شمع کم فروغ هنر کلاه مالی در سمنان


شمع کم فروغ هنر کلاه مالی در سمنان

سمنان- ایرنا- هنر کلاه مالی یا به زبان سمنانی کوله مالی روزگاری ممر درآمد شماری زیادی از فعالان این عرصه بود و بازار آن رونق داشت و امروز از شمار آن استادان این صنعت دستی، سه تنی بیش زنده نیستند، اگر روزی آنها...

به گزارش ایرنا، کلاه مالی در سمنان یکی از ماندگارترین کلاه های تاریخی ایران است که 600 سال قدمت دارد ، این کلاه که در زمستان ها گرم و در تابستان ها خنک است متاسفانه امروز استقبال نمی شود و به تاریخ پیوسته است.
کلاه مالی اکنون تنها در بین بخشی از مردان سمنانی مورد استفاده قرار می گیرد به طوری که با ورود کلاه های غیر ایرانی به بازار داخلی ، این کلاه های سنتی در بازار به چشم نمی آید و هرگز نمی توان آن را در یک مغازه یافت.
هم اکنون کلاه های چینی ، افغانی ، بنگلادشی در بازار با قیمت پایه یکصد هزار ریال به فراوانی یافت می شود و ارزان بودن آن باعث استقبال مخاطبان از کلاه های غیر نمدی شده است.
گران بودن کلاه های سنتی به قیمت پایه یک میلیون ریال شاید یکی از عللی باشد که کمتر مورد استقبال جوانان قرار گرفته و شاید همسو نبودن با ذائقه نسل جدید باعث گوشه نشینی این کلاه شده است.
کلاه مالی در تاریخ سرزمین سمنان ، نام و نشانی تمدنی و فرهنگ ساز دارد، چه این که در ادبیات پارسی بسیار از این نماد و نشانه یاد شده است.
به نقل از برخی از منابع تاریخی، رضاخان میرپنج برای ترویج کلاه پهلوی ،دستور داد تا هنر کلاه مالی در سمنان تعطیل شود و هر کسی به شغل کلاه مالی در آن زمان مشغول بود، دستگیر و تنبیه شود.
اما مردان سمنانی در برابر این زورگویی های رضاخان ایستادگی کردند و در راسته بازار قدیم شهر سمنان، به تولید این کلاه پرداختند.
هنر کلاه مالی این روزها دیگر مانند گذشته بازاری ندارد و به هنری سفارشی مبدل شده است به گونه ای که بازار خریداران کلاه اکنون به مردم عشایر سنگسر ختم شده است.
کلاه سمنانی با حدود 70 مثقال پشم حلاجی شده گوسفند تولید می شود و پرداخت و رنگ آمیزی آن یکی از مشکل ترین بخش های تولید کلاه مالی است.
از بازار راسته کلاه مال ها در سمنان دست کم سه تنی بیشتر باقی نماندند که به علت بیکاری با مشقت فراوان روزگار می گذارند.
در سمنان، کلاه نمدی به 2 رنگ مشکی و قهوه ای تولید می شود که کلاه سیاه را پیر مردها و کلاه قهوه ای را عشایر ایل سنگسری قدیم به سر می گذاشتند.
اکنون از کلاه مالی سیاه دیگر خبری نیست و کلاه قهوه ای نمدی کم کم رو به فراموشی است.

** کلاه سنتی در سمنان خریدار ندارد
یکی از هنرمندان کلاه مالی در سمنان در گفت و گو با ایرنا افزود : علاوه بر افزایش قیمت مواد اولیه کلاه و کاهش تقاضای خرید صنایع دستی، تولید هم در مرکز استان چندان رونق ندارد و بنده و سه هنرمند کلاه مالی سفارش کار نداریم و در مغازه هایمان می نشینیم.
محمد خردپور افزود : مخارج خانواده ام را با حداقل حقوق تامین می کنم و اگر بازاری برای عرضه کلاه وجود داشته باشد، از مشکلات اقصادی من و سایر هنرمندان کاسته خواهد شد.
این هنرمند صنایع دستی ادامه داد : اگر به صنایع دستی سمنان به عنوان ظرفیت تولید بومی، اشتغال و درآمد توجه شود، جوانان بیکار مرکز استان برای کسب شغل دیار خود را ترک نخواهند کرد.

