بانک مرکزی چه ارکانی دارد؟

بانک مرکزی چنان‌که از نام‌اش پیداست، مرکزی‌ترین نهاد بانکی کشور است. این نهاد، دیگر بانک‌های کشور را تحت نظارت دارد و خود نهادی تجاری نیست. در این نوشته قصد داریم شما را با ارکان بانک مرکزی آشنا نماییم. اما بهتر است پیش از آن نیم‌نگاهی به مهم‌ترین وظایف این بانک داشته باشیم.

مهم‌ترین وظایف بانک مرکزی

بانک مرکزی می‌تواند در کشوری به دولت وابسته باشد و در کشوری دیگر به دولت وابسته نباشد. از این‌رو این بانک در هر کشور می‌تواند وظایف متفاوتی داشته باشد.اما مهم‌ترین وظایف بانک مرکزی در جمهوری اسلامی ایران عبارت‌اند از:

نگهداری ارزش داخلی و خارجی پول ملی کشور

انتشار اسکناس ضرب سکه‌های فلزی نظارت بر بانک‌ها و مؤسسات مالی نظارت بر صدور و ورود ارز تنظیم نظام پولی کشور تنظیم مقررات مربوط به معاملات ارزی وریالی حفظ ذخایر ارزی کشور

ارکان بانک مرکزی

الف) مجمع عمومی:

مجمع عمومی بانک مرکزی، وظایف زیر را بر عهده دارد:

رسیدگی و تصویب ترازنامه‌ی بانک مرکزی تصمیم‌گیری نهایی در باب گزارش‌های هیئت نظارت تصمیم‌گیری درباب تقسیم سود ویژه‌ی بانک سایر وظایف مقرر شده.

مجمع عمومی، شامل اعضای زیر است:

رییس‌جمهور به عنوان رییس مجمع وزیر امور اقتصاد و دارایی رییس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور وزیر بازرگانی یک وزیر به انتخاب هیئت وزرا ب) شورای پول و اعتبار:

شورای پول و اعتبار وظایف زیر را بر عهده دارد:

نظر دادن درباب موضوعات ارسالی رییس بانک مرکزی به شورا نظر دادن و ارائه‌ی مشورت به دولت در باب مسائل بانکی و پولی کشور رسیدگی به ترازنامه‌ی بانک مرکزی برای مطرح شدن در مجمع عمومی تصویب بودجه و سایر مقررات استخدامی

شورای پول و اعتبار، شامل اعضای زیر است:

وزیر امور اقتصاد و دارایی (گاهی معاون وزیر اقتصاد و دارایی) رییس بانک مرکزی وزیر بازرگانی دو نفر از وزرا به انتخاب هیئت وزرا دو متخصص بانکی و پولی رییس اتاق تعاون دادستان کل کشور (گاهی معاون دادستان کل کشور) ج) هیئت عامل:

هیئت عامل را، رییس بانک مرکزی، قائم‌مقام بانک مرکزی، دبیر کل بانک مرکزی، معاون اداری و مالی، معاون اقتصادی و همچنین معاون ارزشی تشکیل می‌دهند. این افراد می‌توانند وظایف بسیاری را در بانک مرکزی به عهده داشته باشند.

د) هیئت نظارت:

هیئت نظارت وظایف زیر را بر عهده دارد:

رسیدگی به عملیات بانک و تطبیق دادن آن‌ها با تمامی موازین قانونی رسیدگی به صورت ریز دارایی‌ها، بدهی‌ها و تمامی حساب‌های بانک و گواهی آن‌ها جهت انتشار درکل، هیئت نظارت مسئولیت رسیدگی به حساب‌ها و تعهدات بانک مرکزی را بر عهده دارد.

هیئت نظارت، شامل اعضای زیر است:

رییس چهار نفر حسابرس خبره (به پیشنهاد وزیر امور اقتصاد و دارایی)

ه) هیئت نظارت اندوخته‌ی اسکناس:

هیئت نظارت اندوخته‌ی اسکناس، وظایف زیر را بر عهده دارد:

نظارت بر اجرای ماده‌ پنج قانون پولی و بانکی کشور نظارت بر از بین بردن اسکناس‌های از دور خارج شده نگهداری حساب دارایی‌های موضوع ماده ۵ قانون پولی و بانکی کشور تنظیم مقررات مربوط به نظارت بر ورود و خروج حساب دارایی‌های موضوع ماده ۵ قانون پولی و بانکی کشور

هیئت نظارت اندوخته‌ی اسکناس، شامل اعضای زیر است:

رییس بانک مرکزی (گاهی معاون رییس) دو نماینده از مجلس شورای اسلامی دادستان کل کشور (گاهی معاون دادستان کل کشور) خزانه‌دار کل کشور رییس هیئت نظارت رییس دیوان محاسبات

چند نکته

رییس بانک مرکزی، بالاترین مقام آن است. رییس بانک مرکزی توسط رییس‌جمهور پیشنهاد شده و به تأیید مجمع عمومی می‌رسد. معاونان، توسط رییس بانک مرکزی معرفی می‌شوند. قائم‌مقام بانک مرکزی به پیشنهاد وزیر امور اقتصاد و دارایی و سپس تأیید مجمع عمومی منصوب می‌شود. اختیارات قائم‌مقام را رییس بانک مرکزی تعیین می‌کند. در زمان غیبت یا فوت رییس بانک مرکزی، قائم‌مقام به عنوان رییس در نظر گرفته می‌شود.

نویسنده: آرش شمسی

منابع:

دنیای اقتصاد

دانشنامه رشد

تابناک

سایت بانک مرکزی

اقتصاد مقاومتی در ایران - بانک مرکزی چیست - رییس بانک مرکزی - قائم مقام بانک مرکزی - مجمع عمومی بانک مرکزی - نهادهای بانک مرکزی - هیئت عامل بانک مرکزی - هیئت نظارت بانک مرکزی - وظیفه بانک مرکزی