حضرت زهرا(س) عواطف زنان را در جهت آرمانهای نبی اکرم(ص) به کار برد

به گزارش خبرنگار مهر، سخنرانی حجت الاسلام حیدری تهرانی با موضوع «جامعه زنان مسلمان؛ عفت و عطوفت انفعالی یا عفت و عطوفت انقلابی» در فاطمیه دوم پس از نماز مغرب و عشا و به دعوت مسجد حضرت زینب کبری (سلام‌الله‌علیها) واقع در شهرک پردیسان، هزاره چهارم برگزار می‌شود.

در ادامه متن این سخنرانی از نظر شما می گذرد:

محبین اهل‌بیت در ایام فاطمیه، اجتماعاتی را برای سوگواری و عرض ادب به ساحت حضرت صدیقه طاهره(س) تشکیل می دهند و معمولا در این مجالس به ذکر مناقب و فضائل حضرت زهرا (س) می پردازند و روح و فکر و جسم‌شان را با یادآوری این معانی نورانی، منور می کنند. اساساً علت حیات و بقا و رشد جامعه شیعه در طول تاریخ علی رغم همه دشمنی‌ها، همین مجالس و ذکر همین مناقب و فضائل و سوگواری ها بوده است، اما امت دینی و جامعه شیعه طی دهه‌های اخیر در مقابل چالش‌های جدیدی قرار گرفته که عبور از آنها، صرفا با اکتفا به ذکر این مناقب و فضائل ممکن نیست. گرچه همه نورانیت و رشد و هدایتی که در امت محمد و آل محمد (ص) به چشم می خورد از برکت همین مجالس و ذکر مناقب و فضائل است، اما جامعه شیعه در برابر امتحانات جدیدی قرار گرفته و لذا ذکر مناقب و فضائل باید به نحوی انجام بگیرد که راهکار عبور از این چالش‌ها و امتحانات جدید و بی سابقه را به ما نشان دهد.

به تعبیر مقام معظم رهبری (س) در مقابل یک دشمنی جدیدی قرار گرفته‌ایم. ایشان فرمودند: «امروز در مقابل جاهلیت مدرن قرار گرفته‌ایم و این جاهلیت همچون جاهلیت اولی در صدر اسلام نیست بلکه صدها برابر خطرناک‌تر از آن است. پس به دلیل اینکه هجمه‌ی دستگاه کفر به مومنین شکل جدیدی پیدا کرده، امتحانات نوینی در برابر ما قرار گرفته است، لذا این اجتماعات مذهبی که بزرگترین ثروت جامعه شیعه است باید شکل جدیدی به خود بگیرد و به ابزاری برای عبور از این امتحانات تبدیل شود.

خدای متعال می فرماید: «أَوَلَا یَرَوْنَ أَنَّهُمْ یُفْتَنُونَ فِی کُلِّ عَامٍ مَّرَّةً أَوْ مَرَّتَیْنِ ثُمَّ لَا یَتُوبُونَ وَلَا هُمْ یَذَّکَّرُونَ» آیا نمی بینند که در هرسال یک یا دو مرتبه مورد امتحان قرار می گیرند؟! به نظر نمی‌رسد منظور از امتحان در این آیه شریفه، امتحانات روزمره‌ی ما باشد که در خلال آن، هر شخصی از سوی نفس امّاره وسوسه می‌شود و باید خود را در برابر محرمات حفظ کند و به واجبات عمل کند. چون چنین امتحاناتی در هر سال، صدها و هزاران مرتبه برای هر فرد واقع می‌شود؛ نه یک یا دو مرتبه! لذا به ظن قوی، امتحاناتی که در این آیه مطرح شده «امتحانات اجتماعی» است که کل یک جامعه را با یک پدیده اجتماعی درگیر می‌کند و روحیات و افکار و اعمال عموم را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

حال اگر دشمنی‌های دشمن تغییر کرده و پیچیده شده، این امتحانات اجتماعی برای امت شیعه هم تغییر می‌کند. لذا این اجتماعات و مجالس سوگواری که سرمایه اصلی جامعه شیعه هست نیز باید از سادگی خارج شود و آرایش پیچیده‌ای در برابر حیله‌ها و مکرهای دشمن به خود بگیرد. یعنی از آنجایی که کید و مکر ابلیس همیشه یک شکل نیست و برای اینکه عباد خدا را به سمت خودش بکشاند دائما در حال تنوع در حیله و مکر است، انبیاء الهی و اوصیای آنها و پرچمداران توحید نیز متناسب با آن موضع می‌گیرند و آرایش جبهه را تغییر می‌دهند.

