خانه خدا، کعبه؛ محلی برای عبادت مسلمانان و قبله واحد آن‌ها که به سمتش نماز می‌خوانند، ویژگی‌های فراوانی دارد که هر کسی از آن اطلاع ندارد.

این خانه مقدس که بنیانش از زمان حضرت آدم است و تا به امروز هر روز بر مقام و وسعتش افزوده شده است مشخصاتی دارد که امروز باشگاه خبرنگاران جوان قصد دارد تا به آن بپرازد پس پیشنهاد می‌کنیم اگر قصد دارید اطلاعاتتان را پیرامون کعبه بالا ببرید این مطلب را از دست ندهید.

معرفی خانهٔ کعبه

خانهٔ کعبه (الکعبة) یا خانهٔ خدا (بیت الله) بنایی در میان مسجد الحرام در شهر مکه در کشور عربستان سعودی است. کعبه مقدس‌ترین مکان از نظر دین اسلام است. نام کعبه اشاره به چهارگوش بودن این سازه دارد.

در قرآن، کتاب مذهبی مسلمانان آمده که بنای کعبه بدست ابراهیم نبی و پسرش اسماعیل بازسازی شده‌است.

خانه خدا قبل از ابراهیم ساخته شده بود و نخستین سازنده آن آدم است.

در اطراف بنای کعبه مسجدی بنام مسجد الحرام ساخته شده‌است.

این مطلب را از دست ندهید: محل واقعی زندگی امام زمان (عج) کجاست؟

همه مسلمانان جهان در هنگام نماز رو به جهت کعبه می‌ایستند و به این نحو جهت‌گیری موقع نماز، رو به قبله ایستادن گفته می‌شود.

بر اساس فروع دین در اسلام، هر مسلمانی در صورت برخورداری از استطاعت مالی و بدنی، می‌بایست در دوران زندگی اش لااقل یکبار به حج مشرف شده و مراسم دینی خاصی را به جا بیاورد. یکی از بخش‌های اصلی مراسم حج، هفت دور طواف به گرد خانه کعبه است.

نام‌های دیگر کعبه

بیت العتیق (خانه کهن یا آزاد شده)، بیت الحرام (خانه دارای حرمت)، بیت المعمور (خانه آباد) و بیت المحرم (خانه حرمت داده یا دارای تحریم) از نام‌های دیگر کعبه‌اند که در قرآن به آن اشاره شده است.

کعبه ارتباط مستقیم به ارکان اسلام دارد؛ مخصوصاً فریضه حج که زیارت و طواف کعبه از مبانی حج است. همچنین در برپایی نماز نیز کعبه قبله گاه مسلمانان است.

بنیان‌های کعبه

عمده اطلاعات ما در مورد کعبه منابع نویسندگان اسلامی است. فارغ از روایات و منابع اسلامی، گزارش و سند تاریخی چندانی مربوط به پیش از اسلام در مورد این بنا در دست نیست.

بنا بر گفتار تاریخ‌نگار اسلامی، آزرقی، ساختمان کعبه ۱۰ بار بنیان شده است که عبارتند از: بنیان الملائکه، بنیان آدم، بنیان شیث، بنیان ابراهیم و پسرش اسماعیل، بنیان العمالقه، بنیان جرهم، بنیان مضر، بنیان قریش، بنیان عبدالله ابن زبیر و بنیان حجاج ابن یوسف الثقفی.

تاریخ و مبنای کعبه

در قرآن در مورد کعبه گفته شده‌است: «اِنَ أَوَل بَیتٍ وُضِعَ لِلنَاسِ لَلَذی بِبَکَّةَ مُبَارَکاً وَهُداً لٍلعَالَمَینَ» (آل عمران) بنابر گفتار تاریخ‌نگار اسلامی، آزرقی، ساختمان کعبه ۱۰ بار بنیان شده‌است.

به این ترتیب:

بنیان الملائکه
بنیان آدم
بنیان شیث
بنیان ابراهیم و پسرش اسماعیل
بنیان العمالقه
بنیان جرهم
بنیان مضر
بنیان قریش
بنیان عبدالله ابن زبیر
بنیان حجاج ابن یوسف الثقفی

کعبه پیش از اسلام

این سازه تا پیش از گشودن شهر مکه به دست ابوسفیان و برادرانش که از بزرگان و ثروتمندان قریش بودند، به واسطه نگهداری و پرستش بت‌ها به محلی برای کسب درآمد و سودجویی تبدیل شده بود. زیرا سالانه مردم از کشور‌ها و شهر‌های دیگر برای زیارت بت‌ها و یا نگهداری و سپردن بت هایشان به آنجا می‌آمدند و هدایا و قربانی‌های زیادی برای احترام به بت‌ها تقدیم کعبه می‌کردند و در کنارش با اهالی مکه هم به داد و ستد می‌پرداختند.

ببینید: فرصتی طلایی برای کسانی که داخل کعبه را ندیده‌اند!

علت مخالفت‌ها و جنگ‌هایی که آن‌ها با حضرت محمد (ص) بعد از به پیامبری رسیدنش کردند همین ترس از بی رونق شدن سود و تجارتشان بود. قریش در اطراف کعبه بت‌های مختلفی قرار داده بودند، مانند: لات، عزی، اسافه، نائله، منات و... بزرگ این بت‌ها هبل بود که بعد از به پیامبری رسیدن پیامبر اسلام و فتح مکه به فرمان او و به دست حضرت علی (ع) تمام بت‌ها شکسته شد.

تخریب کلی کعبه در طول تاریخ

در دوره بعد از اسلام کعبه چهار بار به کلی ویران شده و از نو بنا شده است.

