دورخیز برای حدف دلالی از گردشگری پزشکی

مجری طرح #گردشگری پزشکی تامین اجتماعی گفت: این طرح در کشور اجرا می شود تا دخالت دلال ها در نقل و انتقال مسافر و ترانسفر بیماران خارجی حل شود.

«گردشگری سلامت» این روزها از یک سو بسیار مورد توجه فعالان صنعت گردشگری قرار گرفته و از سوی دیگر توجه فعالان بخش درمان را جلب کرده به سه شاخه «گردشگری پزشکی»، «گردشگری تندرستی» و «گردشگری پیشگیرانه» تقسیم می شود؛ گردشگری را که با نسخه پزشک و برای درمان در بیمارستان به کشوری سفر می کند، مثالی برای شاخه اول یعنی گردشگری پزشکی محسوب می کنند. یک گردشگر که برای درمان آسم به غار نمکی می رود یا به دنبال آب درمانی، لجن درمانی و جلبک درمانی است، در حیطه گردشگری تندرستی قرار می گیرد.

از طرفی اگر گردشگران برای تمدد اعصاب و دستیابی به سلامتی و آرامش سفر کنند؛ مثل کسانی که به دهکده های سلامت می روند یا در تورهای یوگا حاضر می شوند، در حقیقت، گردشگری پیشگیرانه را تجربه کرده اند. کشور ایران توانایی میزبانی از گردشگران هر سه شاخه را دارد.

جدیدترین اخبار از این حوزه ورود تامین اجتماعی به این حیطه با طرح جامع گردشگری پزشکی است. طبق این طرح امکانات مختلفی که این سازمان در زمینه های درمان، اقامت، حمل و نقل و گردشگری داشته از این به بعد، به طور منسجم برای فعالیت های در زمینه گردشگری پزشکی به کار گرفته می شوند و در ۱۵ استان از جمله بیمارستان هایی در شهرستان های مرزی به جذب بیماران یا گردشگران بین المللی خواهند پرداخت.

محمد ابراهیم لاریجانی، مجری طرح گردشگری پزشکی سازمان تامین اجتماعی جمهوری اسلامی ایران، در این گفتگو با خبرنگار مهر، به حذف دلال ها و ارائه خدمات پزشکی با قیمت های متفاوت به بیماران بین المللی به عنوان کارکردهای این طرح یاد کرد و درباره چگونگی اقدامات تامین اجتماعی توضیح داد.

* طرح گردشگری پزشکی به چه منظور و از چه زمانی در دستور کار تامین اجتماعی قرار گرفت؟

کمی بیشتر از یک سال پیش، از طرف ریاست سازمان تامین اجتماعی به هلدینگ گردشگری آن دستور داده شد تا با استفاده از امکاناتی که در اختیار این سازمان است از جمله ۷۵ بیمارستان، ۴۰۰ کلینیک، حدود ۱۰ هزار پزشک متخصص و پرستار، ۱۵ کارخانه تولید دارو، ده ها هتل، حمل و نقل ریلی و امکانات گردشگری و سفر یک طرح جامع تدوین شود و هلدینگ گردشگری سازمان نیز سیاست کلانی را با عنوان دوری از کارهای پراکنده، سنتی و محدود در نظر گرفت.

منظور از «سنتی» این بود که دوباره گردشگران را به ترکیه یا تورهای شبیه این نفرستیم. منظور از «محدود» هم این بود که مثل همیشه اصفهان، یزد، شیراز و تهران را در دستور کار قرار ندهیم، فعالیت هایمان را محدود به این چهار مقصد توریستی نکنیم و نگاه گسترده تری داشته باشیم. منظورمان از «پراکنده عمل نکردن» هم این بود که امکانات و ظرفیت های اقامتی، حمل و نقل ریلی و آژانس خدمات مسافرتی متعلق و تابعه سازمان تامین اجتماعی وجود داشته که به صورت پراکنده و جدا از هم کار می کردند اما قرار بر این شد که همه این امکانات در قالب یک طرح منسجم به کار گیری شوند.

