روانخوانی و تجوید قرآن کریم

نویسنده: علی حبیبی - محمدرضا شهیدی

قرائت و تلاوت قرآن، برای همه فرض و حتم است تا هم از محتوای بلند آن آگاه گردند و هم از ترنم قرائت آن لذت برند. و در نهایت اعجاز معنوی و لفظی آن هر دو آشکار شود.
کتاب حاضر در رابطه با نظام آموزشی حوزه ­های علمیه «سال اول تحصیلی» و «دانشگاه­ها» تهیه شده است و شامل سه بخش روانخوانی، تجوید و وقف و ابتداء می­باشد. کاربرد این کتاب برای افرادی است که با اصول نگارش و علامت گذاری قرآن کریم، آشنایی اجمالی دارند ولی به علت عدم تمرین بر روانخوانی قرآن مسلط نمی­باشند و مایلند با قواعد تجوید و وقف و ابتدا نیز آشنا شوند.
به منظور آشنایی با تمامی مطالب لازم برای صحیح خوانی از نظر نگارش و علامت گذاری و تسلط بر روانخوانی قرآن کریم، بخش اول این کتاب تنظیم شده است و برای این که تکراری و خسته کننده نباشد، ضمن ریشه یابی علامت­ها (از نظر شکل، اسم و تلفظ) و قواعد و بررسی تفاوت آنها براساس قرآن­های با رسم الخط عربی و فارسی، لحن عربی قرائت نیز در متن آموزش گنجانده شده تا زمینه لازم برای فراگیری قواعد تجویدی نیز فراهم شده است.
این بخش برای یک واحد درسی تهیه شده و با توجه به این که همه افراد کلاس در یک سطح نمی­باشند چند ساعت تمرین جهت تقویت آموخته­های آنان و تسلط کامل بر روانخوانی قرآن کریم برای معلمین در نظر گرفته شده تا بعد از هر درس که لازم دانستند تمرین کنند.

بخش دوم: تجوید قرآن کریم
بخش دوم کتاب اختصاص به قواعد تجوید دارد؛ ضرورت یادگیری «علم تجوید» از این جا شروع می­شود که هر مسلمانی در هریک از نمازهای پنجگانه خود می­بایست دو بار سوره حمد و یکی دیگر از سوره­های قرآن را بخواند و اضافه بر آن، سایر اذکار نماز نیز باید به صورت عربی باشد و چنانچه حروف و کلمات آیات و اذکار به صورت صحیح تلفظ نشوند باعث تغییر در معانی و موجب بطلان نماز خواهد شد.
بخش دوم کتاب در قالب دو واحد درسی تنظیم شده است یک واحد آن برای یادگیری قواعد تجوید و واحد دیگر برای تمرین عملی بیشتر روی آیات به منظور جای گیری صحیح قواعد فراگرفته شده در حافظه می­باشد.

بخش سوم به وقف و ابتدا پرداخته است و اختصاص به فشرده­ای از قواعد وقف و ابتدا (در قالب یک واحد درسی) داده شده است تا با رعایت آنها قرائت ما براساس آیه شریفه «و رتل القرآن ترتیلا» به صورت ترتیل باشد.

بخش اول شامل سیزده درس به ترتیب ذیل است:
الفبای زبان عرب و حروف مقطعه در قرآن کریم، صداهای کوتاه (حرکات)، صداهای کشیده (حروف مدی)، سکون، تشدید، مد، تنوین، حروف ناخوانا (1)، حروف ناخوانا (2)، حروفی که نوشته نشده ولی باید خوانده شوند، رفع التقاء ساکنین و وقف.

بخش دوم نیز شامل هفده درس با عناوین ذیل است:
قرائت و تجوید قرآن کریم، آشنایی با مخارج حروف (1)، آشنایی با مخارج حروف (2)، آشنایی با صفات حروف (1)، آشنایی با صفات حروف (2)، تمایز حروف (1)، تمایز حروف (2)، تمایز حروف (3)، تفخیم و ترقیق (1)، تفخیم و ترقیق (2)، ادغام، احکام میم ساکن، احکام نون ساکن و تنوین (1)، احکام میم ساکن، احکام نون ساکن و تنوین (2)، احکام نون ساکن و تنوین (1)، جمع بندی موارد غند، مد و قصر (1) و مد و قصر (2).

بخش سوم هم به مباحث وقف و ابتداء، انتخاب محل مناسب برای وقف نمودن، اقسام وقف براساس تقسیم بندی «سجاوندی»، رموز سجاوندی و خاتمه می­پردازد.