گپُ و گفت «موسیقی ایرانیان» با «کیوان ساکت» درباره دغدغه های این روزهایش

موسیقی ایرانیان – مهدی فیضی صفت: «کیوان ساکت» هنرمند نام آشنای ایران زمین جزو موسیقی دانانی است که اجراهای پر شماری را در نقاط مختلف دنیا به روی صحنه برده و همراه با نوازندگان برجسته جهان، ساز زده است. این نوازنده برجسته تار و سه تار که تألیفات متعددی هم در زمینه موسیقی دارد، ورک شاپ ها و مسترکلاس های بسیاری هم در خارج از ایران برگزار کرده و به همین دلیل تجربیات فراوانی از اجرا در آن سوی آب ها دارد. گفت و گویی را با این آهنگساز و نوازنده ترتیب دادیم و از تفاوت ها میان اجرا در ایران و خارج از کشور صحبت کردیم. البته کیوان ساکت از رئیس جمهوری ایران تقاضا داشت در دولت جدید خود نگاه ویژه تری به مقوله فرهنگ و هنر داشته باشد تا هنرمندان بتوانند با آرامش خیال بیشتری به فعالیت خود ادامه دهند. گفت و گوی سایت خبری و تحلیلی «موسیقی ایرانیان» با این هنرمند را در ادامه می خوانید.

* اگر موافق باشید ابتدا راجع به اجراهای مهمی که در کشورهای خارجی داشتید، صحبت کنیم. از زمانی که تصمیم می گیرید در خارج از ایران به روی صحنه بروید تا زمانی که کنسرت به اتمام می رسد، چه بر شما می گذرد؟

ماجرای دریافت سالن و اساسا چیزی که در ایران به آن پروسه دریافت مجوز می گویند، در خارج از کشور کاملا متفاوت است. ما در خارج از ایران ما اصلا پروسه دریافت مجوز نداریم. به طور مثال من تابستان سال گذشته در یک فستیوال بسیار مهم حضور داشتم. در هنگ کنگ به اجرای کنسرت پرداختم و هنرمندانی از سیزده کشور نیز آمده بودند. کنسرت ها در فضای باز برگزار می شد و می توان گفت از بیشتر کشورهای دنیا در هنک کنگ حضور داشتند. در این فستیوال کسب مقام اولی و دومی معنی نداشت، با این حال در رتبه بندی نهایی، ما اول شدیم. بعد از ما این ژاپن بود که در رتبه دوم قرار گرفت. من در دانشگاه «SKU» هنک کنگ هم مستر کلاس ورک شاپ و هم کنسرت داشتم. تا کنون در چندین دستگاه و چندین کشور مختلف، کنسرت های بسیار موفقی را برگزار کرده ام. در «Force Music of Chicago» آمریکا کنسرت و مستر کلاس داشته ام که بسیار موفق هم بوده است. شاید تنها ۱۰ شنونده، ایرانی بودند و بقیه حضار، همگی آمریکایی بودند. من در تئاتر فرانسه، در جزیره آیلند، در بروکسل، در سالن موزه ملی و … به روی صحنه رفته ام. اجراهایم به قدری زیاد هستند که واقعا یادم نمی آید در کدام کشورها بوده اند. همین عید امسال در مهم ترین سالن قصر موسیقی یونان اجرا داشتم. به همین دلیل تجربیات بسیاری دارم و تفاوت ها میان اجرا در ایران و دیگر کشورهای جهان را به عینه دیده ام و از نزدیک لمس کرده ام.

* روند تبلیغات برای برگزاری کنسرت در سایر کشورهای جهان با ایران چه تفاوتی دارد؟

در ایران حتی برای ما بروشور چاپ نمی کنند اما در خارج ایران شرایط به کل متفاوت است. به عنوان مثال در مهم ترین مجله موسیقی یونان، صفحات بسیاری را به مصاحبه و تصویر کارهای من اختصاص دادند. بدون این که حتی خودم خبر داشته باشم یکی از معتبرترین مجلات آلمان، تصویر کارهای من را چاپ کرد. آن جا احترام بسیاری برای هنرمندان و موسیقی دان ها قائل هستند. در سال ۲۰۰۹ توسط وزارت خارجه آلمان به این کشور دعوت شدم تا با ارکستر سمفونیک آلمان در شهر بوخوم به روی صحنه بروم. همان طور که می دانید هر دوره یک شهر فرهنگی انتخاب می کنند که آن دوره بوخوم به عنوان شهر فرهنگی انتخاب شده بود.

* در کشور خودمان هم چنین چیزی را بدعت گذاشتند و نیشابور به عنوان شهر فرهنگی ایران انتخاب شد.