**مسوولان کلاه مالان سمنانی را فراموش کردند
استاد رشته هنر نمد و کلاه مالی در سمنان در گفت و گو با ایرنا، گرانی و کمبود مواد اولیه، ابزار کار، بهره بالای تسهیلات بانکی و کمبود سرمایه را از مشکلات اساسی هنرمندان صنایع دستی ذکر کرد و گفت: مسوولان کلاه مالان سمنانی را فراموش کردند.
محمد عباس زاده افزود : اگر امکانات بیشتری از قبیل کارگاه و سرمایه در اختیار هنرمندان قرار گیرد، آن ها کارهای بهتری متناسب با نیاز بازار ارایه می‌دهند.
وی اظهارداشت : دولت برای حمایت از صنایع دستی باید هنرمندان را حمایت کند زیرا اهمیت صنایع دستی در بخش صادرات غیرنفتی و اشتغالزایی می‌تواند در رونق صادرات این استان موثر باشد.
عباس زاده با بیان این که کلاه مالی در استان دارای پیشینه طولانی است و از تنوع و کیفیت بسیار خوبی برخوردار است، گفت: اکنون تنها سه یا چهار مغازه در بازار مرکز استان به این حرفه اشتغال دارند و با فوت این افراد مرگ این هنر هم نزدیک می شود.
وی ادامه داد: رسالت من کمک به هنر کلاه مالی در سمنان است و بنده این هنر از پدرم یاد گرفتم و به صورت تخصصی در دانشگاه هنر هم تحصیل کردم و می خواهم با آموزش این هنر به جوانان ، کلاه مالی را بار دیگر در سمنان رونق ببخشم.
وی ادامه داد : باید به طور ویژه به امر آموزش این هنر به صورت علمی، در بخش صنایع دستی اقداماتی انجام گیرد.

**دوره های آموزشی کلاه مالی در سمنان برگزار شود
یکی دیگر از هنرمندان چیره دست کلاه مالی در سمنان در گفت و گو با ایرنا گفت: از 20 سالگی کلاه مالی می کنم و در این حرفه مهارت دارم و این هنر را به سه پسرم یاد دادم و اگر فرصتی پیش آید آموخته های خود را به علاقمندان آموزش خواهم داد.
هاشم آلبویه افزود: بیشتر طرح ها کلاه مالی، ابداعی است و اگر برای هنرجویان، دوره های آموزشی برگزار شود، می توان این هنر را در مرکز استان رونق بخشید.
وی ادامه داد : جوانان زیادی در سمنان دوست دارند که هنر کلاه مالی را یاد بگیرند اما به علت نبود بازار تقاضا از درآمد کافی برخوردار نیستند، و از پوشش بیمه نیز محروم اند.

**برای فروش کلاه های سمنان برنامه ریزی می کنیم
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سمنان در گفت و گو با ایرنا افزود : بازاریابی مهمترین مشکل فعالان بخش صنایع دستی استان است و هنرهایی که از ذهن مردم پاک شدند باید با راه اندازی کارگاه ها دوباره احیا شوند.
محمد جهانشاهی گفت : حمایت‌ های دولتی باید در مسیر پشتیبانی از فعالان عرصه کلاه مالی و دیگر هنرهای صنایع دستی و بخش‌ های مختلف در این بخش باشد.
وی خاطرنشان کرد : در اقتصاد دنیا بازاریابی جدای تولید است و سامانه فروش به شکل مجزا در قالبی متفاوت مورد توجه قرار گرفته که در این زمینه اگر فردی بیاید کلاه مالی را در سمنان احیا کند بازهم تضمینی برای فروش وجود ندارد و ما باید این هنر را احیا کنیم.
مدیرکل میراث فرهنگی سمنان ادامه داد : باید حمایت ‌های دولتی از صنایع دستی در مسیری قرار بگیرد که هنرمندان کلاه مالی روی پای خود بایستند و آرام آرام گام‌ های بزرگی را در مسیر تحول و توسعه این بخش بردارند.
جهانشاهی اضافه کرد : ورود نابجای سامانه دولتی به این بخش در حقیقت اجحاف در حق هنرمندان صنایع دستی است و بالاتر از حمایت دولتی باید تشکل‌ ها و انجمن ‌های غیردولتی در توسعه و رونق هنر کلاه مالی بیشتر فعالیت کنند.
وی بیان داشت : در قالب مجموعه دولتی با ارایه برنامه‌ های آموزشی از ظرفیت‌ های خوب صنایع دستی استان حمایت و بیشتر آموزش‌ ها در مراکز مجاز و رسمی رایگان انجام می ‌شود.
جهانشاهی تصریح کرد: می توان با ارایه تسهیلات کم بهره بار دیگرابزار کار برای تولید کلاه و دیگر هنرهای فراموش شده مرکز استان اقدام کرد.

