ملکه‌ای که بانی 600 ساله قرائت هر روز قرآن است

صراط: دکتر علی سروری مجد - دبیر جایزه جهانی گوهرشاد درباره «بانو گوهرشاد، واقف و حامی فرهنگ» اظهار داشت: دو بانو واقف از جمله بانو گوهرشاد و ام‌سلمه از دختران قاجار(فتحعلی شاه) به عنوان واقفین و حامیان فرهنگ و همچنین خوشنویس مطرح (ام‌سلمه) بودند.

به گزارش تسنیم، وی با تشریح ابعاد وقف در دین اسلام عنوان کرد: تا قرن 19 میلادی زنان غربی حق مالکیت نداشتند که بخواهند وقف کنند در حالیکه 1400 سال قبل نخستین واقفین دین اسلام امیرالمومنین(ع) و حضرت زهرا(س) بودند.

سروری‌مجد در مراسم زنان واقف در تاریخ ایران که در کتابخانه موزه ملی ملک برگزار شد به ابعاد دیگر فعالیت‌های وقفی گوهرشاد خاتون پرداخت و عنوان کرد: بانو گوهرشاد عروس تیمور لنگ و همسر شاهرخ خان سلطان تیموری و مادر سلطان بعد از شاهرخ‌خان بوده است و در شرایطی که تیموریان خونریزی‌های زیادی می‌کردند، بانو گوهرشاد با نگاه فرهنگی و وقف توانست کارهای بزرگی انجام دهد که یکی از آن موارد ساخت مسجد گوهرشاد است که در سال 821 ه ق. ساخته شد.

دبیر جایزه جهانی گوهرشاد با بیان اینکه گوهرشاد خاتون معروف به گوهرشاد آغا در سال 861 قمری وفات یافت، ادامه داد: حرم مطهر حضرت رضا (ع) در دوران قبل از گوهرشاد آغا در حدود 200 متر بیشتر ابعاد نداشت، ولی بانو گوهرشاد یک هکتار به حریم مطهر حضرت رضا (ع) زمین وقف کرد و ما امروزه شاهد رواق‌های بسیاری در اطراف ضریح هستیم، از جمله دارالسیاده که مخصوص سادات است و همچنین رواق دارالحفاظ که برای حافظین قرآن و نیز قرائت قرآن در نظر گرفته شد به طوریکه پس از گذشت حدود 600 سال که در وقف‌نامه بانو گوهرشاد قید شده بود تا در این رواق قرآن خوانده شود هنوز هم شاهد قرائت قرآن در این رواق حرم رضا (ع) هستیم.

وی با بیان اینکه فاخرترین وقف‌نامه در موزه آستان قدس رضوی مربو ط به وقف‌نامه گوهرشاد است، گفت: با وجود آن که از قرن 4 قمری نیز وقف‌نامه در مرکز اسناد و موزه آستان قدس رضوی وجود دارد ولی فاخرترین وقف‌نامه که بسیار کامل است وقف‌نامه گوهرشاد است و قالب زمین‌های اطراف حرم امام رضا نیز برگرفته از همین وقف‌نامه است.

سروری‌مجد در ادامه با تبیین و تشریح جایزه جهانی گوهرشاد که به انتخاب بانوان نیکوکار می‌پردازد، عنوان کرد: شاید در صدر اسلام از حضرت خدیجه که برای اسلام و توسعه آن زحمات زیادی کشید، داشته باشیم ولی علت نامگذاری این جایزه جهانی به نام گوهرشاد به این دلیل بوده است که این بانو یک شخصیت زمینی و کاملا عادی بود و معصوم نبود ولی در دوران ظلم تیموریان بسیار در حوزه فرهنگ اثرگذار بود، به طوریکه حتی فرزندان گوهرشاد آغا به مناصب ریاضی‌دان، نجوم و خونشونیس چیره‌دستی مبدل شدند.

دبیر جایزه جهانی گوهرشاد در توضیح بیشتر این جایزه جهانی عنوان کرد: مثلا در دوره‌های گذشته ما نیامدیم افرادی را انتخاب کنیم که به خاطر ثروتمند بودن دست به کارهای عام‌المنفعه زدند. مثلا یک معلم 42 ساله با اعتباری که بین والدین دانش‌آموزان ایجاد کرد توانست اعتبارات ساخت 250 مدرسه را تامین کند و یا یک پزشک توانست 50 هزار ویزیت رایگان انجام دهد و 5 هزار عمل جراحی نیز در مناطق محروم انجام دهد.

وی در پایان نسبت به تهیه و تکمیل بانک اطلاعات و شبکه فرهنگی بانوان نیکوکار در راستای جایزه جهانی گوهرشاد ابراز امیدواری کرد.

گفتنی است، مهدعلیا٬ ملکه گوهرشاد بیگم (780- 9 رمضان 861 ه‍.ق) معروف به گوهرشاد آغا از اشراف زنان خراسان و از نامداران و سیاستمداران دوره تیموریان است. او زنی بسیار نیکوکار، ثروتمند، ادب دوست، هنرپرور، باوقار، خردمند، بااحتیاط و باسیاست بود.

گوهرشادبیگم همسر سلطان شاهرخ تیموری بود که پس از پدرش امیر تیمور، به مدت 43 سال بر مناطق وسیعی از ایران و افغانستان حکمرانی کرد و توسط او درسال 1405 م پایتخت تیموریان از سمرقند به هرات منتقل شد.

این زن نیکوکار پس از سن 80 سالگی در نهم رمضان سال 861 ه‍.ق/19 ژوئیه 1457 م در جریان قیام میرزا ابوالقاسم بابر در دوره سلطنت سلطان ابوسعید٬ با دسیسهٔ جمعی از امرا و مشاوران سلطان ابوسعید به دستور آن پادشاه در شهر هرات کشته شد و در کنار قبر فرزندش شاهزاده بایسنقرمیرزا و همسرش سلطان شاهرخ تیموری در مجموعه مدرسه و مسجد گوهرشاد هرات به خاک سپرده شد که آرامگاه او هنوز باقی است.