بله، در ایران هم پیش از این چنین کاری انجام شده بود. من در بوخوم یک کنسرت بسیار موفق را با ارکستر سمفونیک شهر بوخوم آلمان داشتم که از معروف ترین ارکسترهای سمفونیک جهان است. این ارکستر دو سال برنده بهترین رپرتوار آلمان شده بود. من در آنجا برنامه و کنسرت داشتم و همه چیز برای ما مهیا بود. بهترین هتل را در اختیار ما گذاشتند و پذیرایی مفصلی از ما انجام شد. شاید گفتن این جمله درست نباشد اما عجیب است که وضع ما هنرمندان برای اجرای آثارمان در ایران خیلی با آن طرف آب ها فرق دارد. یاد این شعر از مهدی اخوان ثالث می افتم که «دست بردار از این در وطن خویش غریب». من و دیگر هنرمندان واقعا در وطن خودمان غریب هستیم. من به بسیاری از کشورهای دنیا برای اجرای برنامه دعوت شده ام و هنوز هم دعوت نامه هایی به دست من می رسد تا در کشورشان به روی صحنه بروم. در همین فصل تابستان فقط به خاطر مشکل ویزا که ناشی از دستور دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا بود، نتوانستم به این کشور بروم. با این که ویزایم هم آماده بود، این سفر لغو شد. می خواهم نکته ای را بیان کنم که به نظر من باعث می شود بیشتر به حال خود تأسف بخوریم. در کنسرتی که آخرین بار در کانادا داشتم، یک سناتور به من لوح و مدال افتخار داد که می توانم آن لوح را به شما نشان بدهم. خیلی نکته مهمی است که یک سناتور کانادایی که به کنسرت ما آمده بود، به من و اعضای گروه، لوح افتخار داد. سناتورهای آمریکایی و حتی وزیر فرهنگ سوئد برای دیدن اجراهای ما به سالن می آمدند ولی متأسفانه مسئولان ما به کنسرت های مان نمی آیند تا ببینند چه خبر است. البته کنسرت های من یک کنسرت معمولی نیستند. هر کنسرت من یک اتفاق هنری در خود دارد.

* با این اوصاف شما اوضاع فرهنگی را در ایران چندان مناسب ارزیابی نمی کنید؟

چیزی که امروزه همه جهان و در واقع جوامع بشری به آن نیاز دارند تا به کمکش بتوانند انسان سرگشته و بی هویت و پریشان امروزی را کمک کنند و به ساحل امنی برسانند چیزی جز فرهنگ و هنر نیست. ما انتظار داریم آقای روحانی وارد شود و به این مسئله ورود کند. توقع داریم آقای روحانی در انتخاب مدیران و وزرای خود، وزرا در انتخاب مدیران کل و مدیران کل در انتخاب کارمندان و مدیران جزء بسیار دقیق تر عمل کنند و دقت نظر داشته باشند و با حساسیت بیشتری دست به انتخاب بزنند چون موضوع بسیار مهمی است. تا کنون آن چه که رخ داده، یک حرکت فرهنگی خودجوش بوده که آن هم به خاطر غیرت والای خود هنرمندان این مملکت صورت گرفته است.

* چرا شما پس از این همه سال فعالیت به ویژه بعد از انقلاب و تحمل سختی ها و مرارت ها هنوز بر همان سبیلی که فکر می کنید درست است، تأکید دارید و سعی دارید حقیقت را به زعم خود عیان کنید؟

من به این مسئله شک ندارم. همواره در زندگی ام این گونه راه رفته ام و افتخار می کنم که به این سمت می روم. برای این که در این راه تمام زندگی ام را گذاشته ام و با جان فشانی و پا فشاری، این راه را پیموده ام. باور من این است و در تمامی این سال ها هم تلاش کرده ام در جهت تحقق باور خود حرکت کنم. فرهنگ و هنر، مسائل ساده و پیش پا افتاده ای نیستند که بخواهیم به سادگی از کنار آنها عبور کنیم. فرهنگ و هنر نقش بسیار تعیین کننده ای در سرنوشت و آینده یک جامعه دارند. طبیعی است که ما هنرمندان دغدغه فرهنگ و هنر این سرزمین را داشته باشیم و تلاش کنیم نگاه مسئولان و متولیان امر را به این مقوله جلب کنیم. من همیشه سعی کرده ام حرف خود را بدون در نظر گرفتن ملاحظات بیان کنم تا صدای هنرمندان به گوش مدیران برسد. هیچ گاه نیز ناامید نمی شوم و همچنان به آینده امیدوارم. به همین دلیل از رئیس جمهوری درخواست دارم دقت نظر بیشتری در انتخاب مدیران هنری داشته باشد.

* چندی پیش یادداشتی از شما منتشر شد که در آن جا هم در مقام مقایسه برآمدید و البته دوباره مطالبه گری را یادآوری کردید. می خواهیم به به آن چه در دولت یازدهم بر فرهنگ گذشت، بپردازیم و تفاوتی که دولت دوازدهم باید با دولت قبل داشته باشد.