**مسوولان هنرهای بومی سمنان را نمی شناسند
استاد رشته هنر دانشگاه سمنان در گفت و گو با ایرنا افزود: سمنان در زمینه کلاه مالی یکی از استان های قوی و فعال کشور است.
عباس همتیان ، عمده مشکل فعالان این عرصه را بحث آموزش و تحقیقات دانست و افزود : کلاه مالی رشته سنتی و تخصصی است که برای ارتقا سطح آن نیاز به تحقیقات و آموزش بیشتری دارد.
وی یکی از نقاط مثبت را وجود رشته صنایع دستی در دانشگاه هنر آن ذکر کرد و افزود : دانشجویان زیادی از سراسر کشور به این استان می آیند که این امر می تواند در رشد و توسعه صنایع دستی بسیار موثر واقع باشد.
همتیان یکی از راههای موثر و کاربردی در جهت ارتقا رشته کلاه مالی در استان را به وجود آمدن این رشته به صورت یک رشته تخصصی در دانشگاه سمنان اعلام کرد.
این استاد دانشگاه اضافه کرد : متاسفانه در سمنان فروشگاه دایمی جهت فروش و معرفی کلاه وجود ندارد و فقط هر فصل فروشگاه ها و غرفه هایی با مدت زمانی محدود به وجود می آیند که موثر واقع نمی شود.
همتیان بهترین راهکار و روشی که می تواند به هنرمندان و صنعتگران کمک کند، توسعه بازار فروش کالاهای دستی این افراد اعلام کرد.
وی تصریح کرد : اگر سازمان های دولتی مسوول به این هنرمندان توجه داشته باشند و با حمایت آن ها ،بخش فروش آن ها را توسعه ببخشند، این افراد با انگیزه بیشتری کارهایی با کیفیت را تولید خواهند کرد.
همتیان ادامه داد : بسیاری از مسوولان به دلایل مختلف هنرهای سنتی استان سمنان را نمی شناسند و در بخش صنایع دستی پویایی وجود ندارد و بیشتر فعالان این عرصه به سمت سکون رفته اند به طوری که دیگر نوآوری و خلاقیت وجود ندارد.

**رکود بازار هنر کلاه مالی را نابود کرد
یکی از فروشندگان کلاه در بازار سمنان در گفت و گو با ایرنا افزود : در گذشته در میدان امام و بازار سمنان مکانی برای عرضه صنایع دستی و کلاه فراهم کرده بودند اما اکنون این اقدامات دیگر در مرکز استان به دلایل مختلف انجام نمی شود.
عباس احمد پناه افزود : متاسفانه رکود اقتصادی به هنر کلاه مالی سمنان هم سایه انداخته است و مردم پول اضافی برای خرید کلاه ندارند.
وی اظهارداشت : در زمستان سال گذشته ، یک خانواده گردشگر از فرانسه که برای تفریح به سمنان سفر کرده بودند، هنگام خرید به علت جذابیت کلاه های سمنان نمی دانستند کدامش را انتخاب کنند.
وی گفت : هر هنرمند کلاه در سمنان سالانه در حدود 150 کلاه تولید می کند و در حدود بیش از 150 میلیون ریال از بابت فروش آن ها، درآمد حاصل می شود اما بیشتر سود حاصل به علت نبود محل عرضه صنایع دستی، به جیب دلالان و واسطه گران می رود.

