چرایی نقش آفرینی مصر در لیبی

الجزیره - ایرنا - لیبی و مصر دو کشور همسایه هستند که همواره روابط پرنوسانی داشته اند، ولی هرگونه تحول در هر یک از این دو کشور، بر طرف دیگر تاثیرگذار بوده، اما مصر به دلیل قدرت نظامی، پیوسته تلاش کرده در تحولات لیبی نفوذ داشته باشد.

به گزارش ایرنا، مصر از جمله نخستین کشورهایی بود که رابطه رسمی با لیبی را پس از استقلال این کشور در اوایل دهه پنجاه قرن بیستم آغاز کرد. لیبی به مصر در جنگ اکتبر سال 1973 با رژیم صهیونیستی کمک کرد، اما کمی بعد تنش هایی در روابط دو کشور به وجود آمد، زیرا مصر در حال نزدیک شدن به کشورهای غربی بود و در نهایت میان دو کشور در سال 1977جنگی درگرفت و روابط شان به مدت 12 سال قطع شد. سرهنگ 'معمر قذافی' در این زمان دستور اخراج 225 هزار کارگر مصری از لیبی را صادر کرد.
از سال 1989 کم کم روابط مصر و لیبی رو به بهبودی نهاد، به ویژه پس از سال های 2003 تا 2008 که تحریم های سازمان ملل و آمریکا ضد لیبی به تدریح برداشته شد و شرایطی برای همکاری دو کشور در صنعت نفت و گاز طبیعی فراهم شد.
پس از سرنگونی قذافی در سال 2011 میلادی، شرایط در شمال آفریقا دگرگون شد و زمزمه هایی مبنی بر دخالت مصر در امور لیبی و حمایت از برخی گروه ها و به ویژه ژنرال 'خلیفه حفتر' فرمانده ارتش لیبی که از جمله قدرتمندترین شخصیت ها در این کشور محسوب می شود، به گوش رسید.
سوالی که اینجا مطرح می شود، این که چرا لیبی برای مصر اهمیت دارد و قاهره چه منافعی در این کشور دارد و چه آسیب هایی ممکن است از سمت لیبی متوجه مصر شود.

** اهمیت لیبی برای مصر از نظر امنیتی
مصر و لیبی دو کشور همسایه در شمال آفریقا هستند که یک هزار و 49 کیلومتر مرز مشترک زمینی دارند. مصر مساحتی حدود یک میلیون کیلومتر مربع دارد، در حالی که مساحت لیبی حدود یک میلیون و 750هزار کیلومتر مربع است.
با وجود گذشت حدود هفت سال از سقوط قذافی، هنوز دولت مرکزی قدرتمندی در لیبی تشکیل نشده که بتواند کنترل همه مناطق این کشور و همچنین مرزها را به دست گیرد و از سوی دیگر مقادیر زیادی اسلحه دست مردم لیبی است. 'غسان سلامه' نماینده سازمان ملل برای حل بحران لیبی چند ماه پیش گفت، بیش از 20 میلیون قبضه اسلحه در دست مردم و گروه های مسلح است و برخی منابع هم تعداد سلاح های در دست مردم را بسیار بیشتر از این اعلام کرده اند.
'احمد میزاب' کارشناس امنیتی الجزایری تعداد این سلاح ها را بین 22 تا 28 میلیون قبضه دانسته و این در حالی است که جمعیت لیبی حدود هفت میلیون نفر است .
با توجه به اینکه مصر و لیبی بیش از یک هزار کیلومتر مربع مرز مشترک زمینی دارند و در طرابلس دولت قدرتمند مرکزی که بتواند کنترل مرزها را به دست گیرد، وجود ندارد، امکان قاچاق سلاح ها به کشورهای همسایه به ویژه مصر وجود دارد. مقام های ارتش لیبی نیز چندی پیش اعتراف کردند که در مرزهای این کشور با مصر نیروی نظامی چندانی ندارند و این مصر است که مرزها را کنترل می کند.
مقام های امنیتی مصری اعتقاد دارند، بخش قابل توجهی از سلاح های در دست گروه های مسلح در شبه جزیره 'سینا' در مصر از خاک لیبی به این منطقه قاچاق می شود و به همین دلیل داشتن روابط دوستانه با لیبی یا حضور یک فرد طرفدار قاهره در راس هرم قدرت طرابلس اهمیت زیادی دارد.
جدا از این، نبود یک حکوت قدرتمند مرکزی در لیبی، باعث تقویت گروه های تندرو و از جمله 'داعش' شده است . مقام های مصری بیم آن دارند که دامنه فعالیت این گروه ها به داخل خاک این کشور نیز کشیده شود و به همین بهانه بود که هواپیماهای مصری بارها مناطقی را در خاک لیبی به زعم حضور گروه های تروریستی و داعش بمباران کردند.

