیام/9