پرسه در مه/ تحریم یک ملت، سلامت مردم، و ثبت علمی

عصر یک روز گرم تابستانی است. به ساعت نگاه می کنم که شش را نشان می دهد. از در باز اتاق، دانشجویانم را‌ می بینم که کماکان در آزمایشگاه مشغول هستند. به عادت پنج شنبه ها، شروع به مرور مجلات علمی می کنم. سری به شماره های جدید مجلات برتر سلامت و پزشکی دنیا مثل “مجله پزشکی نیوانگلند"، "نیچر"، "مجلات لنست"، "جاما"، "سیرکیولیشن" می زنم. وبسایت "مجله ساینس" را هم باز می کنم.

در میان انبوه مطالب علمی جدید، موضوع تازه ای که مورد توجه پژوهشگران و دانشمندان قرار گرفته است، موضوع تاثیرات درگیری روسیه و اوکراین بر سلامت مردم است.

در همین زمان اندک از شروع این تنازع، تعداد زیادی متن علمی در مجلات علمی معتبر دنیا را می بینیم که به طرح یا بررسی اثرات کوتاه مدت و بلند مدت این درگیری بر سلامت جسمی و روانی مردم اوکراین پرداخته اند.

امر بسیار پسندیده ای که نشان می دهد فارغ از مناسبات سیاسی و مرزهای جغرافیایی، دانشمندان باید تنها به فکر سلامت مردم باشد. همینطور که مشغول مطالعه هستم، کم کم پلک هایم سنگین می شود.

ساعت نزدیک هفت شده است و فشار کاری مجابم میکند که با اهمال، به چشم هایم اجازه بدهم که اندکی استراحت کنند. به محض بسته شدن چشم هایم، وارد عالم خیال می شوم…

در عالم خیال، سرزمینی را با ۸۰ میلیون جمعیت می بینم. سرزمینی که برایم آشنا هست. بله، انگار همان جایی است که پدر و مادرم درخاکش خوابیده اند. همان خاکی که امیدوارم روزی جسم من هم در آن‌ آرام بگیرد. همان سرزمینی که تمام خاطرات شیرین و تلخ کودکی، نوجوانی و بخشی از جوانی ام را ساخته است.

ناگهان به یاد می آورم که مردم این سرزمین ۸۰ میلیونی هم سالهاست که به جرمی اثبات نشده، در زیر شدیدترین تحریم ها از طرف یک کشور خاص هستند. کشوری که ادعا می کند تحریم هایش هیچ تاثیری بر سلامت مردم این سرزمین ندارد.

ادعایی واهی که حتی یک کودک پنج ساله را هم به خنده وادار می کند. مثال ها فراوانند. ساده ترین مثالش اینست که در کشوری خارج از این سرزمین به اداره ی پست بروید و تقاضای فرستادن یک بسته دارویی ساده به آدرسی در این سرزمین کنید. یا انجام‌ نمی دهند یا مجبور به پر کردن فرمهای مختلف می شوید و با چنان افزایش هزینه ای روبرو‌ می شوید که امکان انجامش را ندارید.

در همین عالم خیال است که از خود می پرسم: چند متن علمی در مورد اثرات تحریم های این کشور خاص بر سلامت جسمی و روانی این۸۰ میلیون نفر چاپ شده است؟ آیا به مانند موضوعات دیگر، پژوهشگرانی هم از اثرات این‌ تحریم‌ها بر سلامتی این ۸۰ میلیون نفر که سالها تحت تحریم هستند، در این مجلات علمی نوشته اند؟ جواب این سوال ها متاسفانه، تاسف انگیز است.

بجز معدود مطالب علمی برخی از همکاران، اثر چندانی وجود ندارد. مجامع علمی و اکادمیک دنیا، چندان خبری از تاثیرات تحریم یک سرزمین۸۰ میلیون نفری توسط این کشور خاص بر سلامت مردمانش ندارد.

در عالم خیال دچار توهمی می شوم که نکند اهمیت سلامت یک انسان با انسان‌ دیگر متفاوت است. نکند در دنیای علم، نوشتن از تاثیرات سال ها تحریم یک سرزمین بر سلامت ۸۰ میلیون نفر برای نگارنده اش هزینه ساز است و با "به به" و "چه چه" روشنفکرانه همراه نمی شود. نه نه….این‌ همان توهم من است در عالم خیال و واقعیت ندارد. در دنیای پاک علم، انسان های وارسته مانع این کابوس می شوند.

در ذهنم، از هر پژوهشگر آزاده ای (چه اهل این سرزمین تحت تحریم باشد چه نباشد) عاجزانه می خواهم، از تاثیرات تحریم بر سلامت مردم این سرزمین در مجلات علمی دنیا بنویسند. این تاثیرات را بطور علمی و دقیق به نگارش دربیاورند.

شوربختانه هنوز در مجامع علمی دنیا، بسیاری هستند که خبر ندارند این تحریم ها چه تاثیراتی را بر سلامت ۸۰ میلیون مردم بیگناه این سرزمین گذاشته است. از دانشمندان این سرزمین می‌خواهم با تکیه بر آمار دقیق و داده های علمی بنویسند تا تمام دنیا بداند، چگونه سالهاست سلامت جسمی و روانی ۸۰ میلیون نفر, بازیچه ی تحریم های یک کشور خاص با ژست انسان دوستانه قرار گرفته است. بنویسند تا سهمی در پاک نگه داشتن ساحت علم برای دفاع از سلامت تمامی مردم بشر داشته باشند.

در همین احوالات هستم که با صدایی بیدار می شوم… یکی از دانشجوهایم است که هاج و واج از من می پرسد: می خواهید جلسه ی ساعت 8 را کنسل کنم یا می روید؟ به تندی اشک هایم را زیر ماسک می پوشانم و جواب می دهم: "ایکیماشو..." (به معنای "برویم" در زبان ژاپنی).

* استاد دانشگاه‌ واسدا ژاپن