این سیاست کلی ما را به طرحی رساند به نام گردشگری سلامت که در حال حاضر، شاخه گردشگری پزشکی آن را مطالعه و فرایندهایش را بررسی کرده ایم. سپس آماده سازی بیمارستان ها با توجه به بازار هدفی که برایشان تعریف شده بود، انجام شد. این روند شامل بازنگری در تعرفه های بیمارستانی برای پذیرش بیماران خارجی، تجهیز بیمارستان ها به تابلوهای دو زبانه، آموزش زبان دوم به کارکنان و سایر اقدامات می شد و به این ترتیب ۱۷ بیمارستان برای حضور در این طرح آماده شدند.

* پیش از این شرکت ها و ارگان هایی در زمینه گردشگری پزشکی فعالیت می کردند. ورود یک سازمان دولتی به این عرصه، فعالیت بخش خصوصی را محدود یا حتی ممنوع، نخواهد کرد؟

نه، این کار محدودیتی برای شرکت ها، آژانس ها و بیمارستان های دیگری که به صورت سنتی در زمینه گردشگری پزشکی فعال بوده اند، ایجاد نمی کند. قرار نیست که ما با بخش خصوصی رقابت کنیم بلکه در کنار بخش خصوصی قرار می گیریم. این فرایند به گونه ای است که آژانس ها و بیمارستان هایی که زیر نظر تامین اجتماعی نیستند هم می توانند در طرح ما مشارکت کنند یعنی کار اختصاصی برای ما نیست. تامین اجتماعی یک بازارسازی جدید انجام داده است.

به عبارتی، شرکت های خدمات مسافرتی می توانند بیماران را به بیمارستان های ما بیاورند. اگر شرکتی بیمارستان و خدمات درمانی دارد ما می توانیم بیماران جذب شده خود را به آنها معرفی کنیم. راه برای تعامل با بخش خصوصی باز است. این طرح با هدف به کارگیری مشارکت حداکثری فعالان بخش خصوصی طراحی شده است.

* کدام شهرها در این طرح حضور دارند؟

رشت، اردبیل، پارس آباد مغان، تبریز، ارومیه، مشهد، گنبد، زابل، کرمانشاه، کرمان، کردستان، بندر عباس و اصفهان هر کدام با یک بیمارستان و تهران با سه بیمارستان در این طرح شرکت دارند.

* چه کشورهایی بازار هدف طرح هستند؟

عراق، آذربایجان، عمان و افغانستان را با اولویت یک، دنبال می کنیم. البته در بیش از ۲۰ کشور کارگزارانی داریم که فعالیت گردشگری انجام می دادند که اخیراً فعالیت هایمان را به سمت درمانی تغییر جهت دادیم؛ گرجستان، روسیه، داغستان، ارمنستان، ازبکستان و کشورهای آفریقایی مانند کنیا، اوگاندا، تانزانیا و نیجریه از جمله این کشورها هستند که نمایندگانی هم در آنها داریم.

تعدادی از کشورهای اروپایی هم به خاطر این که برخی جراحی ها خارج از شمول بیمه است، علاقمند هستند که این عمل ها را در ایران با هزینه کمتر انجام دهند مانند کشورهای اروپای شرقی از جمله رومانی یا کشورهای اسکاندیناوی مثل سوئد. نمایندگانی از این کشورها تفاهم نامه تبادل بیمار را با ما به امضا رساندند و لوح نمایندگی گروه گردشگری پزشکی تامین اجتماعی را دریافت می کنند تا توانمندی پزشکی ایران را تبلیغ کنند.

