غنای فرهنگ بومی و جاذبه‌های طبیعی؛ جادوی روستاگردی در اردبیل

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: امروزه یکی از شاخه های در حال توسعه صنعت گردشگری در دنیا، گردشگری روستایی است، این مهم با توجه به اهمیت در کشور ما نیز در حال توسعه بوده و بنا به آمارهای ارایه شده طی هفته اول سفرهای نوروزی امسال، ورود گردشگران به مناطق روستایی بیش از ۷۶ درصد رشد داشته است.

استان اردبیل با طبیعت بی نظیر و با حفظ فرهنگ بومی و محلی به ویژه در مناطق روستایی یکی از استان های برتر و در حال رشد کشور در زمینه توسعه صنعت گردشگری روستایی بوده و هم اکنون روستاهای نمونه گردشگری اردبیل با تلفیق فرهنگ و سنن بومی با جاذبه های سحرانگیز طبیعت به مقصد مهم گردشگران تبدیل شده است.

برهمین اساس استان اردبیل نیز با برخورداری از ۱۰ روستای نمونه گردشگری که ترکیبی از جاذبه های طبیعی بکر و دست نخورده و آثار تاریخی و باستانی است می تواند به یکی از قطب های مهم کشور در این شاخه گردشگری باشد، منوط به اینکه روستاهای هدف گردشگری استان معرفی و شناسانده شوند.

در این گزارش تلاش می شود برخی از روستاهای دارای جاذبه گردشگری طبیعی و نیز تاریخی براساس موقعیت جغرافیایی، فرهنگی، آثار طبیعی و باستانی و... معرفی شوند.

روستای آتشگاه؛ مرکز آئین های زرتشتی ساسانیان

روستای باستانی و ییلاقی آتشگاه از توابع دهستان سبلان در فاصله پنج کیلومتری شمال شهر توریستی سرعین بر فراز تپه باستانی که امروزه خرابه هایی از آن باقی مانده است، نشان و یادگاری از رونق این منطقه در دورانهای تاریخی گذشته ایران و آذربایجان است.

این روستا از باستانی ترین مکانهای شهر سرعین و استان بوده و در حال حاضر بر اثر عوامل طبیعی در کنار سایر عوامل نظیر ساخت و سازها بر فراز تپه باستانی باعث از بین رفتن تدریجی بنای آتشکده شده است. ولی تپه باستانی آن به صورت تپه ای مرتفع در داخل روستا به خوبی نمایان است.

براساس روایت ها و اسناد تاریخی این مکان از مراکز مهم و مقدس آئین زرتشتی خصوصا در دوران ساسانیان بوده و معبدی هم در آنجا قرار داشته که از بین رفته و آثاری از آن باقی نمانده است، علاوه بر آن در در داخل روستا و در دل زمین لوله های سفالی قرار دارد که قدمت آن مشخص نیست.

در زیر تپه غاری به نام "کهل لر" با ورودیهای متعدد وجود دارد که تعدادی از این مورد مسدود شده و از مجموع ورودی ها، دو مورد آن هنوز هم باز بوده و امکان رفتن به داخل آن را ممکن می سازد هر چند به دلیل عدم مشخص بودن مسیر، تاریکی و ناشناس بودن هیچ کسی داخل آن نمی رود.

این غار با توجه به موقعیت و شکل ظاهری آن شباهت زیادی به غارهای موجود در اطراف سرعین داشته و بنا به گفته اهالی این روستا آثار باستانی شگفت انگیزی در زیرزمین و دور از انظار عمومی وجود دارد که تاکنون ناشناخته مانده است.

روستای گلستان؛ غار و دژ نظامی زیر زمینی

روستای گلستان در فاصله ۱۲ کیلومتری شهرستان نیر و چهار کیلومتری جاده نیر اردبیل قرار گرفته و دارای طبیعی سر سبز و و آب هوای خنک و معتدل بوده اما آنچه این روستا را در بین روستاهای دیگر ممتاز کرده وجود غاری در دامنه جنوبی کوه نسبتا بلندی موسوم به "قروقچی داغی" که نقش مهمی در زندگی مردمان دوران باستان در مواقع عادی و حمله دشمن داشته است،

بررسی سفالهائی با لعاب قرمز رنگ و نخودی و ظروف سفالی حاوی غذا و قطعات اعضای گوسفند بیانگر سنت تدفین قبل از اسلام و استقرار طولانی در دوران تاریخی قبل از اسلام در این روستا است.

این غار و دژ نظامی زیر زمینی احتمالا از متعلقات یک قلعه دوران تاریخی در روزهای مبادا و تسخیر قلعه بدست دشمن بوده است. غار و پناهگاه دارای مدخل هایی بوده که تنها ورود از مدخل غربی آن میسر می باشد. بطور کلی این غار و پناهگاه نظامی دارای تالاری به ابعاد ۱۸ متر طول و ۴ متر عرض است.

