برچیده شدن فرهنگ گلریزان در زورخانه‌/ ادب؛ حرف اول در ورزش باستانی

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی، به مناسبت روز ورزش زورخانه‌ای و پهلوانی به سراغ یکی از کهن کسوتان این ورزش رفتیم تا دقایقی با وی به گفت‌وگو بنشینیم.

حسین کریمی، کهن‌کسوت و صاحب زنگ پهلوانی به خبرنگار ایکنا، در خصوص ورزش باستانی زورخانه‌ای گفت: ورزش باستانی، ورزش رزمی، سنتی و ملی ما ایرانیان است.

در ورزش باستانی حرف اول را ادب می‌زند

وی با بیان اینکه در ورزش باستانی حرف اول را ادب می‌زند، ابراز کرد: گوش کردن به حرف بزرگتر، افتادگی، مردانگی، گذشت و ... از جمله فضیلت‌های اخلاقی است که ورزشکاران ورزش زورخانه‌ای از آن برخوردار هستند.

این کهن‌کسوت ورزش باستانی با اشاره به اینکه در ساخت ابزار آلات این ورزش از ابزار جنگی قدیمی الهام گرفته شده است، تشریح کرد: ورزش باستانی، ورزش قدرتی، سرعتی و بسیار اصیل است.

همچنین در ادامه با علی پرکار، مرشد پیشکسوت و رئیس انجمن پهلوانی و زورخانه‌ای اداره‌کل آموزش و پرورش خراسان رضوی وارد گفت‌وگو می‌شویم، وی بیان کرد: بحث جوانمردی در دین اسلام، همه ادیان و جوامع مسئله حائز اهمیتی است.

پرکار افزود: اگر به نقطه شروع این ورزش باستانی بازگردیم، در زمانی که مغول‌ها به ایران حمله کردند، آموزش و واردات وسیله جنگی ممنوع اعلام شد و در آن زمان پهلوان «محمود خوارزمی» یا همان «پوریا ولی» ابزاری ساخت که مشابه ابزار آلات جنگی بود.

این مرشد پیشکسوت با بیان اینکه ساخت چنین ابزاری توسط پوریای ولی ورزش زورخانه‌ای را به صورت امروزی در آورده است، تصریح کرد: در آن زمان ادوات و وسایل جنگی توسط مغول ممنوع شد و هرکس به این عرصه ورود پیدا می‌کرد توسط مغول‌ها مورد شکنجه قرار می‌گرفت.

وی اضافه کرد: در چنین وضعیتی پوریا ولی برای تمرین جوانان، ابزاری مشابه ادوات جنگی طراحی کرد که در ابتدا ورزشکاران این عرصه در ذکر خانه‌های قدیم(مکانی که حالت آب انبار دارد و در گودهای آن عده‌ای ذکر می‌گفتند) ورزش زورخانه‌ای انجام می‌دادند.

معرفی ابزار ورزش زورخانه‌ای

رئیس انجمن پهلوانی و زورخانه‌ای اداره‌ کل آموزش و پرورش خراسان رضوی با اشاره به اینکه زورخانه‌ها ابتدا در همان ذکر خانه‌ها شکل گرفت و به تدریج به مکان مخصوص خود انتقال یافت، عنوان کرد: یکی از ابزاری که در ورزش باستانی با آن سروکار داریم «تخته شنو» است؛ در زمان قدیم وقتی جنگ آغاز می‌شد فردی جلوتر از سپاه قرار می‌گرفت و گوشش را بر روی زمین قرار می‌داد و شمارش نظامی(تعداد اسب‌ها، جنگ‌جویان) انجام می‌داد که حال این وسیله در زورخانه به عنوان وسیله‌ای برای شنا رفتن استفاده می‌شود.

وی با اشاره به اینکه سنگ زورخانه نماد سپر در جنگ است، اظهار کرد: با وجود اینکه جنس این وسیله از چوب است اما آن را سنگ می‌نامیم، زیرا در آن زمان پوریا ولی از سنگ مرمر با وزن ۴۵۰ کیلوگرم برای انجام این حرکت استفاده می‌کرد اما امروز ورزشکاران زورخانه‌ای این حرکت را با ابزاری از جنس چوب و حداکثر وزن ۵۰ کیلو استفاده می‌کنند.

پرکار با بیان اینکه ابزار دیگر ورزش زورخانه‌ای «کباده» نام دارد که نماد تیرکمان است، تصریح کرد: این وسیله در فرهنگ‌های فارسی به معنای کمان نرم و سست که مخصوص مشق کمان کشیدن است، ضبط کرده‌اند، در زمان‌های دور از این کمان آمادگی یا کمان مشق برای جنگ با اهریمن استفاده مى‌شد و در فرهنگ دهخدا از نوعی کمان مشقی برای قوی شدن کتف کمانداران نام می‌برند.

این مرشد پیشکسوت در رابطه با «میل زورخانه»، گفت: میل ابزار ورزشی است از چوب استوانه‌ای شکل مایل به بدنه مخروط، شکل میل تداعی کننده گرز است و قدمت آن به دوره‌های کهن می‌رسد و چون ورزش زورخانه‌ای از ریاضت‌های اهل فتوت بود، از وسیله‌ای شبیه میل برای ورزیده ساختن خود استفاده می‌کردند اما میل‌های چوبی که اکنون نیز رواج دارد از چوب‌های سختی مانند نارون، گردو، ارژن و زبان گنجشک ساخته می‌شود و در تومار افسانه پوریای ولی و گل کشتی میرنجات که هر دو به دوران صفویه بازمی‌گردد؛ از میل زورخانه به شکل امروز نام برده شد.