در خصوص بازار هدف به طور مثال در حال حاضر بیمارستان کرمانشاه به بازار عراق می پردازد، بیمارستان اردبیل به بازار آذربایجان و باکو و پرستارانش به آن زبان مسلط شده اند. در طول یک سال بیمارستان ها خودشان را برای این قضیه آماده کرده اند. فرآیندهای بازاریابی، جذب بیمار، ارجاع بیمار به بیمارستان ها، خدمات پس از درمان و تامین دارو و... در قالب این طرح مطالعه و تدوین شده. و فرایند جذب طی چند پرونده با پذیرش چند بیمار تست شده و الان آمادگی جذب بیمار خارجی را داریم. روز سه شنبه ۱۷ مرداد ماه مراسمی را با حضور بیمارستان ها، شرکت های خارجی، نمایندگان مان درمرزهای آستارا، بیله سوار، مهران، شلمچه و همچنین کارگزارانمان در بیش از ۲۰ کشور برگزار می کنیم تا آغاز عملیات اجرایی را اعلام عمومی کنیم.

در پکیج گردشگری پزشکی ما فعلا ۵ بیمارستان بخش خصوصی هم حضور دارند و این تعداد می تواند به ۵۰ بیمارستان هم برسد. ما خدمات و تعرفه های بیمارستان هایی را که اعلام آمادگی کنند، بررسی می کنیم و در پکیج خودمان قرار می دهیم. * ما مشکلاتی در زمینه پذیرش بیماران داخلی داریم و بسیاری از افراد برای جراحی ها یا پیوند اعضا مجبورند در نوبت های طولانی بمانند. اجرای چنین طرحی آیا مشکلات بیشتری برای این بیماران ایجاد نخواهد کرد؟

سازمان تامین اجتماعی بیش از ۷۵ بیمارستان دارد که ما ۱۷ بیمارستان را انتخاب کرده ایم. آن هم بر اساس مطالعه وضعیت ضریب اشغال تخت های این ۷۵ بیمارستان و مطالعه این موضوع که کدام یک آمادگی و ظرفیت خالی برای اتباع خارجی دارد. به عبارتی بیمارستانی که همین الان ضریب اشغال تخت های بیمارستانی اش، بالا است و تراکم مراجعه بیمار داریم، را در این فهرست نیاوردیم. بیمارستان هایی را آوردیم که حداقل ۲۵ درصد ظرفیت خالی داشته اند.

آمار و اطلاعات نشان می دهد که در این ۱۷ بیمارستان ۲۵ تا ۳۰ درصد تخت خالی در طول سال داریم. بیمار را متناسب با ظرفیت بیمارستان ها ارجاع می دهیم. برخی از فیلدهای درمانی در بیمارستان ها برای اتباع ایرانی ممکن است خلوت تر باشد در حالی که همان فیلد درمانی برای عراق یا آذربایجان ممکن است متقاضی زیادی داشته باشد. به عبارتی با حفظ اولویت سرویس دهی به بیمه شدگان ایرانی در نظر داریم بر اساس بررسی ضریب اشغال بیمارستانها و فیلدهای درمانی پرتقاضا و کم تقاضا و نیازی که در کشورهای هدف وجود دارد، تعادل را برقرار کنیم و به نوعی یکی از اصلی ترین نقش گروه گردشگری پزشکی تامین اجتماعی شناسایی ظرفیت های خالی بیمارستان های ملکی تامین اجتماعی و ارجاع صحیح بیمار برای بهره گیری از این امکانات موجود و خالی است و البته که اولویت سرویس دهی به بیمه شدگان تامین اجتماعی و هموطنان همواره در راس قرار خواهد داشت.

* انتخاب بیمارستان ها به چه صورت انجام شده؟

با توجه به ضریب اشغال تخت و متقاضی ایرانی که اولویت اول را برایمان دارد، بیمارستان ها را برای اجرای طرح تقسیم بندی کرده ایم. البته برخی از بیمارستان ها مثل معیری یا لواسانی تهران تخصص ویژه ای دارند که به این مسئله هم توجه کردیم. در اجرا سعی مان ایجاد تعادل در پذیرش بیمار با توجه به ظرفیت های خالی بیمارستان ها بود. از طرفی برخی از معضلات مهمی که حالا در زمینه گردشگری پزشکی داریم، حل خواهند شد.