به همین دلیل است که رفتار حضرت امیرالمومنین (ع) در مقابل خلفای جور، با رفتار حضرت رضا(ع) در مقابل مامون تفاوت دارد؛ رفتار امام حسن عسکری(ع) با رفتار امام حسین(ع) متفاوت است و رفتار امام حسن مجتبی(ع) با رفتار صادقین(ع) یکسان نیست. اگرچه اصول عامی بر سیره معصومین حاکم است ولی از سوی دیگر به دلیل تغییراتی که دستگاه کفر و نفاق در حیله‌های خودش بوجود می آورد، به تبع آن نیز برخورد و مقابله و مبارزه انبیاء و اوصیای الهی نیز تغییر می‌کند.

لذا ما نباید به ظرفیت های‌گذشته اکتفا کنیم. گرچه آن ظرفیت‌ها در زمان خود محترم بوده و راه عبور ما از امتحانات گذشته بوده، اما وقتی جاهلیت اولی به جاهلیت مدرن تبدیل می شود ما نباید به ظرفیت های گذشته اکتفا کنیم. البته چون ایام فاطمیه منسوب به سیده نساء العالمین من الأولین و الأخرین است، این بحث بر امتحانات جامعه زنان مسلمان در عصر حاضر تمرکز دارد و لذا عنوان بحث «جامعه زنان مسلمان، عفت و عطوفت انفعالی یا عطوفت انقلابی» است. آنچه که از روح آیات و روایات بر می آید، این است که زنان مسلمان مظهر عفت و عطوفت الهی هستند، برخلاف زنان کافر و منافق که مظهر عطوفت مادی هستند. اما این عطوفت آیا باید عطوفت انفعالی باشد یا عطوفت انقلابی باشد؟! کدام یک از این ها می تواند ما را از امتحاناتی که در مقابلش قرار گرفتیم عبور بدهد؟! چه توصیف و تبیین و تشریحی از سیره حضرت صدیقه طاهره (س) باعث می شود که زنان ما گرفتار عطوفت انفعالی شوند و چه توصیفی است که ما را به سمت عطوفت انقلابی رهنمون می شود؟! آن چیزی که به صورت متداول در منابر و گفت و گوهای دینی در این ایام مطرح شده و می شود این است که زنان مسلمان باید از حضرت زهرا (س) الگوگیری کنند، بدین صورت که باید به واجبات و محرمات خود از جمله نماز و روزه و خمس و حج و حجاب و عفاف و ازدواج و همسرداری و تربیت فرزند و... عمل کنند.

الگویی که از ایشان برگرفته ایم این است که ایشان در عبادات آنچنان مقامات رفیعه داشتند و در همسرداری و تربیت فرزند نیز آن فضائل و مقامات عالی از این مخدره ذکر شده است. اینها نشان دهنده این است که زنان مسلمان باید به این احکامی که در رساله های عملیه آمده است عمل کنند و در کنارش به همسرداری و تربیت نیز توجه کنند. خب، اینها احکام نورانی اسلام است، اینها ابزار رشد همه مکلفین و بندگان خداست و عمل به همین احکام بوده است که جامعه زنان مسلمان را در طول تاریخ از وساوس ابلیس و توطئه‌های کفار و اهل‌دنیا حفظ کرده است، اما اینکه همین مطلب را در شرائط کنونی دوباره تکرار کنیم و به آن اکتفاء کنیم صحیح است؟

برای تقریب به ذهن می توان به بیانات مقام معظم رهبری (حفظه الله) در نشست اندیشه های راهبردی پیرامون زن و خانواده _ که می توان آن را بعنوان جمع‌بندی تمام بیانات دیگر ایشان در موضوع زن به حساب آورد _ اشاره کرد که فرمودند: «زنان هم در انقلاب و هم در جنگ تحمیلی نقش بزرگ و عمیقی داشتند که اگر نبود حتما ما شکست خورده بودیم و ما نیاز داریم به همین حضور زنانه در مجموعه حضورملی! این یک ثروت بزرگی است و اساسا هدف اولمان از برگزاری چنین نشستی، همین مطلب است.» یعنی در این نگاه یک نقش اجتماعی برای زنان تعریف می شود. ممکن است برخی فوراً اشکال کنند که آیا منظور شما این است که زنان باید در مشاغل اجتماعی مشغول به کار شوند! عرض می کنیم شغل و اشتغال به معنای امروزی که در جامعه وجود دارد دقیقا آن چیزی است که به حضور انقلابی زنان در مجموعه حضور ملی ضربه می زند که در شب های آینده به تفصیل آن خواهیم پرداخت.

