انواع شمعدانی؛ روش تکثیر و نگهداری از آنها

اگر در فصل بهار و تابستان راهی مناطق سرسبز شوید یا در فضای سبز قدم بزنید، عطر شمعدانی‌ها را استشمام می‌کنید. برای تجربه این احساس دلنشین می‌توانید گل شمعدانی را در خانه یا آپارتمان خود هم نگهداری کنید. در این مقاله، هرآنچه را باید درباره پرورش و نگهداری این گل زیبا بدانید می‌خوانید.

معرفی گل شمعدانی

گیاهانی که معمولا به‌عنوان شمعدانی می‌شناسیم واقعا شمعدانی نیستند. آنچه در گلخانه‌ها یا مغازه‌های گل‌فروشی به‌عنوان شمعدانی خرید و فروش می‌شود، در حقیقت گل شمعدانی با نام علمی «Pelargonium» است. از نظر گیاه‌شناسی، شمعدانی‌های واقعی «Geranium» نامیده می‌شوند و درختچه‌های چندساله مقاومی هستند. این گیاه را هر جایی بکارید، پس از مدتی شاهد رشد بی‌نظیر شاخ‌ و برگ‌ها و شکوفه‌های معطر آن خواهید بود.

در جدول زیر، خلاصه‌ای از مشخصات این گیاه دوست‌داشتنی را می‌خوانید.

نام رایج گیاه	شمعدانی، پلارگونیوم
نوع گیاه	درختچه چندساله
ارتفاع گیاه رشدیافته	حدود ۱۲۱ سانتی‌متر
عرض گیاه بالغ در بهترین حالت	حدود ۹۱ سانتی‌متر
نور مناسب	نور کامل خورشید
نوع خاک	خاکی با زهکشی مناسب و pH خنثی، قلیایی
زمان شکوفه‌دادن	بهار و پاییز
رنگ گل	قرمز، صورتی، نارنجی، بنفش و سفید
منطقه بومی	آفریقای جنوبی
سایر ویژگی‌ها	سمی برای سگ‌ها و گربه‌ها

انواع گل شمعدانی

اگر باغ‌ها یا باغچه‌های گل شمعدانی را بررسی کنید، احتمالا می‌توانید ۴ یا ۵ گونه مختلف از این گیاه را ببینید. مشهورترین انواع گل شمعدانی عبارت‌اند از:

• معمولی: به این گیاه شمعدانی زونال هم می‌گویند چون برگ‌های گرد، مخملی و سبز آن اغلب یک حلقه شرابی‌رنگ دارند.
• پیچک: علت نام‌گذاری این گیاه برگ‌های سبز براق و پیچک‌شکل آن است. این گونه از شمعدانی آبشاری رشد می‌کند و می‌توانید آن را در سبدهای آویز نگه دارید.
• معطر: این گونه شمعدانی شاخ و برگی معطر دارد و گل‌های آن کوچک و معمولا سفید یا قرمزند. شکل برگ‌های این گیاه تقریبا گرد، ظریف یا سرخس‌مانند است. بیشتر شمعدانی‌های معطر ۳۰ تا ۹۰ سانتی‌متر رشد می‌کنند.
• دورگه: این گیاه ترکیبی از شمعدانی‌های معمولی و پیچک است و گلبرگ‌های بیشتری دارد.

خواص گل شمعدانی در خانه

شاید کمتر کسی این را بداند، اما هم گل‌ها و هم شاخ و برگ‌های معطر شمعدانی خوراکی هستند و می‌توان از آنها برای پخت‌وپز استفاده کرد. می‌توانید از انواع برگ‌های تازه این گیاه برای طعم‌دادن به ژله و نوشیدنی‌های خنک استفاده کنید. برگ‌های خشک‌شده‌ آن را هم برای خوشبوکردن فضای خانه به کار ببرید. خواص گل شمعدانی به این موارد محدود نمی‌شوند. می‌توانید از برگ‌های خشک‌شده این گیاه به‌عنوان طعم‌دهنده شکر، چای سرد یا آیس‌تی، لیموناد، شیرینی، کیک و سالاد نیز استفاده کنید.

عمر گل شمعدانی

عمر این گل به گونه آن بستگی دارد. شمعدانی‌های معمولی اغلب ۱ سال عمر می‌کنند، اما در مناطق ساحلی و گرمسیری که این گیاه یخ نمی‌زند، می‌تواند تا چند سال دوام بیاورد. ساقه‌های نرم این گیاه با افزایش سن چوبی می‌شوند تا شمعدانی به درختچه‌ای زیبا تبدیل شود. اگر از این گیاه در مناطق سردتر نگهداری می‌کنید، باید در فصل زمستان گلدان شمعدانی را نزدیک پنجره‌ها بگذارید.

