صداقت در گفتار و رفتار

صداقت و راستی

در قرآن و روایت خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید:وَالَّذِی جَاءَ بِالصِّدْقِ وَصَدَّقَ بِهِ اُوْلَئِکَ هُمْ الْمُتَّقُونَ. (زمر: 33)کسی که حقیقت و صداقت را با خود آورد و کسی که حقیقت و صداقت را باور کرد، آنان پرهیزکاران [واقعی] هستند.امام صادق (ع)، سرلوحه دعوت همه پیامبران را «راستگویی» و «امانتداری» می‌داند و می‌فرماید:اِنَّ اللّه َ عَزَّوَجَلَّ لَمْ یَبْعَثِ الاَْنْبیاءَ اِلاّ بِصِدْقِ الْحَدیثِ وَ اَداءِ الاَْمانَهِ اِلَی الْبِرِّ والفاجِرِ.همانا خدای عزوجل بر نینگیخت پیامبران را، مگر به راستگویی و ادای امانت به نیکوکار و بدکار.راستگویی، کلید طلایی گنج مقصود است و همگان می‌توانند با آن، هم ره به سرای ایمان ببرند و هم به گنج پربهای دیانت و شریعت دست یابند. امام علی (ع) از راستی، به عنوان پایه دین و ستون ایمان یاد می‌کند و می‌فرماید: «راستی، ستون مسلمان و پایه ایمان است».همچنین از حضرت رسول اکرم (ص) نقل می‌کنند:همواره ملازم راستی و همیشه راستگو باش، زیرا راستگویی به سوی راه نیک و درست راهنمایی می‌کند و راه نیک، به بهشت می‌رساند. چون آدمی همیشه راستگو باشد و راستی را پیشه کند، نزد خدا از زمره صدیقان شمرده می‌شود و از دروغ نیز همیشه دوری کن، زیرا عادت دروغ، آدمی را به سوی راه بد راهنمایی می‌کند و راه بد به دوزخ می‌رساند، در نتیجه، نزد خداوند در گروه دروغگویان نوشته می‌شود.

برخی آثار راستگویی

راستی در گفتار و کردار، انسان را محبوب دل‌ها و منبع شایسته اعتماد برای مردم می‌سازد. در حالی که ریا و نفاق و دروغ، افزون بر آنکه شخص را در جامعه و پیش خدا، بی اعتبار می‌سازد، سبب گسستن پیوندهای اجتماعی نیز می‌شود و افراد را پیش یکدیگر بی اعتماد می‌کند. انسان‌های دروغگو به دوگانگی در شخصیت دچار می‌شوند و به همین دلیل، به هنگام برملا شدن دروغ و ریاکاری شان، گرفتار رنج و عذاب وجدان می‌شوند. در حالی که افراد راستگو و راست کردار، چون تنها آن گونه که می‌نمایند هستند، وجدان آرامی دارند و از آشکار شدن باطن خویش نزد مردم نگران نیستند.

صدق در گفتار

راست گفتاری و سخن خلاف واقع به زبان نیاوردن، شناخته شده ترین نوع صدق و نخستین مرتبه آن است. در روایتی از پیامبر اسلام (ص)می خوانیم:مردی به محضر رسول‌ا... (ص) شرفیاب شد و عرض کرد: ای رسول خدا! خصلتی را که تامین کننده خیر دنیا و آخرت است، به من بیاموز! پیامبر فرمود: دروغ نگو.

صدق در کردار

گاهی سخنی را که انسان به زبان می‌آورد، راست و همسو با واقع است، ولی رفتار او برخلاف آن نشان می‌دهد و در واقع، بدانچه می‌گوید، عمل نمی‌کند. خداوند در قرآن کریم، کسانی را که میان رفتار و گفتار آنها هماهنگی نیست، سخت نکوهش می‌کند و این کار آنان را سبب ساز خشم و نفرت الهی شمرده است: «ای کسانی که ایمان آوردید! چرا سخنی می‌گویید که عمل نمی‌کنید. نزد خدا بسیار موجب خشم است که سخنی بگویید که عمل نکنید». (صف: 3)

صدق در پندار

انگیزه و اندیشه برای کارهای انسان، بسان جان است برای تن. اساس کار را نیت و فکر آدمی می‌سازد و اعمال و رفتار انسان، در حقیقت، برآمده از نیت اوست. فکر و اندیشه تا آنجا در شکل گیری و تعیین شخصیت انسان موثر است که چهره‌های آدمیان در سرای آخرت، هماهنگ با نیت‌هایشان آشکار می‌شود. امام صادق(ع) می‌فرماید: خداوند در روز قیامت مردم را برابر نیت‌هایشان محشور می‌کند. از پیامبر اکرم (ص) نقل می‌کنند که: «خداوند به ظواهر و اعمال شما نگاه نمی‌کند. آنچه مورد توجه حق تعالی قرار می‌گیرد، درون دل‌های شماست.» بنابراین، انسان برای دستیابی به گوهر نفیس و ارج آفرین صداقت، افزون بر صدق در گفتار و هماهنگی میان گفتار و رفتار، به صدق در انگیزه و پندار نیز نیازمند است. راست پنداری و صدق در نیت، پیش نیاز و پایه صدق در گفتار و کردار است.