ترکیه پیر می‌شود

مقامات ترکیه با مشاهده نتایج تازه‌ترین تحلیل‌های آمار جمعیتی کشورشان نگران شدند. چرا که گزارش‌ها نشان داده، در گروه‌های سنی نوجوان و جوان کاهش جمعیتی قابل توجهی مشاهده می‌شود.

یکی از مزیت‌های جمعیتی مهم در سه دهه گذشته، نیروی مهندسی و کارگری جوان ترکیه بوده و این همان دلیل ساده‌ای است که باعث شده صادرات کالا از بازار‌های ترکیه به مقاصد خارجی، ادامه پیدا کند. اگر چه این صادرات، مبتنی بر ایجاد ارزش افزوده نبوده و نقطه اتکای آن، نیروی انسانی ارزان قیمت بوده اما ظاهراً حالا همین مزیت هم در حال از دست رفتن است.

رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه و رهبر حزب عدالت و توسعه، همواره در همه سخنرانی‌های می‌دانی و همچنین در جشن عقد و عروسی فرزندان دوستان و همکاران خود، بر این موضوع تأکید می‌کرد که هر زوج ترکیه، دست کم باید سه فرزند داشته باشند. اما در سه سال اخیر و در شرایطی که بحران اقتصادی در این کشور ریشه دوانده، اردوغان نیز این توصیه جمعیتی را کنار نهاده است.

ثبت پایین‌ترین سطح جمعیت جوان در تاریخ ترکیه

بر اساس آخرین اطلاعات منتشر شده توسط موسسه دولتی آمار ترکیه (TUIK)، در پایان سال 2023 میلادی، جمعیت ترکیه به عدد 85 میلیون و 372 هزار و 377 نفر رسیده است. از این رقم، جمعیت جوان بین 15 تا 24 ساله در سطح 12 میلیون و 872 هزار و 39 نفر ثبت شده است. بر اساس این داده ها، 15.1 درصد از کل جمعیت ترکیه را جوانان تشکیل می دهند. این نرخ به عنوان پایین ترین سطح در تاریخ جمعیت ترکیه ثبت شد.

طبق تعریف سازمان ملل، گروه جمعیتی بین 15 تا 24 ساله، به عنوان مهمترین شاخص جمعیت جوان کشورها تعریف شده است. قبلاً 20.8 درصد از کل جمعیت ترکیه را این گروه سنی تشکیل می داد. اما حالا مشخص شده که این میزان در سال 2023 به 15.1 درصد کاهش یافته است.

بر اساس پیش بینی های جمعیتی، پیش بینی می شود این نرخ در سال 2030 به 14.0 درصد، در سال 2040 به 13.4 درصد، در سال 2060 به 11.8 درصد و در سال 2080 به 11.1 درصد کاهش یابد. چنین چیزی به این معنی است که ترکیه، به عنوان یکی از پرجمعیت ترین کشورهای منطقه، سال به سال پیرتر می شود.

ترکیه هنوز هم از میانگین اروپا جوان تر است

سالمند شدن جمعیت ترکیه یک هشدار جدی برای مقامات سیاسی و اقتصادی این کشور است. اما شواهد نشان می دهد که ترکیه هنوز هم از میانگین جمعیتی کشورهای اروپایی جوان تر است.

میانگین جمعیت جوان 27 کشور عضو اتحادیه اروپا در سال 2023 میلادی در سطح 10.6 درصد بود اما نرخ جمعیت جوان ترکیه 15.1 درصد اندازه گیری شد. در حالی که کشورهایی مانند ایرلند، هلند و دانمارک از نظر جمعیت جوان در لیگ اروپایی ها پیشرو و برجسته هستند، اما باز هم در مقایسه با ترکیه، سالمند به نظر می رسند.

جمعیت جوان ترکیه با حدود 13 میلیون نفر، 27 درصد از کل جمعیت جوان کشورهای اتحادیه اروپا (EU) را تشکیل می دهد. این نشان می دهد که ترکیه بیش از یک چهارم جمعیت جوان اتحادیه اروپا را دارد.