نگهداری از گل شمعدانی

برای اینکه گیاه شما رشد خوبی داشته باشد و شاهد شکوفه‌دادن آن باشید، باید از آن درست مراقبت کنید. شمعدانی‌ها معمولا به نگهداری چندانی نیاز ندارند و می‌توانید آنها را در باغچه حیاط خانه یا بالکن آپارتمان نگه‌ دارید.

۱. نور

این گیاه عاشق نور باید نور کامل خورشید را دریافت کند. اگر از این گیاه داخل گلدان نگهداری می‌کنید، می‌توانید گلدان شمعدانی را آن‌قدر جابه‌جا کنید تا با شرایط طبیعی محل زندگی شما سازگار شود. اگر پس از مدتی روی برگ‌های گیاه آثار آفتاب‌سوختگی را مشاهده کردید، می‌توانید برای بهترشدن حال گیاهتان آن را مدتی به جایی در سایه منتقل کنید. در صورتی که برگهای شمعدانی زرد شده‌اند و شکوفه‌هایش دیر باز می‌شوند، گلدان را به جایی زیر نور خورشید منتقل کنید. این‌طوری نور طبیعی کافی برای ادامه رشد خود را دریافت خواهد کرد.

۲. خاک شمعدانی

گیاه شمعدانی در هر خاک خوبی که زهکشی مناسبی داشته باشد، رشد می‌کند. اگر خاک گلدان شمعدانی ضعیف شده، باید آن را با مواد آلی اصلاح کنید. اگر این گیاه را در خاک خوب باغچه بکارید، به کود کمی نیاز خواهد داشت. در صورتی که این گیاه زیبا را در خاکی سبک و شنی کاشته باشید هم باید در دورانی که رشد بیشتری دارد، به آن ۲ یا ۳ بار کود بدهید.

۳. آبیاری شمعدانی

این گیاه به آبیاری متوسط و منظم نیاز دارد. خاک گلدان‌های شمعدانی زودتر از شمعدانی‌های کاشته‌شده در باغچه خشک می‌شود. بنابراین گلدان شمعدانی باید بیشتر آبیاری شود.

۴. دما و رطوبت

گرمای شدید تابستان بر رشد این گیاه اثر می‌گذارد. بسیاری از شمعدانی‌های معمولی در هوای گرم و سوزان گل نمی‌دهند و با خنک‌ترشدن هوا گل‌دهی را از سر می‌گیرند.

۵. کوددهی

به این گیاه بیش از حد کود ندهید. شمعدانی‌ها را باید یک مرتبه در فصل بهار با کودهای آهسته‌رهش و دانه‌ای تغذیه کرد. بهترین کود خانگی برای شمعدانی در حال رشد کود ۲۰-۲۰-۲۰ است. در فصل رشد نیز می‌توانید این گیاه را ۳ مرتبه با این کود محلول در آب تغذیه کنید. توجه داشته باشید که این گیاه را نباید در زمستان و زمانی که خواب است کود داد.

تکثیر شمعدانی از طریق بذر

بهترین زمان برای کاشت بذر شمعدانی اواخر زمستان است. بستر کاشت این گیاه را کاملا تمیز و از خاک مخصوص کاشت مرطوب‌شده پر کنید. با انگشت در این خاک سوراخ‌های کم‌عمقی ایجاد کنید. بذر گل شمعدانی را طبق دستورالعمل روی بسته بذر بکارید. بذر را کمی درون خاک فشار دهید و روی آن را به‌آرامی با خاک بپوشانید. درنهایت، خاک را کم‌کم آبیاری کنید و بستر کاشت را جایی زیر نور خورشید قرار دهید.

زمانی که نهال شمعدانی ۲ یا چند برگ داد، آن را به یک گلدان کوچک کشاورزی منتقل کنید. اگر می‌خواهید این گلدان را در فضای باز یا گلدان‌های بزرگ‌تر بکارید، باید شرایط را برای این کار آماده کنید. قبل از کاشت، گلدان را در فضای بیرونی و جایی در سایه قرار دهید تا مقاومت لازم برای نگهداری در فضای باز را به دست آورد. بعد از ۱ هفته، می‌توانید گیاه را به خاک باغچه یا گلدان بزرگ‌تر منتقل کنید.

قلمه زدن گل شمعدانی

قلمه زدن شمعدانی یکی دیگر از راه‌های تکثیر این گیاه دوست‌داشتنی است. برای تکثیر این گیاه از طریق قلمه باید در بهار از شاخه‌هایی که یک زمستان را گذرانده‌اند و دوباره رشد کرده‌اند قلمه بگیرید. در صورت تمایل، می‌توانید قلمه‌زدن این گیاه را در اواخر تابستان هم انجام بدهید.

برای قلمه‌زدن این گیاه بالای سومین گره زیر برگ در حال رشد را برش دهید. شکوفه‌های در حال شکل‌گیری را از این ساقه جدا کنید. با یک چاقوی تمیز همه برگ‌ها به‌جز دو برگ بالایی را جدا کنید. حالا زیر آخرین گره از ساقه جداشده را دوباره اریب برش بزنید.