ایشان در ادامه تصریح می کنند: «وقتی زنان وارد تظاهرات سال 56 و 57 شدند عده‌ای شدیداً با حضرت امام(ره) مقابله می کردند که معنا ندارد زنان را از خانه ها به خیابان ها بیاورید! اینها شبهه های جدی بود و آن چیزی که قلب ما را آرامش می داد موضعی بود که حضرت امام(ره) اتخاذ می کرد و تاکید می کرد که زنان مسلمان باید در تظاهرات حضور داشته باشند». این موضع حضرت امام(ره) در آن شور و نشاط اول انقلاب خیلی‌ها را قانع می کرد اما با فروکش‌کردن هیجان‌ها و در فضای تثبیت، دوباره همان شبهات و سوالات مطرح می شود که: «مگر مسجد زن، خانه او نیست؟!» و شما چرا می خواهید زنان را از منزل خود خارج کنید؟! همان توصیه ای که در سده های گذشته به زنان مسلمان شده مبنی بر اینکه وظائف فردی خود را به همراه همسرداری و خانه داری و فرزندداری انجام بدهید، همان فضا این شبهات و سوالات جدید را در برابر فعالیت های اجتماعی زنان در انقلاب اسلامی مطرح می کند.

باید تکلیف این سوالها و شبهات روشن شود و محل این کار هم، مساجد و حسینیه ها و تکایاست که محل اجتماع مومنین و محبین اهل بیت (ع) برای عزاداری و کسب معرفت از علم اهل بیت (ع) است. در اینجا باید سرنوشت امور جمعی مومنین معین شود و شخصیت حضرت زهرا(س) و مناقب و فضائل ایشان را مبنای این کار قرار گیرد و توضیح داده شود که حضرت زهرا(س) چه سیر و سلوکی داشتند تا آن برداشت های غیردقیق و سطحی از سیره ایشان کم‌کم ترمیم شود و معلوم شود که چطور همان رفتاری که حضرت زهرا (س) داشتند امروز می‌تواند الهام‌بخش جامعه زنان مسلمان برای حضور در جامعه اسلامی باشد.

تا اینجا اشاره ای به ضرورت بحث شد اما برای اینکه فتح بابی شود و در شب های آینده تفصیلا به تبیین موضوع فوق بپردازیم، اشاره ای می کنم به بیان معروفی که حضرت زهرا (س) در دیدار با زنان مدینه داشتند. این روایت، تتمه‌ای دارد که معمولا مورد توجه واقع نشده است.

وقتی زنان مدینه خدمت صدیقه طاهره (س) رسیدند تا از ایشان عیادت کنند، عرض کردند: «کیف أصبحت یا بنت رسول الله؟» حضرت در پاسخ آنها موضع گیری شدیدی کردند و فرمودند: «أصبحت والله عائفه لدنیاکن قالیه لرجالکن لفظتهم بعد أن عجمتهم و سئمنهم بعد أن سبرتهم فقبحاً لفلول الحد و اللعب بعد الجد و قرع الصفاه و صدع القناه و ختل الآراء و زلل الاهواء» احوالم این‌گونه است: از دنیای پست شما دوری می گزینم و از مردان شما خشمگین هستم، بعد از آنکه آنها را امتحان کردم به کناری انداختم، بعد از اینکه آنها را آزمودم آنها را خسته کردم، وای و افّ و قبح براین شمشیر کُند اینها و لهو و لعبی که بعد از آن جدیت به آن دچار شدند؛ اینها همانند نیزه شکسته ای هستند و افکار آراءشان دچار انحراف شده است. سپس این آیه قرآن را بر مردان مدینه تطبیق دادند: «فبئس ما قدمت لهم انفسهم ان سخط الله علیهم و فی العذاب هم خالدون».

البته بیان حضرت ادامه دارد اما بخش آخر روایت که شاید خیلی مورد توجه واقع نشده، مدنظر است. یعنی بعد از این موضع‌گیری شدید حضرت صدیقه طاهره نسبت به مردان مدینه در مقابل زنان آنها راوی می‌گوید: «قَالَ سُوَیْدُ بْنُ غَفَلَةَ فَأَعَادَتِ النِّسَاءُ قَوْلَهَا ع عَلَی رِجَالِهِنَّ فَجَاءَ إِلَیْهَا قَوْمٌ مِنْ‏ وُجُوهِ‏ الْمُهَاجِرِینَ‏ وَ الْأَنْصَارِ مُعْتَذِرِینَ وَ قَالُوا یَا سَیِّدَةَ النِّسَاءِ لَوْ کَانَ أَبُو الْحَسَنِ ذَکَرَ لَنَا هَذَا الْأَمْرَ مِنْ قَبْلِ أَنْ نُبْرِمَ الْعَهْدَ وَ نُحَکِّمَ الْعَقْدَ لَمَا عَدَلْنَا عَنْهُ إِلَی غَیْرِهِ فَقَالَتْ ع إِلَیْکُمْ عَنِّی فَلَا عُذْرَ بَعْدَ تَعْذِیرِکُمْ وَ لَا أَمْرَ بَعْدَ تَقْصِیرِکُمْ.»‏ زنان مدینه به خانه رفتند و فرمایش حضرت (س) را برای مردان‌شان گزارش کردند.

