منابع‌انسانی و پیشرفت آموزش‌ و پرورش

به گزارش خبرگزاری مهر، خلیل جوادیار، کارشناس شورای عالی آموزش و پرورش در یادداشتی که در اختیار خبرگزاری مهر گذاشته است به منابع انسانی و ارتباط مستقیم آن با پیشرفت وزارت آموزش و پرورش پرداخته است.

در این یادداشت آمده است:

منابع‌انسانی (سرمایه‌انسانی) عاملی عمده در رشد و پیشرفت هر سازمان است. نظام آموزش‌وپرورش از جمله نظام‌هایی است که در همه جوانب و فعالیت‌های سازمانی (درون‌داد، فرآیند، برون‌داد، پیامدها) به شکل مستقیم و مؤثر به عامل انسانی متصل است و حضور و فعالیت انسان در همه فرآیندها و مراحل، لازم و واضح است. تأثیر منابع متعدد، به ویژه منابع‌انسانی در آموزش‌وپرورش و پیشرفت آن امریست واضح و مبرهن.

توسعه و پیشرفت به معنای عام کلمه، باید برای «انسان» و توسط «انسان» باشد. یکی از مؤلفه‌های توسعه و ارزیابی آن، میزان برخورداری از «آموزش» است و بدون شک تحقق این آموزش توسط نظام آموزش‌وپرورش و با نقش‌آفرینی منابع‌انسانی رُخ می‌دهد. پایداری و تأثیر توسعه در هر جامعه‌ای به حفظ و حراست نیاز دارد و اصلی‌ترین نهاد اجتماعی که در این موضوع می‌تواند در نقش تولیدکننده، مصرف‌کننده و محافظت‌کننده ظاهر شود، نظام آموزش‌وپرورش است که در آن منابع انسانی عامل تحقق این امر است.

نظام آموزش‌وپرورش در نگاه کلی به چندین وزارتخانه، دستگاه‌ و نهادهای متولی امر آموزش و پرورش، مرتبط است، امّا در نگاه خاص، تولیت این امر به وزارت آموزش‌وپرورش برمی‌گردد که متولی تعلیم‌وتربیت شهروندان مشمول در طول ۱۲سال از عمر ایشان(۶ تا۱۸ سالگی)است.از سوی دیگر این وزارتخانه عامل و تولیدکننده سرمایه‌انسانی جامعه نیز می‌باشد (هر چند در جامعه کنونی ما علیرغم گفتارهای متعدد درباره شأن و منزلت آموزش‌وپرورش و نقش و تأثیر عظیم آن، کوچک‌انگاری نسبت به آن کاملاً نهادینه‌شده و هیچ همّت عالی و مؤثری، حاضر به اعطای عملی و عملیاتی این نقش به آموزش‌وپرورش و پرداخت هزینه‌های آن نیست...). تولید«سرمایه‌انسانی» مستلزم سرمایه‌گذاری طولانیمدت و صبورانه در آموزش‌وپرورش است. بسیاری از متولیان جامعه (سیاستگذاران و مجریان) صبر و حوصله‌ای به وسعت زمان حضور یک دانش‌آموز در مسیر تحصیلی‌اش در آموزش‌وپرورش را ندارند و همواره در جستجوی عوامل پیشرفت در جاهای نامرتبط و زود بازده هستند.

راهبرد کلان ۱۰ در سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش «ارتقای جایگاه نظام تعلیم‌وتربیت کشور را به عنوان مهم‌ترین نهاد تربیت نیروی انسانی و مولد سرمایه اجتماعی ... به عنوان امر حاکمیتی و با توسعه مشارکت همگانی» دانسته است.آموزش‌وپرورشِ نسلی کارآمد، پویا و دلسوز برای جامعه، در لایه‌های اصلی، زیرین و آغازینآن، توسط انسان‌هایی شریف و سرآمد رُخ می‌دهد و اگربه دنبال تحقق این موضوع هستیم، توجه به جذب، نگهداشت و توانمندسازی سرمایه‌های انسانی باید سرلوحه‌ی همه تصمیمات کلان کشور قرارگیرد.