یک گلدان پلاستیکی کشاورزی را با خاک مخصوص کاشت یا کمپوست پر کنید. بیشتر قلمه‌های شمعدانی به‌راحتی در خاکی که ترکیبی از ماسه، پرلیت یا سایر مواد ریشه‌زایی است ریشه‌دار می‌شوند.

قلمه‌ها را با آب خیس کنید و حدود ۱ سانتی‌متر از آنها را درون خاک گلدان فرو ببرید. گلدان را در مکانی نسبتا گرم با نور کافی قرار دهید.

چگونه شمعدانی پرگل داشته باشیم؟

برای مراقبت از این گیاه باید از خاک مناسبی استفاده کنید که زهکشی خوبی داشته باشد. اگر خاک گلدان ضعیف شده‌ است، باید آن را با کودهای مناسب تغذیه کنید. شمعدانی‌هایی که در خاک باغی خوب رشد می‌کنند، به کود کمتری نیاز دارند.

شمعدانی‌ها به هرس‌کردن نیازی ندارند. در عوض باید آنها را سرزنی کنید. برای مراقبت از این گیاهان در فصل گل‌دهی، گل‌های پژمرده و خشک را بچینید. به این کار سرزنی می‌گویند و باعث می‌شود که شکوفه‌های جدید سریع رشد کنند و گیاه پرگلی داشته باشید. علاوه‌بر این، می‌توانید با سرشاخه‌زنی شمعدانی‌های جوان به رشد عرضی آنها کمک کنید.

آفات و بیماری‌های شمعدانی‌ها

اگر گیاه شما جوانه‌هایی دارد که باز نمی‌شوند یا برخی از گلبرگ‌های آن پاره شده‌اند، ممکن است دچار آفت شده باشد. آفات رایج شمعدانی عبارت‌اند از:

• شته‌ها؛
• کنه‌های عنکبوتی؛
• مگس‌های سفید.

کرم شمعدانی یا کرم برگ شمعدانی هم ممکن است در برخی از مناطق مشکل‌ساز شود. بیشتر این آفات از طریق سم‌پاشی با روغن چریش یا سم اسپینوساد مهار می‌شوند.

آفات و بیماری‌ها معمولا در فضای باز شدید نیستند، اما اگر مدام روی شاخ و برگ‌های شمعدانی‌‌ها آب بپاشید یا این گیاهان زیر باران‌های طولانی‌مدت قرار بگیرند، ممکن است رشد آنها مختل شود. گاهی اوقات در هوای گرم نوک برگ‌های این گیاه قهوه‌ای‌رنگ می‌شود. برگ‌های زردرنگ هم یعنی شمعدانی را بیشتر یا کمتر از حد لازم آبیاری می‌کنید.

آنچه باید برای خرید شمعدانی بدانید

هنگام خرید انواع مختلف این گیاه از گلخانه‌ها به رنگ و اندازه آن توجه کنید. برخی از گلخانه‌ها گونه‌های مختلف این گیاه را می‌فروشند. درنتیجه می‌توانید با توجه به آنچه از این گیاه انتظار دارید، آن را بخرید. مثلا اگر می‌خواهید شمعدانی آبشاری روی طاقچه‌های حیاط رشد کند، باید شمعدانی پیچک بخرید.

نکته مهم دیگری که موقع خرید این گیاه باید به آن توجه کنید، بررسی سلامت آن است. زیر و روی برگ‌های گیاه سالم هیچ تغییر رنگی مشاهده نمی‌شود، ساقه‌های آن محکم‌اند و روی شاخ و برگ‌های آن از آفاتی که نام بردیم اثری نیست.

اگر موقع خرید این گیاه زیبا قصد دارید گلدان آن را عوض کنید، برای این کار گلدانی بزرگ‌تر با زهکشی مناسب انتخاب کنید. این‌طوری از پوسیدگی ریشه‌های آن جلوگیری می‌شود و ریشه‌هایش بهتر گسترش می‌یابند.

شما بگویید

شمعدانی گیاهی زیبا و خاطره‌انگیز است. همه ما احتمالا روزهایی را به یاد می‌آوریم که در حیاط خانه مادربزرگ‌ها از عطر شمعدانی‌ها سرمست می‌شدیم. برای پرورش و نگهداری این گیاه زیبا باید شرایط را مهیا کنید. نگهداری از شمعدانی‌ها در گلدان‌هایی که زهکشی مناسبی دارند و آبیاری منظم آنها باعث می‌شود که این گیاهان بهتر رشد کنند. آفتاب کامل هم باید به این گیاه بتابد تا گل‌های زیبایش بهتر رشد کنند.

آیا شما تجربه نگهداری از گیاه شمعدانی را دارید؟ تجربیات خود از نگهداری از این گیاه زیبا و دوست‌داشتنی را برای ما و خوانندگان عزیز چطور بنویسید.