*چه معضلاتی؟

دخالت دلال ها در نقل و انتقال مسافر، دخالت شرکت های فاقد مجوز، مشکلاتی که برای بیمارستان ها و بیمارها به وجود می آمد، یا مشکلات ترانسفر، ویزا و راهنما تا حد قابل قبولی مرتفع می شوند. مهمترین حسن اجرای این طرح شناسایی و ساماندهی ابعاد پنهانی است که در حوزه گردشگری پزشکی وجود دارد. همچنین بازار گردشگری کشور وسیع تر می شود. تا پیش از این، نگاه ها به توریست اروپایی بود که در فصول خاصی به ایران بیایند و فقط در ۴ یا ۵ شهر ایران اقامت کنند. اما ایران این امکانات را دارد که با فعالیت در زمینه گردشگری پزشکی، بازار زمانی و مکانی اش را بزرگتر کند و استان های بیشتری را هم در این زمینه فعال نماید. قبلاً ما نگاهمان به غرب بود در حالی که نگاه به شرق در توسعه گردشگری، بازار بزرگتری را با توزیع مکانی و زمانی مناسبتر در اختیارمان می گذارد.

* بیمارستان هایی که متعلق به تامین اجتماعی نیستند، چه طور می توانند در این طرح حضور داشته باشند؟

در پکیج گردشگری پزشکی ما فعلا ۵ بیمارستان بخش خصوصی هم حضور دارند و این تعداد می تواند به ۵۰ بیمارستان هم برسد. ما خدمات و تعرفه های بیمارستان هایی را که اعلام آمادگی کنند، بررسی می کنیم و در پکیج خودمان قرار می دهیم. به بازاریابان و کارگزاران بین المللی خودمان اعلام می کنیم. اگر دفاتر خدمات مسافرتی علاقمندند در این زمینه فعالیت کنند، مجوز گردشگری پزشکی را از سازمان میراث فرهنگی اخذ کنند، بازاریابی و جذب بیمار را انجام دهند و ما می توانیم به آنها خدمات درمانی ارائه دهیم. از طرفی آمادگی داریم اگر بخش درمانی کشور قصد ارائه خدمات درمانی دارد، ما بیمار در اختیار آنها قرار دهیم. به عبارتی در گروه گردشگری تامین اجتماعی بیزنس لاین راه اندازی کرده ایم که در فاز نخست از امکانات ملکی سازمان تامین اجتماعی بهره برداری شده است اما این گروه می تواند در یک ائتلاف و یا کنسرسیوم همکاری با همه بخش های فعال حوزه درمان و گردشگری فعالیت و مشارکت کند.

* پذیرش بیماران در این طرح چگونه است؟

بررسی کردیم که هر کدام از کشورهای هدف به چه خدماتی نیاز دارند. مثلاً عراقی ها بیشتر برای چکاب، قلب، گوارش و کلیه می آیند. برای اروپایی ها کاشت مو، جراحی بینی، زیبایی و دندانپزشکی مهم است. افغانستان اغلب فیلدها را نیاز دارد. این مطالعات البته جزو دانش فنی ماست که از مطالعه ۳۰ کشور به دست آمده. ما سعی می کنیم بر اساس اولویت های مشتریان خدمات را ارائه دهیم و به این نکته هم توجه می کنیم که ارجاع به گونه ای باشد که در یک بیمارستان ترافیک ایجاد نشود که این مسئله را با ابزار قیمت تنظیم می کنیم. وقتی بیمار مراجعه می کند، به او اعلام می کنیم که خدمت درمانی مورد نیازش در تهران با یک پزشک به سه قیمت متفاوت که به بیمارستان بستگی دارد، می تواند انجام شود یا همان خدمت با همان کیفیت ولی به مبلغ ۴۰ درصد ارزان تر در استان دیگری انجام می شود.

