عمران خان و چالش های سیاست خارجی پاکستان (بخش دوم)


عمران خان و چالش های سیاست خارجی پاکستان (بخش دوم)

در حال حاضر یکی از پیچیده ترین مشکلات سیاست خارجی پاکستان ، نوع مناسبات با هند و افغانستان بوده است .

به گزارش سرویس بین الملل خبرگزاری صدا و سیما ، در بخش نخست این نوشتار به چالش های دولت آتی پاکستان در سیاست خارجی با تاکید بر روابط با عربستان و ایالات متحده آمریکا، پرداخته شد. در بخش دوم و آخر به چالش های روابط اسلام آباد با هند و افغانستان می پردازیم.

هند و پاکستان از اواسط دهه 1980 به طور مشخص وارد چرخه رقابت های هسته ای شدند . وقوع 3 دور جنگ کم دامنه میان دو طرف ، این رقابت ها را افزایش داد. (جنگ کشمیر 1947-جنگ کشمیر دوم 1965- جنگ کارگیل 1999)
در عین حال از اواسط دهه 2000 -تغییر در سیاست منطقه ای هند و رویکرد دهلی نو به سمت غرب باعث شد این کشور جای پاکستان را در سیاست منطقه ای آمریکا بگیرد.
موافقتنامه تجهیزات هسته ای موسوم به "قرارداد 123" میان آمریکا و هند در اوت 2007 و عدم تمایل واشنگتن به چنین توافقی با اسلام آباد در واقع ثابت کرد که انتخاب واشنگتن در منطقه هند است.
از سوی دیگر اتهام متقابل پاکستان و هند به دامن زدن به جنگ نیابتی در افغانستان بیانگر تشدید بی اعتمادی اسلام آباد و دهلی نو به یکدیگر است. هرچند امروز مقامات هند در حال تحلیل مواضع عمران خان و امکان سنجی تغییر در برخی استراتژی های سیاست خارجی اند.

مناسبات با دهلی نو
رهبر حزب تحریک انصاف پاکستان تاکید کرده بر خلاف آنچه رسانه های هند از سیاست من در قبال این کشور منعکس می کنند، دولت جدید پاکستان خواهان بهبود روابط با دهلی نو است چرا که بهبود روابط اسلام آباد-دهلی نو، سبب برقراری امنیت در شبه قاره و رونق روابط تجاری خواهد شد.
عمران خان همچنین با اشاره به نقض حقوق بشر در «کشمیر» گفت: برای حل مسئله کشمیر آماده مذاکرات با هند هستیم.
دولت هند نیز اعلام کرد خواهان پاکستانی مرفه و با ثبات بوده و امیدوار است دولت جدید اسلام آباد در تامین ثبات آسیای جنوبی، برقراری امنیت در منطقه و مبارزه با تروریسم اقدامات سازنده ای را انجام دهد و انتظار می رود دولت جدید اسلام آباد روابط هند و پاکستان رو به بهبودی پیش رود.

نگرانی های هند
اما پیروزی عمران خان، یک نگرانی بزرگ اما پنهان را برای رقیب سنتی و منطقه‌ای پاکستان، یعنی هند به همراه داشته است.
"" بطور کلی هندی‌ها در مقابل گروه‌های مذهبی و احزاب سیاسی با گرایشات دینی در پاکستان مواضع سرسختانه‌تر و غیردوستانه‌تری را دنبال می‌کنند و روی کار آمدن حزب تحریک انصاف در پاکستان که حزبی نزدیک به گروه‌های محافظه‌کار دینی به شمار می‌رود، چندان خوشایند دهلی نو نیست.
همین موضع‌گیری منفی هند در مقابل نتایج انتخاباتی اخیر پاکستان را در رسانه‌های هندی نیز می‌توان دنبال کرد و روز پنجشنبه، روزنامه «تایمز او ایندیا» در مطلبی که بازتاب زیادی در رسانه های دیگر هند داشت، پیروزی محتمل عمران خان را خبر ناخوشایندی برای هند ارزیابی کرد.""

www.mehrnews.com/news/4360527

در عین حال این موضع‌گیری رسانه‌های هندی چندان هم بی ارتباط با مواضع قبلی عمران خان نیست چون او قبل از این سیاست‌های نواز شریف، نخست وزیر پیشین پاکستان را در مورد هند محکوم کرده بود و شریف را به همسویی با هند و مسوول دانستن عوامل پاکستانی در حمله تروریستی به مومبای در سال ۲۰۰۸، متهم کرده بود.
برخی کارشناسان بر این باورند که سمت گیری های عمران خان می‌تواند یک جریان افراطی ملی‌گرایی -مذهبی در پاکستان باشد . به احتمال زیاد در این شرایط موضوع تاریخی کشمیر همچنان به عنوان محل اختلاف دو طرف باقی خواهد ماند.