** اهمیت اقتصادی لیبی برای مصر
کارگران و متخصصان مصری از چندین دهه پیش حضور فعال و گسترده ای در لیبی داشته اند و در سال 1977میلادی که روابط دو کشور دچار تنش شدید شد، لیبی 225هزار کارگر مصری را اخراج کرد که این رقم قابل توجهی است.
تارنمای 'بوابه افریقیا الاخباریه' نیز چند روز پیش نوشت، از 16 فوریه سال 2015 که داعش 21 مصری را در لیبی سر برید،401هزار و 187 مصری شاغل در لیبی به کشورشان بازگشته اند. این تارنما به شمار دقیق مصری های مقیم لیبی اشاره ای نکرد، اما قطعا شمار مصری های مقیم لیبی بسیار بیشتر از این اعداد و ارقام است.
تارنمای 'بروکینگز' در سال 2017 نوشت: حدود 750هزار مصری در لیبی زندگی و کار می کنند و این در حالی است که پیش از سرنگونی قذافی، حدود دو میلیون مصری در این کشور به سر می بردند.
اگر شمار مصری های مقیم را 400هزار نفر ( و نه دو میلیون نفر ) و تعداد اعضای خانواده این مصری را به طور متوسط چهار نفر در نظر بگیریم، به این نتیجه می رسیم که سرنوشت بیش از یک میلیون و 600 هزار مصری با لیبی بحران زده گره خورده و به همین دلیل، برای مصر بسیار مهم است که چه کسانی در لیبی قدرت را در دست خواهند داشت و این کشور چه سرنوشتی پیدا می کند.
قطعا قاهره مایل است تا افرادی طرفدار مصر یا دارای روابط بسیار خوب با این کشور در راس هرم قدرت لیبی باشند و در همین چارچوب، اخبار منتشر شده در رسانه های منطقه مبنی بر حمایت مصر از ژنرال حفتر، نظرها را جلب کرده است .

**منابع نفتی لیبی و چشم طمع کشورهای منطقه به آن
لیبی دارای منابع زیرزمینی غنی است و همین باعث شده بسیاری از کشورهای منطقه به این منابع چشم طمع داشته باشند.
بانک مرکزی لیبی اعلام کرده که متوسط تولید نفت لیبی در سال 2017 حدود یک میلیون بشکه در روز بود. با توجه به اینکه مصر با مشکل تامین سوخت مواجه است و منابع نفتی برای تامین نیازهای خود ندارد، به دور از واقع نیست که این کشور چشم طمع به منابع نفتی لیبی داشته باشد، هرچند در این میدان تنها نیست و کشورهایی مانند فرانسه و ایتالیا نیز پیوسته از طریق شرکت های خود در لیبی حضور داشته اند و نفت این کشور پیوسته باعث توجه قدرت های منطقه ای و بین المللی به آن بوده است.
مصری از همان روزهای نخست سرنگونی قذافی سعی کرده، سهمی از کیک لیبی داشته باشد و در این میان تلاش داشته تا طرفداران خود را در طرابلس بر سر کار آورند.
'عبدالرزاق الناظوری' رئیس ستاد مشترک نیروهای ارتش لیبی اواخر سال 2016 میلادی در مصاحبه ای با روزنامه 'الیوم السابع' مصر گفت، نفت لیبی تحت فرمان مصر است و هرچه بخواهد انجام می دهیم .
وی افزود: همه امکانات ما در اختیار مردم و رهبران مصر است و به زودی محموله های نفت به صورت روزانه به این کشور فرستاده می شود.
این سخنان فرمانده نظامی لیبیایی که با انتقاد شدید مردم کشورش مواجه شد، حاکی از یک واقعیت بود و آن اینکه مصر بدون چشمداشت به گروه های لیبیایی کمک نمی کند و آن ها هم در قبال این کمک ها، سخاوتمندانه نفت را در اختیار دوستان مصری خود قرار می دهند، اما اینکه لیبی چه مقدار نفت در اختیار قاهره قرار داده یا می دهد، همچنان در هاله ای از ابهام است.
دو هفته پیش شرکت نفتی 'سرت' لیبی در سایت خود نوشت: شرکت های مصری پیشنهاد کرده اند، با شرکت های نفتی لیبیایی در خصوص تعمیر و نگهداری تاسیسات نفتی همکاری و نیروی فنی لازم برای فعالیت شرکت های نفتی را تامین کنند.

** اهمیت لیبی برای مصر از نظر ایدئولوژیک
پس از سرنگونی حکومت 'محمد مرسی' رئیس جمهوری وابسته به گروه 'اخوان السملیمن' مصر در سال 2013، قاهره این گروه را سازمانی تروریستی اعلام کرد و جدا از مبارزه با آن در داخل مصر، سعی کرد، در خارج از مرزهای خود و از جمله در لیبی آن را تا حد امکان ضعیف کند و به همین دلیل است که این روزها روابط مصر با قطر و ترکیه پرتنش است و هر از چند گاهی نیز این کشور با سودان دچار مشکل می شود.
قاهره بیم آن دارد، اخوانی ها جای پای محکمی در لیبی بیابند و این کشور تبدیل به پناهگاه امن آنها شود. یکی از دلایل حمایت مصر از ژنرال حفتر در لیبی نیز همین است، زیرا او خود را دشمن اخوانی ها معرفی کرده است.
به طور کلی مصر منافع زیادی در لیبی دارد و به هیچ عنوان نمی تواند از این منافع صرف نظر کند و خود لیبیایی ها هم این نکته را خوب دریافته اند و در چارچوب تلاش برای غلبه کردن بر رقیبان، سعی می کنند از طرف های خارجی از جمله مصر کمک بگیرند و قطعا یکی از دلایل طولانی شدن بحران در لیبی نقش آفرینی قدرت های منطقه ای و بین المللی در این کشور است.
خاورم **2041**1651

حتما بخوانید: سایر مطالب گروه بین‌الملل

برای مشاهده فوری اخبار و مطالب در کانال تلگرام ما عضو شوید!