در نتیجه، گروهی از بزرگان و چهره‌های مهاجرین و انصار (که خواص و بزرگان و سیاستمداران جامعه مدینه محسوب می‌شدند) خدمت حضرت صدیقه طاهره (س) آمدند و در حالی که عذر می‌آوردند، گفتند: اگر ابالحسن (ع) این مطالب را برای ما یادآوری می‌کرد، ما این خطا را مرتکب نمی‌شدیم و حضرت (س) هم مجددا آنها را توبیخ کردند: ما حجت را بر شما تمام کردیم و بعد از آن اتمام حجت‌ها، چنین حرفهایی عذر و بهانه است.

ملاحظه می کنید که حضرت صدیقه طاهره (س) با عواطف زنان جامعه اسلامی چه کردند! با تحریک عواطف زنان، خانه های بزرگان و خواص مدینه را لرزه درآوردند و همان جامعه ای که به حضرت صدیقه طاهره (س) می گفت: «یا شب گریه کن یا روز که از دست تو خسته شدیم!» همان جامعه مجبور شد در موضع انفعال، خدمت ایشان بیاید و در مقام پاسخگویی نسبت به ایشان قرار بگیرد. حضرت صدیقه طاهره (س) رهبری جامعه زنان مدینه را در دست داشتند. اگر چنین منزلتی برای ایشان نبود، صرفا با یک صحبت که چنین اتفاقی رخ نمی‌داد. اگر کسی در منزل خود، صرفا متمرکز در خانه داری و فرزندداری و آشپزی باشد، می‌تواند با یک سخن یا خطابه‌ای شهر را برهم بریزد؟! این امکان ندارد مگر اینکه منزلت اجتماعی برای خود ساخته باشد، مگر اینکه جایگاه رهبری جامعه زنان را برای خود ایجاد کرده باشد که این طور منزل خواص مدینه را از درون به لرزه در می آورد؛ آن هم در جامعه ای که در لسان روایات از آن به «حدیثو عهدٍ بالجاهلیه» تعبیر می‌شود! آنها تازه از جاهلیت فاصله گرفته بودند.

مردان شبه جزیره عرب همان هایی بودند که زنان را هیچ می انگاشتند و دختران را زنده‌به‌گور می کردند. گرچه پس از بعثت دست از این جنایت‌ها برداشته بودند اما همان فرهنگ مردسالاری را داشتند و نمی‌توان انتظار داشت که فرهنگ تحقیر زن به عنوان یک فرهنگ چند هزارساله، به همین راحتی در میان آنان از بین رفته باشد. بله، از زنده به گور کردن دختران دست برداشته بودند ولی جامعه هنوز قبیله گرا و مردسالار بود! حضرت زهرا (س) طوری زنان مدینه را در بسیج عاطفی به حرکت درآوردند که چنین مردانی را به عکس العمل سیاسی وادار کردند. در همان جامعه ای که امیرالمومنین (ع) طوری مطرود شده بود که جواب سلامش را نمی دادند، با موضع گیری حضرت زهرا (س) مردان و خواص مدینه (وجوه من المهاجرین و الانصار) خدمت ایشان می‌رسند و در موضع انفعال و در مقام پاسخگویی قرار می گیرند.

لذا حضرت زهرا (س) رهبری و مدیریت عواطف جامعه زنان مسلمان را در دست داشت و این منزلت اجتماعی را در مسیر آرمان های نبی اکرم (ص) و امیرالمومنین (ع) بکار می‌برد. این بُعد اصلی شخصیت حضرت زهرا (س) است. بله، ایشان از نظر همسرداری و تربیت فرزند و عبادات فردی هم در بالاترین سطح قرار دارند اما بُعد اساسی شخصیتی که «سیده نساء العالمین من الأولین و الأخرین» معرفی شده، مدیریت و رهبری جامعه زنان به نفع انبیا و اوصیاء الهی است. اگر شخصیت حضرت زهرا (س) در چنین سطحی است، جامعه زنان مسلمان باید در این سطح از ایشان الگو بگیرد. اگر جاهلیت مدرن به ما حمله ور است آیا می توان گفت فقط 50 درصد جامعه اسلامی که مردان هستند در مقابل آن بایستند و 50 درصد دیگر که زنان هستند در مسیر دیگری حرکت کنند؟! نخیر، زنان و مردان باید توأمان و هماهنگ با یکدیگر، یک وحدت اجتماعی را در مقابل هجمه های جاهلیت مدرن تشکیل بدهند.