رویکرد افغانستانی
کابل نیز در نخستین واکنش بر انتظار خود مبنی بر کاهش تنش ها و توسعه روابط تاکید کرد.
برای افغانستان روی کار آمدن عمران خان به احتمال زیاد می‌تواند شرایط را برای کاهش نگرانی‌های کابل در خصوص اختلافات بر سر مرزها مشترک مهیا کند.
اختلافات دو طرف از سال های 1860 و ترسیم خط فرضی مرزی میان سرزمین هندوستان و افغانستان شروع شد.
افغانستان هیچگاه مرز مشترک خود با پاکستان موسوم به "مرز دیوراند" را به رسمیت نشناخته است و همواره با انتقاد از این وضعیت مرزی بدلیل جدایی اقوام پشتون در دو طرف مرز، خواستار تسهیل عبور و مرور شهروندان از این مرز بوده است.
در اوایل سال گذشته بود که تنش و جنگ لفظی میان کابل و اسلام‌آباد بیشتر شد علت آن هم نصب موانع مرزی در از سوی پاکستان در نواحی مرزی بود.
آنچه امروز می توان از مواضع عمران خان برداشت کرد ، تمایل وی نه به موضوع " خط دیوراند " بلکه به برداشتن موانع مرزی و فراهم کردن شرایط برای مرزهای باز و تردد راحتتر و امن تر مردم دو طرف باشد.
به هر حال این موضع‌گیری می‌تواند برای افغانستان خبر خوبی به شمار رود که مدت‌ها بدنبال تسهیل عبور و مرور در مرزهای جنوبی با پاکستان بودند.
از سال های 1996 و روی کار آمدن طالبان در افغانستان ، نقش و نفوذ پاکستان و به خصوص ارتش آن کشور در حمایت و تجهیز طالبان روشن بود. هرچند در دوره ژنرال مشرف ظاهرا موضع اسلام آباد به مقابله با طالبان کاملا تغییر کرد.
این درحالی است که برخی کارشناسان می گویند با توجه به نزدیکی عمران خان به ارتش و گروه‌های نظامی پاکستان، این احتمال بیشتر است که اسلام آباد تمایل چندانی به صلح و امنیت در افغانستان نداشته باشد.
یک تعبیر سنتی آنست که اسلام آباد نمی خواهد یک دولت مستقل و مقتدر در کابل مستقر شود، به عبارتی افغانستان باید به پاکستان وابسته باشد.
این تعبیر امروز قابلیت اجرا ندارد، چرا که وجود گروه های نیابتی و نفوذ و استیلای نظامیان تعدادی از کشورها و نیز تغییر برخی محاسبات در آسیای مرکزی، دیگر مجالی برای برنامه های پاکستان فراهم نمی کند.
یک دیدگاه دیگر اینکه تقویت دموکراسی و یک نخست وزیر غیرنظامی در پاکستان، نه تنها باعث ثبات در آن کشور می‌شود، بلکه بر اوضاع منطقه و افغانستان مستقیماً تأثیرگذار است. اما این روابط تا حدود زیادی بستگی به میزان نفوذ ارتش پاکستان در دولت غیرنظامی آن کشور است.
با این وجود سمت گیری تحلیل ها بیشتر بر بهبود روابط با افغانستان استوار است.
با این حال چند سالی است که پاکستان به دلیل حمایت از شبه نظامیان طالبان و دیگر گروه‌های افراطی تحت‌ فشارهای سیاسی و اقتصادی آمریکا قرار دارد و به نظر می رسد ارتش پاکستان تلاش کرده تا برای بازسازی روابط اسلام آباد با کابل و نیز واشنگتن از عمران خان حمایت و بستر لازم را برای بهبود مناسبات با افغانستان و آمریکا مهیا کند.
""عمران خان در سخنرانی پیروزی اش، مسائل سیاست خارجی پاکستان را مورد توجه قرار داد و با اشاره به افغانستان گفت: افغان ها، بیشترین رنج را در مبارزه علیه تروریسم و قبل از آن در جهاد افغانستان، متحمل شده اند. صلح در افغانستان به معنای صلح در پاکستان است.""
( www.dw.com/fa/a-44868603)

با این وجود دولت افغانستان در قبال پاکستان و یک سیاستمدار عوامگرا، می کوشد تا در عرصه بحران جنگ و تلاش ها برای صلح و نیز برای اطمینان بیشتر، همچنان با امریکا هماهنگ باشد.
""چرا که نیروهای آمریکایی طرف اصلی جنگ با طالبان هستند و روابط پرتنشی با پاکستان دارند، و این واقعیت باعث می شود مقامات افغانستان در باره قواعد تازه بازی با پاکستان، بیشتر فکر کند.
در حال حاضر پاکستان وارد مرحله ای شده است که در رأس آن یک سیاستمدار خارج از سیستم قرار خواهد داشت که بی محابا از امریکا انتقاد می کند ،حضور نظامی آن کشور در افغانستان را برای پاکستان، مضر می داند و نیز به استراتژی ضد پاکستانی ترامپ به شدت حمله می کند، ولی در عین حال، می خواهد در افغانستان صلح برقرار شود.""
( www.avapress.com/fa/note/167827/Ù¾Û)

جمع بندی
آنچه می توان به عنوان چالش های اصلی دولت آتی در اسلام آباد برشمرد ، جدای از مشکلات قبلی ، بخشی نیز به نوع سیاست خارجی و عملکرد فرامرزی ارتش پاکستان مرتبط است. سازوکار مناسبات با هند ، افغانستان و یا آمریکا و عربستان، در وهله نخست بستگی میزان انحنا و تغییر در نگرش منطقه ای پاکستان دارد.
حال به نظر می رسد نخست وزیر عمران خان تلاش می کند تا جایگاه پاکستان را در بازی های استراتژیک منطقه بالاتر ببرد. اما میزان فشارهای خارجی ، چانه زنی نیروهای سیاسی داخلی و متغیر ارتش، واقعیات اثر بخش بر دولت آینده در پاکستان خواهد بود./
====================================

نویسنده: محمد حسینی پور - پژوهشگر سیاست استراتژیک .

.

حتما بخوانید: سایر مطالب گروه بین‌الملل

برای مشاهده فوری اخبار و مطالب در کانال تلگرام ما عضو شوید!



بیشترین بازدید یک ساعت گذشته


تست هوش تشخیص دو خواهر : کدام پسر 2 خواهر دارد؟