سند تحوّل بنیادین آموزش‌وپرورش به عنوان «میثاق‌نامه تحوّل» در نظام تعلیم‌وتربیت رسمی‌عمومی کشور با نگاهی جامع به همه جوانب و زوایای مربوط به آموزش‌وپرورش پرداخته و یکی از مهم‌ترین و مؤثرترین عوامل در آموزش‌وپرورش را نیروی‌انسانیِ آن دانسته و در اشکال متعدّد به آن پرداخته و ویژگی‌هایی را برای آن برشمرده است(مانند راهکار۲-۳) و پیش‌نیاز تحقق این ویژگی‌ها در منابع‌انسانی را بسترسازی مقتضی و مناسب برای کسب ویژگی‌ها و شایستگی‌های لازم، توسط ایشان دانسته است و اگر قرار بر پیشرفت آموزش‌وپرورش است (که هست) باید به زمینه‌سازی لازم جهت کسب صلاحیت‌های سه‌گانه(صلاحیت‌های عمومی، تخصصی و حرفه‌ای)مدنظرسند تحوّلدر منابع‌انسانی آن در همه مراحل تأمین، جذب، توانمندسازی، نگهداشت و ارتقا پرداخته شود(هدف‌های عملیاتی۱۰و۱۱ و راهکارهای ذیل آنها)، نکته‌ای که متأسفانه در سنوات اخیر و همچنین دهه هشتاد به فراموشی سپرده شد و لطمات جبران‌ناپذیری بر مسیر پیشرفت آموزش‌وپرورش وارد آورد. در دهه هشتاد توقف جذب دانشجو از طریق «تربیت معلم» به گُسست نسلی بین معلمان منجر شد که امروزه شاهد فاصله سنیِ‌کاری بین کارکنان با سابقه بالای ۱۵ سال و کمتر از آن هستیم.

از سوی دیگر تصمیمات نمایندگان مجلس‌شورای‌اسلامی و دولت دهم درجذب نیروهایی در آموزش‌وپرورش بدون توجه به صلاحیت‌های سه‌گانه پیش‌گفته، منجر به استخدام‌هایی شده‌است که منابع‌انسانی موصوف، انگیزه‌ها و گاه ویژگی‌ها و صلاحیت‌های مدنظر نظام تعلیم‌وتربیت را دارا نیستند.

مسیر پیشرفت، راهی‌است پیوسته و مستمر و یکی از استلزامات این راه، پیوستگی نسلی منابع‌انسانی است و صِرفِ پرکردن ردیف‌های استخدام، دسترسی به آن ممکن نیست و باید «نظام سنجش صلاحیت‌های معلمی» همواره و در همه حال و برای همه افراد متقاضی ورود به آموزش‌وپرورش و حتی برای افراد غیرآموزشی شاغل در آن، عملیاتی و اجرایی شود و همچنین توازن نیروی‌انسانی و برنامه‌های توسعه سنواتی در قالب برنامه‌های پنج، ده یا بیست ساله مدنظر باشد.

در توجه سند تحول بنیادین به منابع‌انسانی در آموزش‌وپرورش همین بس که یکی از زیرنظام‌های شش‌گانهآن، زیرنظام «تربیت‌معلم و منابع‌انسانی»است و نشان از نقش و تأثیر این بُعد سازمانی، در تحول نظام آموزش‌وپرورش دارد. اما با تأسف باید اذعان نمود علیرغم گذشت ۶ سال از ابلاغ این سند وزین و موثر، از مجموع زیرنظام‌های قصدشده، سهزیرنظام «برنامه درسیِ ملی»،«تأمین فضا، تجهیزات و فناوری» و «پژوهش و ارزشیابی» تا کنون، مصوب و ابلاغ شده‌است و بقیه‌ زیرنظام‌ها در دستورکار قرارگرفته و درحال تدوین است.

به همان میزان که زیرنظام منابع‌انسانی وتوجه به این امر در پیشرفت آموزش‌وپرورش مؤثر است باید به استقرار نظام مدیریت اثربخش، کارآمد و... که در راهبردکلان شماره۹ سند تحول آمده است نیز پرداخت تا به استقرار نظام کارآمد منابع و مصارف در آموزش‌وپرورش بیانجامد، که این مقوله در هدف کلان چهار در فصل پنج سند تحول بنیادین نیز برای «مدیریت منابع‌انسانی براساس نظام معیار اسلامی» مورد تأکید است.

اگردسترسی به چشم‌انداز مدنظر سندتحول بنیادین آموزش‌وپرورش را به عنوان ملاکِ پیشرفت و توسعه آموزش‌وپرورش تعریف نمائیم، باید منابع مؤثر و موجود از جمله منابع‌انسانی در خدمت تحقق این چشم‌انداز باشد. تحقق پیشرفت در آموزش‌وپرورش، درطولانی مدت به تحقق پیشرفت و توسعه در کل جامعه خواهد انجامید و این موضوعی است که در بسیاری از کشورهای توسعه یافته و پیشرفته مدنظر بوده‌است.موضوعی که در هدف عملیاتی شماره ۸ سند تحول بنیادین مورد تأکید قرارگرفته و نظام تعلیم وتربیت رسمی عمومی را به عنوان «نهاد مولد سرمایه انسانی، فرهنگی، اجتماعی و معنوی» شناخته است.

امید آنکه مسئولان نظام جمهوری اسلامی ایران با تحقق پیشرفت در آموزش و پرورش توجه جدی و مؤثر به عامل آن، منابع انسانی، داشته باشند و هزینه‌های لازم را نیز تقبّل نمایند.