**کلاه سمنانی به تبلیغ نیاز دارد
استاد دانشکده هنر دانشگاه سمنان در گفت وگو با ایرنا افزود : با وجود قدمت زیاد صنایع دستی و کلاه مالی در سمنان، کم بودن حجم تولید و توجه ناکافی به کیفیت، بسته بندی، اصالت و نماد تولیدات، توانایی حضور در بازارها و نمایشگاه های بین المللی را از فعالان این عرصه سلب کرده است.
محمد قندی گفت : نبود بازار برخی هنرهای صنایع دستی، نبود اتحادیه کلاه بافی در بین اصناف سمنان، موازی کاری برخی ادارات و نهادها در بخش صنایع دستی و ناهماهنگی این فعالیتها با اداره کل میراث فرهنگی از دیگر تنگناهای توسعه نیافتن صنایع دستی شهرستان سمنان است.
وی ادامه داد: کلاه مالان و فعالان صنایع دستی سمنان توجه کافی به آموزش به عنوان محور اصلی در ارتقای توانمندی خود و سطح کمی و کیفی تولیدات و فرایند بسته بندی و بازار فروش ندارند.
این استاد دانشگاه اضافه کرد: بهره گیری از دستگاه ها و ماشین آلات در تولید برخی هنرها و حذف عامل انسانی در تولید آن ها، اصالت صنایع دستی سمنان را زیر سوال می برد.
قندی معرفی هنرمندان صنایع دستی برای دریافت تسهیلات مشاغل خانگی و تسهیلات پشتیبان، راه اندازی خانه های صنایع دستی، پیگیری بیمه هنرمندان با اولویت پیشکسوتان، برگزاری دوره های آموزشی مشترک با مرکز آموزش فنی و حرفه ای را از جمله اقدامات برای حمایت از فعالان این بخش دانست.
وی ایجاد بانک اطلاعاتی هنرمندان کلاه مالی برای فروش مجازی صنایع دستی و افزایش برگزاری نمایشگاه های دایمی و موقت صنایع دستی را از دیگر راهکارهای توسعه کمی و کیفی صنایع دستی و افزایش نقش آفرینی این بخش در رونق اقتصادی سمنان ذکر کرد.
به گزارش ایرنا، برای درست کردن اینگونه کلاه سنتی سمنان در ابتدا می بایست پشم گوسفندان حلاجی شده باشد و ماده اولی کلاه سمنانی از پشم گوسفندان است که در بعضی موارد از کلاه های کرکی هم به اینگونه تولید می شود که به علت قیمت بالای کرک تولید اینگونه کلاه ها مقرون به صرفه نیست.
به طور تقریبی برای هر کلاه کلفت 60 تا 80 مثقال و برای کلاه های نازکتر 30 مثقال پشم گوسفند مورد نیاز است.
پس از مرحله حلاجی پشم گوسفندان باید پشم حلاجی شده را با آب صابون ورز داد و سپس پشم ورز داده شده وارد مرحله اِنگاره گرفتن می شود.
برای قالب گرفتن کلاه ها ابتدا باید اجاقی برای این کار گرم شده باشد و پس از سفت شدن پشم ورز داده شده، پشم سفت شده را شروع به مالیدن می کنند.
پس از شکل گرفتن کلاه نوبت به قالب گرفتن آن می رسد و برای این کار پنج نوع قالب مختلف وجود دارد که بنا به اندازه و نیاز قالب مورد نظر انتخاب می شود، کلاه قالب گرفته می شود و پس از مرحله قالب گیری کلاه نوبت به رنگ آمیزی آن می رسد.
رنگهای مورد استفاده در شغل کلاه مالی (معمولا از انواع رنگهای گیاهی است و پس از رنگ آمیزی کلاه دوباره می‌باید کلاه قالب زده و تمیز شود و کلاه آماده فروش می‌شود.
کلاه مالی امروزه دیگر مانند گذشته در سمنان رونق ندارد و بیشترین مشتریان محصولات این شغل از روستاها و شهرهای اطراف مرکز استان هستند.
در زمان حاضر از 250 رشته صنایع دستی موجود در کشور 80 رشته در سمنان وجود دارد که از این تعداد 50 رشته صنایع دستی در این استان فعال است.
6026/7339

حتما بخوانید: سایر مطالب گروه فرهنگی و هنری

برای مشاهده فوری اخبار و مطالب در کانال تلگرام ما عضو شوید!


روی کلید واژه مرتبط کلیک کنید

بیشترین بازدید یک ساعت گذشته


«اَللّهُمَّ عَجِّل لِوَلیِّکَ الفَرَج»، بهترین دعا و ظهور بزرگ‌ترین جایزه لیله الرغائب...