فرزند چندم خانواده هستید؟

هرچند شاید به نظرتان عجیب برسد، اما عادات مالی و رویه هزینه‌ای شما تحت تأثیر ترتیب تولدتان قرار دارد. این مسأله به هیچ عنوان نوعی طالع‌بینی و پیشگویی نیست، بلکه محققان برجسته حوزه مالیه رفتاری با استفاده از مطالعات خود به آن دست یافته‌اند. این مسأله پیش از هر چیز ناشی از تأثیرات ناشی از ترتیب تولد بر شخصیت فرد و در نتیجه، رفتار او با پول است. در ادامه به برخی از این نتایج اشاره می‌کنیم.

فرزند بزرگ

اگر فرزند بزرگ پدر و مادر خود هستید، احتمالاً برخی از ویژگی‌های روانی مانند رشد سریع و اعتماد به نفس و البته نوعی کمال‌گرایی را در خود احساس می‌کنید. این شرایط روانی ویژه ناشی از مسئولیت‌ها و انتظارات ویژه‌ای است که والدین از فرزند نخست خود دارند و به همین سبب، آنها به‌طور معمول توانایی بیشتری برای کنترل زندگی و هدایت آن از خود نشان می‌دهند.

به گفته روان‌شناسان، فرزندان نخست فشار روانی بیشتری را از والدین خود دریافت می‌کنند و به همین سبب، از نوعی اضطراب برخوردار هستند. به همین سبب با آن‌که در کسب رتبه‌ها و مدارج علمی و کاری موفق هستند، اما نوعی محافظه‌کاری در رفتار آنها به چشم می‌خورد و اغلب سعی می‌کنند مشاغلی چون حسابداری، امور مالی و اداری را برگزینند. این مشاغل به آنها کمک می‌کند احساس کنترل بیشتری بر شرایط داشته باشند. این فرزندان به سبب نیاز به کنترل شرایط، از لحاظ کنترل هزینه‌ها موفق هستند و ثبات مالی قابل قبولی را تجربه می‌کنند.

البته میل به نفر اول بودن و کمال‌گرایی ممکن است فرزندان نخست را با دردسرهایی نیز مواجه کند. به‌طور مثال، با آن‌که این افراد عموماً در رفتار مالی باثبات و متعادل هستند، اما در نظر گرفتن اهداف بلندپروازنه و دور از واقعیت ممکن است برنامه‌های مالی و آینده آنها را نابود سازد. به‌علاوه پیگیری چنین اهدافی باعث ایجاد میزان قابل توجهی استرس برای فرد خواهد شد. به همین جهت، فرزندان نخست باید بر اساس اولویت‌بندی دقیق میان اهداف کوتاه و بلندمدت تمایز بگذارند و نقشه راهی برای خود تنظیم کنند. به‌علاوه پرهیز از محافظه کاری را نیز در دستور کار قرار دهند. یافتن نقطه تعادلی میان کمال‌گرایی و محافظه‌کاری رمز موفقیت فرزندان نخست خانواده است.

فرزندان میانی

در حالی‌که فرزندان نخست همواره تحت نظر و فشار والدین هستند و کوچک‌ترین فرزند نیز نقش فرزند محبوب را بازی می‌کند، فرزندان میانی اغلب دچار شرایط ویژه‌ای بوده و گاه نادیده گرفته می‌شوند. وضعیتی که روان‌شناسان آن را «سندرم فرزندان میانی» می‌نامند. البته این شرایط نوعی حالت ناخوشایند نیست و باعث می‌شود فرزندان میانی انعطاف‌پذیر، متمرکز و متعادل‌تر عمل کنند. این فرزندان در ساختار خانوادگی در نوعی وضعیت میانی قرار دارند و همواره نیازمند تعامل با افراد قدرتمند و ضعیف‌تر هستند. به همین دلیل، فرزندان میانی توانایی بهتری برای چانه‌زنی و دستیابی به خواسته‌های خود بر اساس گفتگو دارند. به‌علاوه فرزندان میانی در نسبت با دیگران بسیار صرفه‌جوتر و اهل پس‌انداز هستند.