در اروپا پس از ترکیه، ایرلند با نرخ جمعیت جوان 12.5 درصد، هلند با 12.3 درصد و دانمارک با 12.2 درصد قرار دارند. این نرخ در فرانسه 12 درصد، در آلمان 10 درصد و در ایتالیا 9.9 درصد محاسبه شده است.

کشوری که کمترین میزان جمعیت جوان را در میان کشورهای اتحادیه اروپا داشت، بلغارستان با 8.9 درصد بود. پس از این کشور اسلوونی با جمعیت جوان 9.5 درصد قرار دارد.

استانبول، شهری برای جوانان

گزارش آماری ترکیه نشان دهنده این است که استانبول، از حیث داشتن جمعیت جوان در صدر لیست استان های ترکیه است و یکی از دلایل این موضوع، به این برمی گردد که جوانان بسیاری از استان های دور و نزدیک، استانبول را به عنوان کانون کار و آموزش و زندگی انتخاب می کنند.

استانبول با 2 میلیون و 318 هزار و 178 نفر به عنوان شهر با بیشترین جمعیت جوان شناخته می شود. پس از آن آنکارا با 857 هزار و 494 نفر و ازمیر با 582 هزار و 377 نفر قرار دارند. استان های با کمترین جمعیت جوان عبارتند از تونجلی با 11 هزار و 736 نفر، اردهان با 14 هزار و 263 نفر و بایبورت با 17 هزار و 372 نفر.

حساسیت سیاسی به معیار قومی تباری جمعیت

بیان نتایج گزارش های جمعیتی در ترکیه، همواره قبل از آن که یک موضوع آماری و اقتصادی باشد، به عنوان یک مساله مهم اجتماعی و امنیتی مورد توجه قرار گرفته است. چرا که سران احزاب راست افراطی و ملی گرای ترکیه، حساسیت های ویژه ای در مورد ضریب رشد جمعیت بین اقوام و تبارهای مختلف این کشور دارند و تمایل ندارند که میزان جمعیت کردها و اعراب ترکیه از شمار نفوس ترک ها پیشی بگیرد.

دولت باغچلی رهبر حزب حرکت ملی گرا و شریک اردوغان در ائتلاف جمهور، بارها درباره افزایش جمعیت کردها نسبت به ترک ها هشدار داده و آشکارا اعلام کرده که اگر خانوارهای ترک نسبت به مقوله جمعیتی بی اعتنا باشند، در آینده ترکیه کشور کردها خواهد شد.

امید اوزداغ رهبر حزب ظفر نیز در مورد افزایش جمعیت اعراب و به ویژه فرزند آوری خانوارهای سوری در ترکیه حساسیت نشان داده و این مساله را به عنوان معضل امنیت ملی ترکیه قلمداد کرده است.

در میان استان ‌هایی که بیشترین جمعیت جوان در ترکیه را دارند، چند استان کردنشین در جنوب و جنوب شرقی ترکیه از جمله مانند حکاری، شرناخ و سیرت مشاهده می شوند. از میان 81 استان ترکیه، استان های مناطق کردنشین، با فاصله ای معنی دار، رشد جمعیتی بیشتری نسبت به استان های ترک نشین دارند. به نحوی که کمترین رشد جمعیت در بالیکسیر، موغلا و اردو ثبت شده و در آینده ای نزدیک، این استان ها کاملاً پیر خواهند شد.

البته معضل بیکاری ترک و کُرد نمی شناسد و تلاش برای اشتغالزایی در بین جوانان، منجر به این شده که با یک شیب کُند، آمار بیکاران کاهش پیدا کند. به نحوی که نرخ بیکاری جوانان در سال 2022 میلادی در حد 19.4 درصد بود، اما در سال 2023 به 17.4 درصد کاهش یافت.

کاهش نرخ بیکاری در بین جوانان نشان دهنده افزایش فرصت های شغلی برای جوانان است. گزارش جمعیتی ترکیه، دربردارنده این واقعیت است که افزایش میزان چاقی و کاهش مصرف منظم میوه و سبزیجات، از دیگر موضوعات نگران کننده برای مقامات ترکیه است.