دستورکار مذاکرات عمان

پایگاه خبری آکسیوس شنبه ۲۹اردیبهشت به نقل از منابع آگاه گزارش داد که دو مقام ارشد دولت بایدن این هفته با مقام‌های ایرانی در عمان درباره چگونگی جلوگیری از تشدید حملات در منطقه گفت‌وگو کردند. این مذاکرات بر شفاف‌سازی پیامدهای اقدامات ایران در منطقه و همچنین بر نگرانی‌های آمریکا درباره وضعیت برنامه هسته‌ای ایران متمرکز بود. اینکه تهران چه مابه‌ازایی را از آمریکا طلب کرده است، طیفی از مسائل و موضوعات کلان تا موردی را دربرمی‌گیرد.

به گزارش دنیای اقتصاد، پایگاه خبری «آکسیوس» شنبه ۲۹ اردیبهشت-۱۸ مه‌- به نقل از منابع آگاه گزارش داد که دو مقام ارشد دولت جو بایدن رئیس‌جمهوری آمریکا، این هفته با مقام‌های ایرانی در سلطان‌نشین عمان درباره چگونگی جلوگیری از تشدید حملات در منطقه گفت‌وگو کردند. باراک راوید خبرنگار اسرائیلی و نویسنده گزارش به نقل از دو منبع اظهار کرد که مذاکراتی که «برت مک‌گرک»، مشاور ارشد جو بایدن در امور خاورمیانه و «آبرام پیلی»، سرپرست نماینده آمریکا در امور ایران در آن شرکت داشتند، بر شفاف‌سازی پیامدهای اقدامات ایران و عوامل آن در منطقه و همچنین بر نگرانی‌های آمریکا در مورد وضعیت برنامه هسته‌ای ایران متمرکز بود.

به گفته آکسیوس، این اولین مذاکرات بین ایالات متحده و ایران است که از ماه ژانویه در عمان انجام می‌گیرد. این در حالی است که پیش‌تر روزنامه کویتی الجریده ۱۹ اردیبهشت-۸ مه- به نقل از منابع بلندپایه مدعی شده بود که ایران و آمریکا چهارشنبه ۱۲ اردیبهشت-۱ مه- گفت‌وگوهایی را برای احیای مذاکرات هسته‌ای در یکی از کشورهای همسایه در جنوب خلیج‌فارس انجام داده‌اند که می‌توان آن را بازگشت به محدودسازی تنش عنوان کرد. این روزنامه کویتی مدعی شد که دور جدیدی از نشست‌های امنیتی غیرمستقیم تهران و واشنگتن در یکی از کشورهای حوزه خلیج‌فارس برگزار شده و طی آن درباره راه‌های کاهش تنش در منطقه و حمایت تهران از آتش‌بس در غزه در قبال احیای توافق نانوشته‌ای که پیش از این بین تهران و واشنگتن درباره توافق هسته‌ای حاصل شده بود، گفت‌وگو کردند.

الجریده نوشت که ایران و آمریکا در این نشست خواسته‌های خود را از یکدیگر مطرح کردند اما هیچ نتیجه‌ای به همراه نداشت. صرفا هر یک از طرفین خواسته‌های طرف مقابل را بررسی و در نشست آینده در مکانی که بعدا بر سر آن توافق می‌شود، پاسخ خواهند داد. چرا مهم است: باراک راوید نویسنده گزارش آکسیوس در ادامه به چرایی اهمیت این مذاکرات پرداخته و می‌نویسد: این مذاکرات با حضور برت مک گرک، مشاور ارشد رئیس‌جمهور بایدن در خاورمیانه و آبرام پیلی، سرپرست نماینده ایالات متحده در امور ایران انجام شد که اولین دور گفت‌وگوها بین ایالات متحده و ایران از ماه ژانویه بود. این گفت‌وگوها تنها یک ماه پس از حمله موشکی بی‌سابقه ایران به اسرائیل در ۱۳ آوریل انجام شد. این حمله خاورمیانه را در آستانه جنگ منطقه‌ای قرار داد.

محرک خبر: ایران در تلافی ترور سردار محمد رضا زاهدی، ۳۵۰ موشک بالستیک و پهپاد را به سوی اسرائیل شلیک کرد. محمدرضا زاهدی، ژنرال ارشد و مسوول عملیات نظامی سپاه قدس شاخه برون مرزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در لبنان و سوریه بود. این اولین حمله مستقیم به اسرائیل بود که از خاک ایران انجام شد. زاهدی در حمله هوایی اسرائیل به ساختمان کنسولگری ایران در دمشق به شهادت رسید. بیشتر رگبار حملات موشکی و پهپادی ایران توسط دفاع هوایی و موشکی مشترک اسرائیل، آمریکا، انگلیس، فرانسه، اردن و عربستان سعودی رهگیری شد. چند روز پس از حمله ایران ادعا می‌شود که اسرائیل با حمله هدفمند در اصفهان پاسخ داد.

تصویر بزرگ: یکی از اهداف اصلی دولت بایدن پس از ۷ اکتبر، جلوگیری از تبدیل مناقشه غزه به یک جنگ منطقه‌ای بوده است. ایالات متحده بر این اعتقاد است که ایران نفوذ زیادی بر نیروهای نیابتی خود در منطقه دارد. این نیروها عبارتند از حزب الله لبنان، شبه‌نظامیان سوری و عراقی که حملاتی را علیه نیروهای آمریکایی انجام دادند و حوثی‌ها در یمن که همچنان به کشتی‌های اسرائیلی در دریای سرخ حمله می‌کنند.

