مشکلات رفتاری کودکان، چه عللی دارد؟

هفته نامه پزشکی امروز: هیچ کس دوست ندارد حتی لحظه‌ای را در کنار بچه‎های بی‎ادب بگذراند. کودک بی ادب جوانی خواهد بود بی‎ادب که با مشکلات تحصیلی، خانوادگی، شغلی و... فراوانی رو به رو خواهد بود.

اولین و مهم ترین کانون پرورش فرزندان خانواده است. از طرفی دامنه ی تأثیرات تعلیم و تربیت کودکان محدود به محیط خانواده نیست بلکه دامنه ی گسترده تری دارد. تربیت فرزندان مقوله یی دینی، تاریخی، روانشناسی و... است.

تربیت فرزندان باید متناسب با روح زمانه باشد و بر حسب تغییرات اجتماعی نحوه ی برخورد و تربیت فرزندان متفاوت است. امکانات جدید زندگی و ارتباطات اجتماعی نیز در نحوه ی برخورد با فرزندان دخالت دارند. داشتن فرزندی مودب دغدغه ی همه والدین است و این امر مستلزم وجود الگویی خوب برای کودکان است. این الگوی خوب سلاحی است بسیار مهم که بسیاری از والدین کودکان بی تربیت از آن بی بهره اند.

باید بدانیم کودکان از رفتار والدین الگو می گیرند نه از کلام آنها. اتفاق نظر والدین درباره ی اصول تربیتی فرزندان اصل مهمی است که نباید فراموش شود.

در این راه باید فعال کردن و مسوولیت پذیری مشترک والدین فراموش نشود. اجرای عدالت، عدم مقایسه و تفاوت گذاری بین فرزندان را نباید از یاد برد.

تعادل بین اعطای آزادی و اعمال محدودیت، تربیتی متعادل رابه همراه خواهد داشت، چرا که آزادی زیاد فردی مسوولیت ناپذیر و محدودیت زیاد فردی با اعتماد به نفس پایین را همراه خواهد داشت.

علل مشکلات رفتاری کودکان مسائل ژنتیک، محیط خانواده و محیط پیرامون می باشد. ساختار ژنتیک افراد را نمی توان تغییر داد اما شرایط خانواده را می توان کنترل کرد. کودکان از محیط اطراف خود آموزش می بینند و ارتباط دوجانبه یی بین کودکان با والدین و خواهران و برادران آنها وجود دارد.

تشویق های اتفاقی و بدون برنامه ریزی مثل خرید اسباب بازی موقع نق زدن کودک و یا خندیدن بی موقع هنگام انجام عملی ناشایست از طرف بزرگترها ممکن است یکی از علل بی ادبی کودکان باشد.

بی توجهی به رفتار پسندیده، مشاهده ی رفتار نادرست دیگران، تشدید رفتار بد برای جلب توجه در تربیت کودک تأثیر منفی دارد. کم یا زیاد دستور دادن، دستورهای خیلی سخت و فراتر از سن کودک، دستورهایی در زمان نامناسب (مثل تماشای برنامه ی مورد نظر)، دستورهای مبهم، دستور دادن به صورت غیر کلامی، پیام های احساسی، تنبیه هایی که در حال عصبانیت با از دست دادن کنترل و آسیب رسان باشند، تهدیدهایی که به آنها عمل نشود از سایر علل رفتار غیر مؤدبانه کودکان می باشند.

در برخورد با کودکان باید رفتاری ثابت داشت. استرس جزئی از زندگی همه ی ماست که مانع حفظ رفتار ثابت است، پس یادگیری مدیریت استرس برای همه ی ما مفید است.

در کنار همه ی این عوامل، تأثیر محیط یعنی دوستان و همسالان، مدرسه و رسانه ها را نیز نباید فراموش کرد. برای بسیاری از والدین این سوال مطرح می شود که چرا هر چقدر تنبیه یا تشویق می کنیم اثری نمی بینیم؟

والدین باید بدانند زمان تشویق و تنبیه بسیار مهم است. هم تشویق و هم تنبیه باید بلافاصله پس از انجام رفتار مربوطه اعمال شود و کودک باید بداند به خاطر کدام رفتار تنبیه یا تشویق شده است.

تنبیه ممکن است با یک اشاره، یک نگاه و یا محروم کردن از فعالیت لذتبخش باشد. تشویق نیز با نگاه، تشکر و یا هم بازی شدن امکان پذیر است.

تنبیه کردن نباید موجب شود کودک مورد توجه دیگران قرار گیرد و به همین دلیل رفتار نامطلوبش را تکرار کند، اگر از تنبیه نتیجه یی ندیدیم نباید عصبانی شویم و شدت آن را زیاد کنیم.

چون بااین کار درون کودک خود را پر از نفرت و احساس حقارت می کنیم . پس مراقب باشیم به نیاز کودک به امنیت و دوست داشتن حمله نکنیم و بدانیم ما حق داریم عصبانی شویم اما حق نداریم هر طور دلمان خواست عصبانی شویم چون ما مهم ترین الگو برای فرزندانمان هستیم.

لجبازی یعنی کودک با آن که می داند کارش اشتباه است آن را ادامه می دهد، پس شبیه یک جنگ واقعی است. خیلی از رفتارهای نامطلوب توسط بچه ها برای این تکرار می شود که می خواهند یک جنگ راه بیاندازند. در این مواقع اگر ما وارد جنگ آنها شویم عقب نشینی می کنند.

کودکان نیاز به توجه دیگران دارند. پس سعی کنیم توجهی را که کودک مایل است با رفتار ناپسند به دست آورد در جاهای دیگر به او بدهیم. توجه داشته باشیم که این کودک رفتار مثبتی هم دارد و به رفتار مثبتش توجه کنیم.

به او بفهمانیم که دوستش داریم تا او هم ما را دوست داشته باشد. در این صورت خیلی راحت تر به حرفمان گوش می دهد. در هنگام انجام رفتاری نامطلوب به او نشان دهیم از کار او ناراحت هستیم نه از خود او.

وقتی کودک سعی می کند رفتار خود را جبران کند از او تشکر کنیم. بدانیم کودک تحمل کلاس اخلاق را ندارد، پس سخنرانی نکنیم و با رفتارمان الگوی او باشیم.

بعضی از کارهای ناپسند قابل اغماض هستند. این رفتار، رفتارهایی هستند که برای خود فرد و یا دیگران ضرری نداشته باشد. اگر به کوچکترین خطایی ایراد بگیریم، کودک سرخورده می شود. این را هم بدانیم اگر در همه ی کارهای کودک دخالت کنیم، فرصت تجربه کردن را که لازمه ی یادگیری است از او می گیریم.

وجود قانون در خانواده بسیار مهم است. قانون باید واضح باشد یعنی کودک منظور ما را بفهمد و همچنین بداند اگر آن کار را انجام ندهد چه تنبیهی در انتظارش است. اگر کودک به قانون عمل نکرد یک بار آن را یاد آوری کنیم، اگر به آن عمل کرد از او تشکر کنیم و اگر عمل نکرد به تنبیهی که قرار گذاشته بودیم عمل کنیم.