در دولت یازدهم شرایط کاملا متفاوت بود و هنرمندان مطالبه چندانی از دولت نداشتند. سخنم هر چند تکراری است اما ترجیح می دهم باز هم آن را مطرح کنم. در دولت قبل جناب آقای دکتر روحانی، دولت و مملکتی سرشکسته را تحویل گرفته بودند که با تورم لجام گسیخته و مدیرانی که درصد زیادی از آنها گریخته بودند یا به جهت اختلاس های بسیار غیر متعارف مورد اتهام قرار داشتند، دست و پنجه نرم می کرد. ایران کشوری بود که مورد ظن تمام دنیا قر داشت. کشوری بودیم که برجام را نداشتیم و تحریم ها کمر ملت را دو تا کرده بود. ما هنرمندان، کسانی هستیم که دلسوخته و شیفته فرهنگ ایران بوده ایم و برای این فرهنگ، قلم می زنیم و دلسوزی می کنیم و سال های سال خون جگرها خورده ایم؛ در حالی که خیلی از کسانی که داعیه فرهنگی داشتند در خارج از کشور بدون دغدغه فرهنگ، کار خودشان را انجام می دادند و هیچ تأثیری بر فرهنگ هم نداشتند. این ما بودیم که خون جگر خوردیم. در این سال ها دندان بر جگر گذاشتیم و بعد با همیت و تمامیت از هنر خود دفاع کردیم تا آقای روحانی بار دیگر بر مسند ریاست جمهوری تکیه بزند.

* به طور دقیق مطالبه شما از شخص رئیس جمهوری چیست؟

این بار از ایشان انتظار داریم که در انتخاب مدیران، وزرای محترم، مشاوران و مدیران کل خودشان دقت عمل داشته باشند و حتی حساسیت بسیار زیادی به خرج دهند. من نمی گویم وزیر محترم ارشاد یا خود آقای روحانی و حتی مدیرانی که یک رتبه پایین تر از وزیر محترم ارشاد هستند، نیت های خیر ندارند بلکه می گویم باید خیلی مراقب باشیم. باید کار را به کاردان بسپاریم؛ کسی که واقعا از خود گذشته باشد. ما در این برهه از تاریخ فرهنگ ایران به از خود گذشتگی، جان فشانی و پا فشاری بر احیای فرهنگ ایران نیاز داریم ولا غیر و خلاص. در برهه دشواری قرار داریم و فکر می کنم باید دست به دست همدیگر بدهیم. باید فرهنگ کشورمان را به ساحل امنی برسانیم تا مردم بتوانند از محصول آن استفاده کنند و هنرمندان زایش هنری و پرورش معقولی داشته باشند. این دردها باعث می شود که یک سری مسائل را بگوییم. من می دانم حرف هایی که می زنم در خیلی از موارد به ضرر من تمام می شود ولی چه کنم که نمی توانم ساکت بنشینم. درست است که پایم بسته شده ولی نمی توانم دهانم را ببندم. در راه حمایت از هنر، اگر کاری از دستم بربیاید دریغ نخواهم کرد.

* حرف پایانی شما را می شنویم…

می خواهم بگویم که کیوان ساکت چندین دهه از زندگی خود را در راه موسیقی گذاشته و در جهت اعتلای هنر این سرزمین کوشیده است. همان طور که می دانید تألیفات بسیاری هم دارم و کتاب های من در حال حاضر مورد استفاده هنرجویان موسیقی قرار می گیرد. سازهای تخصصی من تار و سه تار هستند اما دانشجویان و دانش آموزان هنر در رشته ها و سازهای دیگر هم از کتب من بهره می برند. سال های سال است که برنامه های من در زمینه آموزش موسیقی از رادیو پخش می شود. آموزش ردیف، آهنگسازی، بداهه نوازی و تدریس فرم و محتوای موسیقی، برنامه هایی هستند که از صدای جمهوری اسلامی به گوش علاقه مندان و هنرآموزان می رسد. پس تصور می کنم در جایگاهی باشم که بتوانم از رئیس جمهوری ایران به عنوان کسی که سال های سال برای هنر این سرزمین زحمت کشیده و به همراه عده انگشت شماری برای حفظ و اشاعه فرهنگ ایران قدم برداشته، حقوق هنرمندان و همکارانم را مطالبه کنم. تأکید دارم که ما فرهنگسازان، عده معدودی هستیم و به همین دلیل باید بیش از دیگران مورد توجه و حمایت قرار بگیریم. البته تمامی هنرمندان قابل احترام هستند و صادقانه معتقدم که هیچ تفاوتی میان هنرمندان نیست اما برخی اتفاقات دل هنرمند را به درد می آورد. هنرمندان روحیات بسیار حساسی دارند و به همین دلیل باید مراقب آنها بود. امیدوارم جناب آقای روحانی در دولت دوازدهم نگاه ویژه ای به مقوله فرهنگ و هنر داشته باشند.