کارگزاران ما این قیمت ها را به مشتری ها ارائه می دهند و انتخاب با مشتری است. بیمار پکیجی دریافت می کند که در آن هر کدام از خدمات درمانی، اقامتی و حمل و نقلی به سه تا پنج سطح قیمت بر اساس بیمارستان ها، استان ها، پزشکان و وسایل حمل و نقل و درجه هتل متفاوت ارائه شده اند. حتی می تواند انتخاب کند که مترجم و راهنما را تمام وقت در اختیار داشته باشد یا نه. بیمار در کشور خودش فرمی را پر می کند و هزینه نهایی را قبل از آغاز سفر به دست می آورد. تا حدود زیادی هم این قیمت تغییر نمی کند مگر این که اتفاقات غیرقابل پیش بینی در پروسه درمان وی بیفتد. بنابراین بیمار قبل از سفر با ضریب اطمینان ۹۵ درصد قیمت خدمات خودش را می داند.

* گفتید که در بیمارستان های بخشی به نام IPD تاسیس شده. این بخش چه وظیفه ای دارد؟

بر اساس آئین نامه وزارت بهداشت، بیمارستان هایی که می خواهند در بخش پزشکی سلامت فعالیت کنند، باید بخش بیماران بین الملل (IPD) خودشان را راه اندازی کنند. مسئولین این بخش باید اطلاعات پزشکی داشته باشند. معمولا در بیمارستان های ما مسئولین این بخش پزشکان مسلط به زبان دوم و آگاه از تعرفه های پزشکی و قوانین بین المللی هستند. در همه بیمارستان ها این بخش راه اندازی شده. بیمار به این بخش مراجعه می کند و خانواده هم از طریق این بخش وضعیت بیمار را دنبال می کنند. از لحظه پذیرش تا ترخیص بیماران به این دپارتمان مراجعه می کنند.

* بخشی از فعالیت هایی که شما در زمینه گردشگری پزشکی انجام می دهید به سازمان میراث فرهنگی مرتبط است. آیا برای جلوگیری از موازی کاری ها، هماهنگی هایی با سازمان میراث فرهنگی انجام شده؟

سازمان میراث فرهنگی با وزارت خارجه، نظام پزشکی و وزارت بهداشت شورای یک راهبری تشکیل دادند که وظیفه سیاست گذاری و فراهم کردن بستر و رفع معضلات و موانع در سطح کلان و ملی را برعهده دارند. هدف این بوده که شرکت های بخش خصوصی و فعالانی که در حوزه درمان و گردشگری هستند بتوانند راحت تر کار را جلو ببرند. ولی این چهار سازمان وظیفه کار اجرایی ندارند فقط ناظر هستند.

یکی از دستورالعمل ها این است که دفاتر خدمات مسافرتی که مجوز سازمان میراث فرهنگی را دارند، باید یک پزشک به سازمان میراث فرهنگی معرفی کنند و کارگزار خارجی و بازار هدف را انتخاب کنند تا بتوانند گواهینامه صلاحیت فعالیت در زمینه گردشگری پزشکی کسب کنند. از طرفی شرکت های حوزه خدمات درمانی و هم شرکت های حوزه سفر باید این مجوز را داشته باشند و سازمان تامین اجتماعی هم در این حوزه اقدام کرده است. ما هم به عنوان شرکت گردشگری که مجوزهای لازم را از سازمان میراث فرهنگی و سازمان هواپیمایی کشوری داریم برای ورود به حوزه گردشگری پزشکی آئین نامه ها را رعایت می کنیم. هم در حوزه درمان که بیمارستان داریم و هم در حوزه گردشگری که آژانس داریم به آئین نامه ها پایبند هستیم.

در سازمان تامین اجتماعی هم یک شورای فنی را به وجود آورده ایم که در طول اجرا هم بر تعرفه ها هم بر نحوه عملکرد پزشک و بیمارستان، هتل ها، آژانس ها و سیستم حمل و نقلی که در این این سیستم فعال هستند، نظارت کند. لدا همکاری مناسبی را با بهشدهای مرتبط با سازمان میراث فرهنگی و گردشگری داریم و در جریان اجرای این طرح بزرگ ملی هستند.