مساجد تاریخی خراسان‌رضوی همچون موزه‌ای از هنرهای فاخر اسلامی‌ایرانی

به‌گزارش میراث‌آریا به‌نقل از روابط‌عمومی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان‌رضوی، محمد‌رحیم رهنما، مدیرکل میراث‌فرهنگی این استان، امروز سه‌شنبه 31 مرداد 96، به‌مناسبت 21 آگوست (30 مرداد) روز جهانی مسجد، افزود: «در خراسان‌رضوی بیش از 80 مسجد تاریخی به‌ثبت رسیده که عمده این بناهای تاریخی وقفی هستند.»

رهنما افزود: «این بناهای تاریخی در شهرستان‌های مشهد، خواف، نیشابور،گناباد، سبزوار، کلات، رشتخوار، طرقبه، داورزن، جغتای، بردسکن، باخرز، بجستان، کاشمر، چناران، تربت‌حیدریه، سبزوار، زاوه، نیشابور، تربت‌جام و خلیل‌آباد قرار دارد.»

او تصریح کرد: «عمده سابقه تاریخی بنای این مساجد به دوره‌های اسلامی ازجمله سلجوقی، صفویه، افشاریه، خوارزمی، تیموری، اوایل دوره قاجار، غزنویان و زندیه بازمی‌گردد.»

مدیر‌کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان‌رضوی گفت: «مساجد تاریخی خراسان‌رضوی به‌دلیل بهره‌گیری از هنرهای فاخر اسلامی و ایرانی، نقوش معماری و سبک‌های مختلفی که در کاشی‌کاری‌ها و گچ‌بری‌ها و خطوطی که در آن‌ها به‌کار رفته است خود موزه‌ای تمام عیار از هنر اسلامی به‌شمار می‌روند.»

او افزود: «در مشهد مسجد 72تن و مسجد گوهرشاد ازجمله مساجد تاریخی در این شهر به‌شمار می‌روند. همچنین مسجدجامع خرگرد و ملک‌زوزن خواف، مسجدجامع گناباد، مسجد ازغد طرقبه، مسجد پایین‌قلعه مزینان داورزن، مسجد شیخ‌حیدر کدکن تربت‌حیدریه و مسجد زیرک‌آباد بردسکن بخشی از مساجد تاریخی و قدیمی خراسان‌رضوی به‌شمار می‌روند.»

رهنما اضافه کرد: «مسجد گوهرشاد به‌عنوان قدیمی‌ترین مسجد شیعیان در شهر مشهد مطرح است و به‌عنوان شاخصه معماری و هنر اسلامی عهد تیموری است که پس از گذشت ۶۰۰ سال همچنان مستحکم و ماندگار، عظمت و قدمت معماری و هنر اسلامی را به‌نمایش می‌گذارد.»

او گفت: «مسجد گوهرشاد یکی از بناهای باشکوه و باستانی عهد تیموری است و در اوایل قرن نهم قمری هم‌زمان با نهم ربیع‌الاول ۸۱۲ قمری بنا شده که در جنوب حرم مطهر رضوی قرار دارد و به رواق‌های دارالسیاده و دارالحفاظ متصل است.»

مدیر‌کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان‌رضوی افزود: «مسجد جامع ازغد نیز در روستای ازغد و در 17کیلومتری جنوب‌شرق طرقبه قرار دارد. این بنای ماندگار در سال 834 قمری ازسوی فرد نیکوکاری به‌نام خواجه‌علی ازغدی بنا شده است. نوشته‌های 11 کتیبه آن متعلق به دوره تیموری به‌تاریخ 834 قمری است که حکایت از قدمت بنا دارد. این بنا که در سال 1364 در فهرست آثار ملی ثبت شده در ابتدا بقعه‌ای بوده که با گذشت زمان به مسجد تبدیل شده است.»

او گفت: «مسجد تاریخی ملک‌زوزن خواف نیز از دیگر مساجد تاریخی و دوایوانی دوره خوارزمشاهیان است و درحال‌حاضر آثاری از تزیینات فوق‌العاده کاشی‌کاری، آجر‌کاری و گچ‌بری‌های زیبا از این بنا به‌یادگار مانده است. مسجد جامع گناباد نیز یکی دیگر از مساجد دوایوانی معروف ایران به‌شمار می‌رود و از بناهای ارزشمند دوره خوارزمشاهیان و از شاهکارهای تاریخی خراسان‌رضوی است که بیش از هشت قرن قدمت دارد و از امتیازات مهم آن می‌توان به وجود کتیبه‌های کوفی و آجرکاری‌های زیباست که بر اطراف ایوان قبله آن نقش بسته است، اشاره کرد.»

رهنما، با بیان اینکه این اثر با شماره ۳۲۵ در فهرست آثار ملی به‌ثبت رسیده، افزود: «این مسجد با نقشه دوایوانی شامل سردر تزیینی، صحن یا میانسرا، ایوان‌های شمالی و جنوبی، رواق و سه شبستان ستون‌دار می‌شود.»