روز بزرگداشت شیخ کلینی محدث بزرگ تاریخ اسلام

دکتر سعید نیاکوثری؛ طلوع اسلام اگرچه متولد هبوط حجاز بود، اما در سرزمین‌ایران و با همت دانشمندان و فلاسفه ایران توانست از حصار مرز‌های جغرافیا بگذرد و محدودیت زمان را بشکند و از گذرگاه تاریخ قافله بشریت را نسل به نسل همراهی کند.

نقش و جایگاه دانشمندان و اندیشمندان ایران در تبیین اندیشه‌های دینی نه تنها در اصول فقه و حکمت که حتی در فرهنگ و هنر تجلی یافته است و بارزترین آن معماری‌های اسلامی است. به هر تقدیر در همان حد و اندازه که معماری بنا، نمودی از تاثیر اندیشه‌های دینی و تلفیق آن با عناصر فرهنگ اسلامی است باید از شگفتی‌های معماران خرد و اندیشه یاد کرد، از جمله شخصیت‌های دینی در عصر غیبت صغری شیخ محمد بن یعقوب کلینی رازی معروف به ثقه الاسلام است.

عالمی عارف و محدثی مبرز که عمر خویش در خدمت به اسلام سپری کرد و همتی عظیم در کشف الحدیث نمود. وثاقت او در صیانت از امانت رسالت و گنج گرانسگ امامت تا بدانجا که تالیفات او در ردیف منابع قابل اعتماد در علم الحدیث می‌باشد.

اگرچه آثار مکتوب بسیاری از او به یادگار مانده است، اما معروفترین اثر او کتاب ارزشمند الکافی است که از جمله آثار فاخر در مجموع تالیفات در حوزه آثار دینی است و مهترین اثر ازمجموعه حدیثی کتب اربعه است.

ابومحمد کلینی از خانواده‌ای اهل علم و دیانت در کلین دیده به جهان گشود. پدرش اهل فضل بود و از بزرگان روزگار خویش بود و اهتمامی وافر در تربیت و پرورش فرزند داشت. ابومحمد، چون به روزگار جوانی رسید در تکمیل دانش خود به ری که در آن روزگار متاثر ار جریان‌های سیاسی محل التقاط آرا گروه‌های مختلف مذهبی اعم از فرقه اسماعیلیه شافعی حنفی و شیعی بود. برخوردها، اما به حوزه خرد و اندیشه خلاصه نمی‌شد و بارتاب آن در زندگی سیاسی و اجتماعی مردم به عینه نمود پیدا می‌کرد و گاه به درگیری‌های شدید منجر میشد.

حرکات سیاسی مذهبی با چنان حجم عظیمی به همان اندازه که فرصتی برای شناخت ماهیت عقاید مختلف بود زمینه را برای خروج تشیع از مسیر واقعی اش فراهم می‌نمود و این امر ضرورتی تا او بخ جد و جهد بکوشد به فراگیری علم الحدیث پرداخته و با تفحص در احادیث و روایات سره را از ناسره بازشناسد و همچون صرافی چیره دست گوهر دین را از ناخالصی‌هایی که به نام مذهب در باور‌ها سرایت می‌کرد بزداید شاید بر همین‌سیاق بود که روزگار حیات او به عصر علم الحدیث شهرت یافت.

گرد آوری احادیث کاری بس دشوار و تفحصی بس طاقت فرسا بود و از آن دشوارتر یافتم محدثانی که فیض از چشمه فیاض امامت گرفته بودند و البته در آن‌روزگار کوفه از مراکز بزرگ‌علمی بود که شبخ کلینی بدانجا رحل اقامت نمود. کوفه علیرغم آنکه در دو دوره تاربخ اسلام (شهادت امام علی / شهادت مسلم‌بن‌عقیل در آستانه قیام عاشورا)، اما در عصر غیبت صغری از فضای ازاد اندیشی برخوردار و مذاهب مختلف می‌توانستند آزادنه به تبلیغ عقاید خویش بپردازند و همین امر موجباتی تا نویسندگان و محدثان مجالس درس و بحث برپا نمایند چنین فضایی فرصتی مناسب برای کلینی تا به جمع آوری احادیث و تمیز نمودن آن از احادیثی که چندان محل التفات نبودند بپردازد.

از کلینی آثار تالیفی بسیار برجای مانده است. کتاب الکافی خود مجموعه‌ای از چند کتاب بود از جمله اصول کافی، فروع کافی و روضه کافی است. کلینی را مقامی بالا در نزد بزرگان بود چه در روزگار خویش و چه پس از حیاتش در قرن‌های بعد از جمله نزد متاخرانی همچون ابن اثیر و علامه مجلسی. در مکتب اندیشه او شاگردان بسیاری تعلیم یافتند که هر کدام ستارگان پر فروغی در سپهر علوم دینی بودند.

خورشید وجود او در سال۳۲۹ قمری در افق تقویم غروب کرد، اما آفتاب دانش او همجنان پس از یازده قرن آسمان خرد و اندیشه را روشن داشته و فروغ جاودانه اش مشکات قلب‌های معتقد و منتظران ظهود را روشن می‌دارد.