در این مجموعه ۱۰ اتاق معمولی که دارای تاقچه هایی جهت قرار دادن وسائل روشنایی و سکوهایی جهت گذاشتن سایر وسایل است. همه اتاقها دارای ورودی تونلی شکل هستند که همانند سقف اتاقها قوسی بیضی شکل دارند.

در داخل این پناهگاه نظامی زیر زمینی هفت عدد چاه شناسایی شده که برخی از آنها چاههایی جهت به دام انداختن مهاجمان احتمالی برخی نیز مدخل گذرگاههایی به منظور کنترل نمودن و نیز سخت کردن راه نفوذ کنندگان احتمالی کنده شده اند. عمق چاههای منفرد حدود سه متر و عمق چاههای گذرگاه حدود دو متر است همه این چاهها دارای طرح و اندازه تقریبا یکسانی می باشند که با قرار دادن در پوش مخصوص از بیرون و داخل در مواقع لزوم بسته می شده است. شکل این چاهها همگی گنبدی شکل که اجازه بیرون آمدن را به فرد نمی دهد.

این پناهگاه نظامی زیر زمینی بیانگر هوشمندی و مهارت فوق العاده پدید آورندگان آن در روزگار باستان است. ورودی های باریک که تنها منبع نورگیر آن می باشند، فضای تاریک داخلی همچنین وجود چاههای منفرد با کاربرد تله ای شکل آن و سایر فضاهای کشف نشده آن استفاده از آن را برای بازدید کنندگان بدون افراد آشنا به محل و تجهیزات ایمنی و روشنائی مشکل می کند.

ولی با توجه به اهمیت و عظمت این مجموعه کنده شده در دل زمین لزوم تهیه نقشه راهنما، تامین روشنایی داخلی و تلاش در جهت کشف و شناسائی همه فضاهای کنده شده را ضروری می سازد تا علاوه بر کشف واقعیت های بیشتری در خصوص این مکان باستانی سبب استقبال گردشگران و محققان و علاقمندان بسیاری از این پناهگاه شود.

دهکده سنگی و زیرزمینی ویند کلخوران

این روستا دهکده ای سنگی با مجموعه ای از خانه های سنگی منفرد به صورت یک پدیده معماری تاریخی و باستانی است که در حدود پنج کیلومتری جنوب و جنوب غربی سرعین و در نزدیکی جاده اردبیل – نیر قرار گرفته است. مناطقی که خانه های سنگی در آن قرار گرفته اند قوردی قیه، تپه چله خانه، قره قیه و مسجدیری نامیده می شود.

بررسی های محدود و سفالهای پراکنده در سطح و داخل خانه های سنگی مربوط به ادوار مختلف از جمله دوره اشکانی و سفالها و قوسهای جناغی در کنده های صخره ای شبیه به آثار ساسانیان و دورانهای اسلامی مانند سلجوقی، تیموری و صفوی حکایت از استمرار استفاده از این خانه های سنگی در طول تاریخ می باشد.

بسیاری از این خانه و کنده های صخره ای دارای پلانی مربع، مستطیل، بیضی شکل و غیرهندسی هستند که همه نوع زیستگاه اعم از اتاقهای منفرد و مجتمع در ابعاد مختلف با راهروهای مرتبط به هم و سقف های هلالی شکل و قوسهای جناغی، مسطح، با تاقچه ها، جاچراغی، جای رختخواب و غیره وجود دارند که در دل کوهها و صخره های مذکور پراکنده اند و به لحاظ تعداد زیاد و تنوع آنها و قابل توجه بودن از لحاظ تاریخی، باستانی و گردشگری می تواند به صورت یکی از کانونهای علمی، تفریحی و گردشگری ممتاز در آید.

روستا و گورستان تاریخی اونار

روستای اونار در ۲۰ کیلومتری شرق مشگین شهر واقع شده و در آن از اوایل اسلام تا دوران معاصر آثار فرهنگی بی شماری به چشم می خورد از آن جمله قلعه بربر، قبرستان اسلامی با سنگ افراشته و سنگ قبرهایی در اشکال و خطوط مختلف به نام پیر، درخت کهن سال چنار به نام بابا چنار با بیش از هزار و۲۰۰ سال قدمت در مرکز روستا و تپه های باستانی متعدد.

در روستای اونار مشگین شهر و در ۲۴ کیلومتری این شهر، گورستانی وجود دارد که سنگ قبرهای متنوع آن از نظر شکل و جنس و نبشته های متعدد جالب توجه است. روی سنگ گورهای موجود در این گورستان نشانه هایی هم چون ستاره شش پر، تصویر چکش ساده و جز آن دیده می شود.

