سیر اندیشه‌های فلاسفه اسلامی در باب موسیقی

دکتر سعید نیاکوثری؛ آئین‌های مختلف ملی-مذهبی، آداب و رسوم اجتماعی در مشایعت موسیقی حال و هوایی دیگر و ماندگاری بیشتر داشته است. با این همه فراز و فرود‌های موسیقی را در گذر حیات چند هزار ساله اش می‌توان در نگرش‌های اعتقادی جامعه و بیش از آن نوع نگاه صاحبان قدرت و چهره‌های کاریزمای جامعه دانست. فرازی به بلندای نگرش علمی عالمان دینی و فلاسفه اسلامی همچون «فارابی، قطب الدین شیرازی- عبدالقادر مراغه ای و فرودی به تلخی تعصبات عاری از خرد و منطق روزگار صفوی»...

صرف نظر از این نگاه تاریخی، آنچه این نگارش در جستجوی آن است، سیر اندیشه‌های فلاسفه اسلامی در باب موسیقی است. چرا که موسیقی همواره مورد قهر متعصبینی بوده که با وجود فتاوی شرعی از سوی مراجع عظام و نیز فلاسفه دینی در عصر پیشین و روزگار حاضر، همچنان بر اندیشه‌های افراطی خویش؛ که بیش از آنکه برآمده از فهم صحیح مذهبی شان باشد، صبغه تعصبات دگم و تحجرات دیدگاهی دارد؛ الحاح داشته و سایه موهوم تفکرات خود را بر موسیقی گسترانیده اند. از اینرو پرداختن به دیدگاه‌های متقن مذهبی می‌تواند مرز‌های تعصب و تدبّر را روشن نماید.

موسیقی از منظر ابواب فقهی و فلسفی

از طلوع آئین آسمانی اسلام و «نزول آیه‌های روشن وحی بیش از ۱۴ قرن می‌گذرد». شاخسار پر جلال مکتب اسلام همواره پرورنده اندیشمندانی است که در سایه مبانی عقلی دین بالیده و در پرتو روشنای وحی، خود آفرینشگر اندیشه‌های ژرفی بوده اند که نه گذر زمان، غبار کهنگی بر آن بینداخت و نه سیماب فرسودگی زنگار بر آن.... در خیزش طوفان تعصبات دگم اندیشی و گردباد عقایدی که از ناحیت تعصبات افراطی بر می‌خیزد و خود را یک سر و گردن مقدس‌تر از مقدسات میداند، مسنّدات وثوق ابواب فقه است که با مکاشفات مجدانه در آیات شریفه و تفحص عالمانه در احادیث و روایات و التزام به مقدسات شرع مبین اسلام، سد نفوذ ناپذیری در برابر اندیشه‌هایی بوده است که خارج از حوزه مشخصه و مبینه قرآن کریم، روشنای اسلام را مخدوش آسیب‌های جهل خویش می‌کنند.

ادامه دارد...