با این حال، انعطاف‌پذیری ممکن است باعث دردسر این افراد شود و آنها را به نوعی تابع دیگران ساخته یا منفعل کند. ممکن است این وضعیت نوعی حالت وابستگی به دیگران ایجاد کند و فرزندان میانی منابع مالی خود را برای اطمینان در اختیار فرد دیگری قرار دهند یا صرفاً از خواسته‌های آنها تبعیت کنند. از این‌رو فرزندان میانی باید نسبت به تمایل روانی برای جلب رضایت دیگران هوشیار عمل نمایند و همواره تحلیل منطقی از شرایط داشته باشند. با این تحلیل، این افراد قادر خواهند بود چرخه‌های معیوب ارتباطی را قطع نموده و موفقیت بیشتری را کسب نمایند.

فرزند آخر

آخرین فرزند خانواده به‌طور طبیعی عادت دارد تا از او مراقبت شود، همیشه کودک باقی بماند و خوش بگذراند. این وضعیت روانی به شدت مستعد شخصیت روانی ولخرج و پرهزینه است. این افراد در ناخودآگاه خود تصور می‌کنند که همواره کسی هست که از آنها حمایت کند و پول¬ها را بپردازد. حال اگر با چنین برداشتی از جهان وارد عرصه زندگی واقعی شوند، خود را به‌صورت جدی به دردسر خواهند انداخت. در این میان، نقش والدین بسیار حیاتی است. اگر پدر و مادر نسبت به حساسیت نقش خود آگاهی نداشته باشند، باعث تقویت این گرایش در فرزند خود شده و آینده او را دشوار می‌سازند.

فرزندان آخر می‌توانند با آگاهی از این ویژگی‌ شخصیتی خود، به سادگی بر آن غلبه کنند. برای موفقیت در این مسیر، باید برنامه‌ریزی و کنترل احساسات و تمایلات آنی را در دستور کار قرار دهند. مطمئناً پس از گذشت مدتی، اراده آنها برای وفاداری به بودجه و حرکت در چارچوب برنامه‌ریزی‌شده بیشتر خواهد شد.

تک فرزندی

تنها فرزندان خانواده اغلب موارد ترکیبی از شرایط فرزند اول و آخر را از خود نشان می‌دهند. آنها همزمان فرزند محبوب خانه هستند و بیشتر فشار توجه را از والدین خود دریافت می‌کنند. به همین جهت ممکن است در بزرگسالی با عادات مالی نادرستی مواجه شوند. این مسأله به‌ویژه در نبود درک درست از شرایط تربیت خود تشدید می‌شود. تک‌فرزندها اغلب از اعتماد به نفس خوبی برخوردار هستند و خلاقیت بالایی دارند. اما در عین حال ممکن است پیوسته دچار تنش شوند و یا به ولخرجی بپردازند. این افراد گاهی اوقات برای جلب توجه و محبت دیگران، حاضرند هر میزان هزینه‌ای را متقبل شوند. به همین جهت، در صورت بروز ویژگی‌های ولخرجی، تک‌فرزندان در زمره حادترین نمونه‌های این رفتار مالی هستند. رمز موفقیت این گروه از افراد به‌طور طبیعی، درک عمیق وضعیت خود و نحوه تعامل با دیگران، بدون توجه به نیاز به جلب محبت است. تک‌فرزندها می‌توانند با شناخت بهتر این ویژگی، به آسانی از طریق بودجه‌بندی مانع هدر رفتن منابع مالی خود شوند.

البته این نمونه‌ها در تمام موارد صادق نیست. ممکن است شخصیت شما و ترتیب تولدتان با هیچ‌یک از این موارد سازگار نباشد. این طبیعی است، چراکه نوع بشر از تنوع روانی فوق‌العاده زیادی برخوردار است و نمی‌توان بر اساس چند تحقیق محدود، تمام انسان‌ها را در قالبی خاص طبقه‌بندی کرد. ذکر این نمونه‌ها صرفاً از آن جهت بود که نمونه‌ای از تحلیل وضعیت خانوادگی پیش روی شما قرار گیرد. حال زمان آن فرارسیده تا بر اساس وضعیت خاص خود، ویژگی‌های شخصیتی‌تان را در نسبت با پول پیدا کنید و آنگاه با مدیریت این انگیزه‌های درونی در مسیر موفقیت هرچه بیشتر قرار گیرید.

ماهنامه معیشت، شماره ۱۹و۲۰، اردیبهشت و خرداد ۱۳۹۵