پشت صحنه: این منابع گفتند که مک گرک و پیلی روز سه‌شنبه وارد عمان شدند و با میانجی‌های عمانی دیدار کردند. مشخص نیست چه کسی نماینده ایران در این مذاکرات بوده است. با این حال برخی گمانه‌زنی‌ها حکایت از حضور علی باقری کنی معاون سیاسی وزارت خارجه و مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای ایران در این دور از گفت‌وگوها دارد. این منابع مدعی شدند که گفت‌وگوها بر شفاف‌سازی پیامدهای اقدامات ایران و گروه‌های نیابتی آن در منطقه و بحث درباره نگرانی‌های آمریکا در مورد وضعیت برنامه هسته‌ای ایران متمرکز بوده است. چند مقام ایرانی در هفته‌های اخیر به احتمال تجدیدنظر در برنامه هسته‌ای ایران اشاره کردند.

آمریکایی‌ها چه می‌گویند: ودانت پاتل، معاون سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا، دوشنبه گفت که دولت بایدن راه‌هایی برای برقراری ارتباط با ایران در صورت لزوم دارد. وی گفت دولت بایدن به ارزیابی این موضوع ادامه می‌دهد که ایران در حال حاضر فعالیت‌های کلیدی لازم برای تولید یک دستگاه هسته‌ای قابل آزمایش را انجام نمی‌دهد. پاتل افزود که ایالات متحده معتقد نیست که ایران تصمیمی برای از سرگیری برنامه تسلیحاتی که به زعم ما در پایان سال ۲۰۰۳ تعلیق یا متوقف شده، گرفته است. کاخ سفید و وزارت امور خارجه از اظهارنظر درباره مذاکرات در عمان خودداری کردند.

خبر و گزارش آکسیوس از این نظر می‌تواند نزدیک به واقعیت باشد که همزمانی آن با سفر جیک سالیوان مشاور امنیت ملی آمریکا به ریاض و تل‌آویو و دیدار با مقامات ارشد سعودی درخصوص پیشبرد مذاکرات عادی سازی، توافق دوجانبه امنیتی آمریکا و عربستان و چگونگی اداره نوار غزه در چارچوب تشکیل کشور مستقل فلسطینی، می‌تواند معنادار و همسو باشد. به این معنی که برت مک گرک به منطقه آمده تا مذاکرات منطقه‌ای در قالب محدودسازی تنش را با ایران انجام دهد تا زمینه برای سفر سالیوان فراهم شود. طبیعتا نقش منطقه‌ای ایران در کلان معادله آمریکا، عربستان و اسرائیل بسیار حیاتی است.

از زاویه این مساله است که باید به این پرسش پاسخ داد که تهران چه ما به ازایی را از آمریکا طلب کرده یا می‌کند؟ طیفی از موضوعات و مسائل وجود دارد که می‌تواند محور مذاکره قرار گیرد. از موضوعات کلانی چون حفظ شبکه بازدارندگی ایران در منطقه و مذاکرات هسته‌ای تا مسائل موردی همچون پیشرفت در مذاکرات فنی ایران و آژانس، آتش‌بس در غزه و ارسال کمک‌های بشردوستانه تا گشایش در مسائل ارزی و اقتصادی.

همان مسائل و موضوعاتی که به نوعی در گزارش روزنامه کویتی مورد اشاره قرار گرفته بود. الجریده نوشت: طرف آمریکایی از تهران درخواست کرده متحدان را برای توقف تنش به‌ویژه در دریای سرخ تحت فشار قرار دهد و از فرمول مصر برای آتش‌بس در غزه و پروژه آتش‌بس میان اسرائیل و حزب‌الله در جنوب لبنان حمایت کند. طرف آمریکایی به صورت غیرمستقیم از ایران خواسته است قبل از هرگونه توافقی بین طرفین، به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای بازرسی از تاسیسات هسته‌ای‌اش اجازه دهد.

اما آنچه رسانه‌ها و افکار عمومی، عموما از خبر مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا انتظار دارند، از سرگیری مذاکرات متوقف شده احیای برجام و گشایش در بن‌بست مذاکراتی است که نزدیک ۲ سال است در تعلیق قرار دارد. در این چارچوب این سوال مطرح است که این گفت‌وگوهای غیرمستقیم در عمان می‌تواند آغاز نوعی مذاکرات برای مذاکرات احیای برجام باشد؟

بر اساس گزارش روزنامه الجریده کویت، طرف آمریکایی به هیات ایرانی شرکت‌کننده پیشنهاد کرده به توافق قبلی که در سلطان‌نشین عمان حاصل شده بود، بازگردد. توافقی که به اجرای مفاد همان توافق هسته‌ای قبل بدون اعلام بازگشت به آن تاکید دارد یعنی تهران باید متعهد به توقف غنی‌سازی اورانیوم در سطح بالاتر از ۳.۶۷درصد و رعایت مفاد مندرج در توافق سال ۲۰۱۵ شود و در مقابل، برخی تحریم‌ها علیه این کشور بدون اعلام رسمی تعلیق می‌شود.

اما واقعیت این است که مفاد گزارش الجریده درباره مذاکرات احیای برجام تا حدی دور از ذهن است و دو طرف هنوز با آن فاصله زیادی دارند. با توجه به نزدیک بودن انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در ماه نوامبر دست بایدن برای بازگشت به میز مذاکرات احیای برجام و دادن امتیاز به تهران باز نیست. ایران هم با ادراک این موضوع تلاش دارد تا از گفت‌وگوهای غیرمستقیم با آمریکا برای محدودسازی تنش استفاده کند و در این میان امتیازات موردی در دو عرصه داخلی و خارجی را نقد کند.