ببینید چطور زنان کفار و منافقین برای دنیاپرستی، به دستگاه کفر خدمت می کنند! مناسب نیست که این منبر مقدس به اسم زنان ملعون دستگاه کفر آلوده شود اما ناچاریم بگوییم که زنانی مانند هیلاری کلینتون و نیکی هیلی چه شرح صدری در کفر پیدا کردند! خدای متعال می فرماید: «من شرح بالکفر صدراً». یک زن چطور اینهمه شرح صدر پیدا کرده که در سطح وزارت خارجه آمریکا به دنیاپرستی طواغیت خدمت می کند! البته مقصود این نیست که زنان مسلمان شغلی همانند این ملعونه‌ها داشته باشند اما از سوی دیگر نباید منفعل عمل کنند و به امور فردی و خُرد اکتفا کنند بلکه باید عواطف خود را در مسیر مبارزه با کفر قرار دهند. باید همانطور که حضرت زهرا (س) جامعه زنان را در جهت آرمان های نبی اکرم (ص) و امیرالمومنین (ع) به حرکت در می‌آورد و از این طریق، مردان را تحت تاثیر قرار می‌داد، چنین اثری از زنان مسلمان ظاهر شود.

مگر جامعه کفر و جاهلیت مدرن فقط با مردان خودش به جمهوری اسلامی و جامعه شیعه حمله ور است که ما فقط با مردان خودمان دفاع کنیم؟! آنها با تمام وجود و ابعاد و تمام مقدورات انسانی شان به ما حمله ور هستند. لذا همانطور که مردان باید در مقابل این حمله ها و هجمه ها از کلمه توحید دفاع کنند، زنان نیز چنین مسئولیتی دارند که باید ابعاد آن تشریح شود و بزرگترین تشریح‌گر این مهم هم باید جامعه زنان باشند و مشارکت آنها در این تبیین و تشریح ضروری است. چرا که مردان با آن وضعیت روحی و جسمی و فکری که دارند نمی توانند به صورت کامل این فضاها را برای جامعه زنان ترسیم کنند. زنان مسلمان باید وارد این عرصه شوند و تبیین کنند که در مقابله با جاهلیت مدرن و دفاع از کلمه توحید چه وظائف زنانه‌ای قابل انجام است و و چه اثری می توانند در اجتماع بگذارند و چطور می توانند مردان خود را در این راه بسیج کنند.

مقام معظم رهبری (حفظه الله) در همان سخنرانی که اشاره شد، می فرمایند: «اولین تظاهرات انقلابی در مشهد توسط زنان اتفاق افتاد» حالا اگر در موضوعات روزی که امروز نظام اسلامی را دچار چالش می‌کند، جامعه زنان مسلمان موضع بگیرند، بیانیه صادر کنند، از خودشان تحلیل جمعی ارائه دهند، راهپیمایی کنند و.... خواهند دید که چطور جامعه مردان به حرکت در خواهند آمد و غیرت آنها را به خروش خواهند آورد! در واقع آن توصیفی که مقام معظم رهبری (حفظه الله) بعنوان نائب عام حضرت ولی عصر (عج) کردند نباید دست کم گرفت. ایشان می فرمایند: امروز جمهوری اسلامی در مقابل جاهلیت مدرن است و جاهلیت مدرن صدها برابر خطرناک تر از جاهلیت صدر اسلام است» حال آیا در برابر این خطر صدها برابری می توانیم به ظرفیت گذشته مان اکتفاء کنیم؟! می توانیم با همان تکالیفی که قبلا برای جامعه زنان معرفی می شد، دفاع کنیم؟! یا چنین روندی موجب انفعال امت دینی در برابر کفر می‌شود؟! آیا حضرت زهرا هم صرفا به عبادت و همسرداری و تربیت فرزند پرداخته‌اند یا بعد اصلیِ هویت ایشان در عفت و عطوفت انقلابی متجلی شده است؟! اینها سوالاتی است که ان شاء الله در شب های آینده به پاسخ آنها خواهیم پرداخت. و آخر دعوانا ان الحمدلله رب العالمین