ثبت معنوی «خوشنویسی» توسط ترکیه صحت ندارد

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، طبق کنوانسیون مصوب سال ۲۰۰۳ در یونسکو (سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد)، میراث فرهنگی ناملموس جوامع و کشورها شامل رسوم، بازنمایی‌ها، تجلیات، دانش‌ها، مهارت‌ها و ابزارها، اشیاء، دست‌ساخته‌ها و فضاهای فرهنگی مرتبط با آنهاست و ثبتشان، احترام به تنوع فرهنگی و خلاقیت بشری را ترویج می‌دهد. از این رو، کشورها تلاش می‌کنند با ثبت میراس ناملموس خود، علاوه بر حفظ و نگهداری آن از خطر انحراف یا انقراض، توجه دیگر ملل را به آن مقوله جلب کنند.

در کشورمان نیز با تلاش کمیسیون ملی یونسکو-ایران، نام ۳۵ نفر از مشاهیر و مفاخر ایرانی تاکنون در فهرست جهانی به ثبت رسیده است. اما اقدام کشورهای همسایه برای ثبت مشاهیر ایرانی یا حتی آلات موسیقی، خاطر ایران‌دوستان را آزرده است.

در جدیدترین نمونه‌، عنوان شده که ترکیه در ماه مارس ۲۰۲۰ (فروردین ۹۹) برای ثبت هنر خوشنویسی به عنوان میراث ناملموس خود اقدام کرده است و قصد دارد شهر استانبول را به عنوان پایتخت هنر خوشنویسی اسلامی مطرح سازد.

حجت‌الله ایوبی دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو در ایران در این باره گفت: نگرانی نخبگان به ویژه رسانه‌ها درباره داشته‌های فرهنگی کشورمان قابل تقدیر و ستایش است و از همین‌جا قدردان این دقت نظر و دلسوزی آن‌ها هستم.

وی افزود: ترکیه در زمان آتاتورک (نخست‌وزیر، سال ۱۹۲۹) از خط عربی گذر کرد و خط خود را به لاتین تغییر داد اما همچنان پس از گذشت ۹ دهه، اهتمام ویژه‌ای به خوشنویسی و حتی خط فارسی دارد. این اهتمام باید برای ما قابل ستایش باشد.

ایوبی سپس به خبر «ثبت جهانی خوشنویسی اسلامی به نام کشور ترکیه» واکنش نشان داد و گفت: نخست اینکه این موضوع ‌در حوزه صلاحیت یونسکو و سازمان‌های تابعه‌اش نیست؛ بلکه سازمان کنفرانس اسلامی در این حیطه تصمیم‌گیر است و هر دو سال یک‌بار شهری را به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام معرفی می‌کند. به عنوان نمونه، مشهد در سال ۲۰۱۷ از سوی آیسسکو (سازمان اسلامی، آموزشی، علمی و فرهنگی وابسته به سازمان کنفرانس اسلامی) به عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام انتخاب شد. امسال ترکیه پیشنهاد کرد که در سال آینده (۲۰۲۱ میلادی)، استانبول با توجه به رویکرد خوشنویسی، پایتخت فرهنگی شود. بنابراین بحث ثبت خوشنویسی در یونسکو مطرح نیست و ترکیه نیز چنین پیشنهادی را مطرح نکرده‌اند. چنانچه طبق گفته معاون محترم میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، در فهرست میراث ناملموس یونسکو برای سال ۲۰۲۰ موضوع خوشنویسی اصلا مطرح نیست.

دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو در ایران اضافه کرد: ثبت میراث ناملموس در حوزه وظایف کمیسیون ملی یونسکو و وزارت گردشگری و میراث فرهنگی است و ایران در ثبت میراث ناملموس موفق عمل کرده است.

وی ادامه داد: سه نوع ثبت میراث ناملموس داریم که پاسداری یک نوع از آن است و در سال ۲۰۲۱ هنر خوشنویسی در فهرست انتظار ثبت میراث ناملموس ایران با عنوان «اقدامات پاسدارنده خوب» قرار دارد.

ایوبی به برگزاری کنفرانس بین‌المللی راه ابریشم طی سال گذشته در شهر همدان اشاره کرد و ضمن تقدیر از مردمان این دیار گفت: در آن برنامه، کمیسیون یونسکو ایران، تهیه اطلس تعاملات فرهنگی در مسیر جاده ابریشم را پیشنهاد کرد که خوشبختانه مورد تصویب قرار گرفت. همچنین پیشنهاد ایران این بود که این کار با هنر خوشنویسی انجام شود؛ این پیشنهاد برای مدیران یونسکو بسیار جذاب بود و می‌گفتند این اولین بار است که کشورهای جهان را گرد یک هنر جمع می‌کنیم.

وی افزود: قرار بود نخستین اجلاس و نمایشگاه بزرگ خوشنویسی راه ابریشم با حضور ۲۳ کشور در مشهد مقدس ( به عنوان شهر امام رضا، شهر دانش و خوشنویسی و شهر فردوسی) شهریورماه امسال برگزار شود اما به دلیل شیوه کرونا منتفی شده؛ البته اسناد مربوطه مبادله شده است.

دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو در ایران تصریح کرد: برای خوشنویسی ارزش بسیاری قائلیم و تنها هنری که برای آن در کمیسیون یونسکو ایران شورای سیاستگذاری تأسیس شده، هنر خوشنویسی است. ایران نزد جهانیان باید به مهد خوشنویسی تبدیل شود و خوشبختانه اهالی خوشنویسی هم بسیار همراه هستند. مرجع ملی ثبت میراث ناملموس وزارت گردشگری و‌ میراث فرهنگی است که به شایستگی این وظیفه را انجام می‌دهند و با همکاری بسیار خوبی که با هم‌داریم دستاوردهای مطلوبی در این زمینه داشته‌ایم. ان‌شاءالله همه تلاشمان را در این راستا خواهیم کرد.