زیباترین این سنگ ها یک جفت سنگ قبر افراشته به ارتفاع ۱.۶۲ متر است که دارای نبشته ای است. در زیر سنگ نبشته ها محراب بوده و در بالای لچک آن دو گل هفت پر نقش یافته است. در بالای نبشته های ساقه و بالای آن کلاهکی با ۱۲ ترک، شبیه کلاه دراویش وجود دارد و شهادتین با کلام علی خلیفه الله منقور است.

در صورت ساماندهی قبرستان تاریخی اونار و جمع آوری سنگ قبرها و کتیبه های پراکنده در آن محوطه و تبدیل به موزه رو باز و همچنین احیاء دیگر آثار موجود در آن منطقه از قبیل قلعه بربر و امامزاده سیدجعفر واقع در مدخل روستا و نیز اهتمام به جنگل دره اونار در جهت توسعه و تبدیل آن به پارک جنگلی می توان این منطقه را به عنوان یک مکان توریستی و گردشگری مهم به حساب آورد.

آثار باستانی و تاریخی دهکده اونار مقبره سید جعفر، سنگ افراشته، قبرستان تاریخی، چنار کهنسال، قلعه بربر، مسجدجامع، مسجدحضرت علی (ع)، مسجدابراهیم آباد و... است.

آرامگاه مطهر سید جعفربن موسی کاظم (ع) در شمال خاوری روستای انار از توابع بخش مشگین خاوری در وسط یک باغ سرسبز وسیع واقع شده است. این امامزاده مسجدی بزرگ دارد که دارای سه درب است. قبر شریف امام زاده سید جعفر (ع) در ضلع جنوب خاوری مسجد قرار گرفته که در بالای آن بر سقف مسجد گنبدی بزرگ بنا شده است.

روستای ایلانجیق با باغهای سحرآمیز و آبگرم های درمانی

روستای ایلانجیق که در ۹ کیلو متری غرب نیر در کنار جاده ارتباطی نیر به سراب قرار گرفته دارای طبیعتی زیبا با باغ های بکر و طبیعی می باشد، رود خانه "بالقلوچای" که در امتداد خود از وسط شهر اردبیل نیز عبور می کند، از میان باغ های بهشتی این روستا عبور کرده و جاذبه ای سحرانگیز را در برابر چشم گردشگران ایجاد می کند.

همچنین این روستا دارای دو دهنه آبگرم معدنی به نام های "حمام دره سی" و "ایستی سو" می باشد که این آبگرم ها از دسته آبهای کلروسدیک و بیکربناته می‌باشند و درجه حرارت آنها به ترتیب ۳۳ و ۴۸ است.

این آبگرم های طبیعی و معدنی برای درمان دردهای عصبی و رماتیسم مفید است. این منطقه در سال ۸۸ به عنوان منطقه نمونه گردشگری با درجه استانی مورد تصویب دولت قرار گرفته است.

روستای ییلاقی و باصفای بیله درق

روستای ییلاقی و باصفای بیله درق از توابع دهستان آبگرم در ارتفاع ۱۸۲۰ متر از سطح دریا در کف و دامنه های تپه های شمال و جنوب دهکده و در فاصله سه کیلومتری شمال سرعین قرار گرفته است.

این دهکده ییلاقی با آب و هوای مطبوع و دلپذیر از جاذبه های توریستی منطقه سرعین بوده که به سبب برخورداری از مواهب طبیعی مانند آبهای معدنی جهت استعمال داخلی و خارجی، دره ای زیبا با درختان و چمنزارهای پر از گل و گیاه، کندوهای عسل که در چمنزارها گسترانیده شده جلوه و جذابیت خاصی به این دهکده بخشیده است.

وجود محل های اقامتی، کافه ها و رستوران هایی با تخت ها و میز و صندلی های چیده شده در زیر برگهای درختان به صورت چتری بزرگ و سایه بانی طبیعی باعث استقبال گردشگران از جاذبه های این روستا می شود.

از جاذبه های طبیعی این دهکده می توان به وجود آبشارهایی در طول مسیر رودخانه بیله درق اشاره کرد. این روستا همچنین دارای غارهای بزرگ و کوچک در دل کوهها و صخره ها هست که هر کدام از آنها دارای جاذبه های خاص می باشد، از میان این غارها، غاری با دهانه بزرگ و عریض که از فراز تپه بیله درق نمایان می باشد، مکانی طبیعی و مناسب جهت استراحت گردشگران است.

آب و هوای خنک، اماکن اقامتی، تفریحی، خدماتی، جوشش آب معدنی، آبگرم، نوع بافت منازل مسکونی، بافت سنتی، صنایع دستی و محلی از شاخصه های این روستا است.