کاربرد زنگ در زورخانه

وی با اینکه «زنگ» براى هماهنگى هرچه بیشتر ورزشکاران، مرشد و تعویض چشمه‌هاى ورزشى به کار مى‌رود، ابراز کرد: این وسیله شبیه کاسه و از جنس مس است که از وسط آن میله‌اى آویزان مى‌شود که با برخورد آن به دیواره کاسه صدایى زیبا تولید مى‌کند، مرشد در زمان ورود یک شخص والامقام، ورزشکار برجسته و پیشکسوت به محیط زورخانه زنگ را به صدا در می‌آورد و ضربه‌ای به ضرب خود وارد آورده و اشعارى مناسب و حماسی در مدح میهن دوستى و یا اولیاء اله می‌سراید.

رتبه‌بندی در زورخانه‌ها

پرکار با اشاره به اینکه ورزش پهلوانی و زورخانه‌ای مانند بسیاری از رشته‌های رزمی، دارای سطح‌بندی یا به اصطلاح کمربند است، عنوان کرد: ورزشکاران این رشته با گذراندن 10 سطح و فراگیری فنون قهرمانی و پهلوانی به درجه‌ای می‌رسد که او را در گود زورخانه «کهنه کسوت» می‌نامند.

رئیس انجمن پهلوانی و زورخانه‌ای اداره‌ کل آموزش و پرورش خراسان رضوی با اشاره به اینکه نوخواسته، خواسته، برخواسته، ساخته، خوش‌ساخته، دلیر، دلیرمرد، جوانمرد، پیشکسوت و کهنه کسوت 10 سطح یا رتبه ورزش پهلوانی و زورخانه‌ای است، تشریح کرد: اولین رتبه در ورزش باستانی «نوخواسته» است که نونهال، نوجوان و جوانی که این رشته را انتخاب می‌کند در بدو ورود این عنوان را از آن خود می‌کند و به فراگیری فنون این رشته می‌پردازد.

وی افزود: بعد از مرحله نوخواسته، ورزشکار در صورت حضور مستمر به مدت 10 ماه، به جایگاه «خواسته» می‌رسد، هر چند در سطح‌بندی ورزش باستانی این مرحله دومین جایگاه محسوب می‌شود اما در اصل شروع کار ورزشکاران این رشته با همین سطح رنگ و بوی جدی به خود می‌گیرد که برای عبور از مرحله خواسته ورزشکار باید 2 سال فعالیت مداوم داشته باشد تا به سطح بعدی راه یابد، «برخواسته» سومین جایگاه رشته پهلوانی و زورخانه‌ای است.

پرکار با اشاره به اینکه «ساخته» چهارمین سطح ورزشکاران پهلوانی و زورخانه‌ای است، ابراز کرد: ورزشکار برای حضور در این مرحله باید 3 سال در مرحله برخواسته حضور داشته باشد.
رئیس انجمن پهلوانی و زورخانه‌ای اداره‌کل آموزش و پرورش خراسان رضوی با بیان اینکه پنجمین سطح رشته باستانی «خوش‌ساخته» است، عنوان کرد: کسانی به این عنوان نائل می‌شوند که 4 سال در سطح ساخته به صورت مستمر حضور داشته و به خوبی فنون، رمز، راز قهرمانی و پهلوانی را تعلیم دیده باشند.
وی با بیان اینکه «دلیر» ششمین سطح این رشته است، تصریح کرد: ورزشکار این رشته با سپری کردن 5 سال در سطح ساخته وارد این مرحله می‌شود و برای رسیدن به عناوین بعدی تلاش می‌کند که دلیرمرد، جوانمرد، پیشکسوت و کهنه‌کسوت چهار سطح پایانی این رشته به حساب می‌آید.
پرکار افزود: ورزشکاری که می‌خواهد به کهنه کسوتی دست پیدا کند باید در دلیرمرد، جوانمرد و پیشکسوت به ترتیب 6، هفت و هشت سال بدون وقفه آموزش ببیند و فعالیت داشته‌باشد که در این مرحله حداقل سن برای ملقب شدن به کهنه کسوتی 63 سال سن است.

برچیده شدن فرهنگ گلریزان در زورخانه‌ها
این مرشد پیشکسوت در رابطه با فرهنگ گلریزان در زورخانه، گفت: شب تولد امام حسن(ع) بزرگان به زورخانه دعوت می‌شدند و لنگی وسط گود زورخانه پهن می‌کردند و هرکس در توان خود داخل لنگ پول می‌انداخت اما امروزه این فرهنگ در زورخانه‌ها برچیده شده است و آخرین گلریزانی که انجام شد، سال ۱۳۷۳ در زورخانه شهید احمدآبادی بود.
پرکار در پایان گفت: تنها نقطه حائز اهمیت در جوانمردی غلبه بر هوای نفس در همه امور است اگر برهوای نفس غلبه کنید، دروغ نمی‌گویید، البته برای پاسداشت این ورزش پهلوانی۱۷ شوال روز وفات خواجه اباصلت، یکی از خادمان امام رضا(ع) به روز «ورزش زورخانه‌ای» نام گرفته است.

انتهای پیام