دو بار اول به سده اول هجری برمی‌گردد. در جریان جنگ‌هایی که بین امویان و عبدالله بن زبیر فرماندار وقت مکه صورت می‌گرفت کعبه دو بار ویران شد. بار اول آتش گرفت و بار دوم توسط سپاهیان حجاج بن یوسف با منجنیق سنگ باران شد. سومین تخریب مکه به ۹۳۰ میلادی برمی‌گردد که قرامطه که از شیعیان اسماعیلی بودند به مکه حمله کردند و حجاج را قتل‌عام کردند و چاه زمزم را با جنازه‌های کشتگان پر کردند. آنان حجرالاسود را ربودند و با خود به احسا در شرق عربستان بردند. تخریب چهارم کعبه در نتیجه سیلی بود که در سال ۱۶۲۹ میلادی (۱۰۴۰ قمری) رخ داد. پس از آن سلطان مراد چهارم ساختمان کعبه را با سنگ‌های گرانیتی از نو بنا کرد که این ساختمان تا عصر حاضر به جا مانده است.

ارکان کعبه

به هر یک از چهار گوشه کعبه، رکن گویند و کعبه بر چهار رکن بنا گردیده است.

رکن حجر الاسود

سنگ سیاه آسمانی است. به اعتقاد برخی از مسلمانان هنگام بنای کعبه توسط آدم، این سنگ را فرشتگان از بهشت آوردند و آدم آن را در گوشه‌ای از خانه نصب کرد. پس از بازسازی کعبه توسط قریش، این سنگ به دست محمد قبل از درب کعبه در رکن حجرالاسود نصب شد و محل شروع طواف حجاج است.

رکن عراقی رکن شامی رکن یمانی

که قبل از رکن حجرالاسود قرار دارد. در اعتقاد مسلمانان به ویژه شیعیان، محلی است که به اذن خدا شکافته شد تا فاطمه بنت اسد از آن داخل کعبه شود و حضرت علی (ع) داخل کعبه متولد شود.

هرگاه واژه رکن بدون پسوند به کار رود، مقصود از آن رکنی است که حجرالاسود در آن است.

مسیر طواف کعبه

مسیر طواف، از رکن حجرالاسود آغاز شده، سپس به رکن عراقی می‌رسد و پس از آن به رکن شامی و سپس به رکن یمانی و آن گاه باز به رکن حجرالاسود می‌رسد و همین‌جا یک شوط پایان می‌یابد. برای مطاف حدی وجود ندارد و تا هر جای مسجدالحرام که طواف در آن طواف کعبه صدق کند، طواف مجزی است، ولی مستحب است که اگر اضطرار و ازدحام نباشد در میان کعبه و مقام ابراهیم انجام شود.

مشخصات هندسی کعبه

طول ضلع در کعبه؛ یعنی از رکن حجر اسود تا رکن عراقی: ۱۱٫۶۸ متر

طول رکن عراقی تا شامی، سمتی که حجر اسماعیل در آن قرار دارد: ۹٫۹۰ متر

طول رکن شامی تا رکن یمانی: ۱۲٫۰۴ متر

طول رکن یمانی تا رکن اسود: ۱۰٫۱۸ متر

سنگ بنای کعبه

بنای کعبه از سنگ‌های سیاه و سختی ساخته شده که با کنار زدن پرده از روی آن، آشکار است. این سنگ‌ها از کوه‌های مکه به ویژه جبل الکعبه در محله شُبَیکه مکه و جبل مزدلفه گرفته شده است. سنگ‌ها اندازه‌های گوناگون دارند، به گونه‌ای که بزرگ‌ترین آنان با طول و عرض و بلندی ۱۹۰، ۵۰ و ۲۸ سانتی‌متر و کوچک‌ترین آنان با طول و عرض ۵۰ و ۴۰ سانتی‌متر است. پایه‌های آن از سرب مذاب ساخته شده است و بدین ترتیب بنایی نسبتاً استوار است.

درب کعبه

پیش از بنای قریش، کعبه دو در داشته است: یکی در ناحیه شرقی (محل در کنونی) و دیگری در ناحیه غربی که از یکی وارد و از دیگری خارج می‌شدند؛ اما قریش تنها در ناحیه شرقی آن دری نصب کرد. بعد‌ها عبدالله ابن زبیر در دیگر را گشود که به وسیله حجاج بن یوسف بسته شد و اکنون همان یک در باقی مانده است. این در تا به حال چندین بار عوض شده است و در سال (۱۳۹۸ قمری) به دستور خالد بن عبدالعزیز در جدیدی ساخته و نصب شد.

ساختمان کعبه نیز از سال (۱۰۴۰قمری) تا سده اخیر تعمیر نشده بود؛ ولی در سال (۱۳۷۷ قمری) و سپس (۱۴۱۷ قمری) به دستور سعود بن عبدالعزیز و فهد بن عبدالعزیز در آن تعمیراتی صورت گرفت. سقف کعبه، دو سقفی است که با سه‌پایه چوبی که در میانه آن در یک ردیف قرار گرفته است نگهداری می‌شود. اطراف آن سنگ‌های مرمر نصب شده و در کنار آن پلکانی قرار دارد که برای رسیدن به سقف بالایی تعبیه شده‌است.

در حال حاضر درب ورودی کعبه در ارتفاع ۲ متر بالاتر از سطح زمین و در دیواره شمال شرقی کعبه قرار دارد.

ببینید: "مکه" 135 ساله پیرترین زن ایرانی

آخرین درب کعبه به وزن ۳۰۰ کیلوگرم از جنس طلای خالص توسط احمد بن ابراهیم بدر ساخته و در سال ۱۹۷۹ میلادی جایگزین درب قبلی شده‌است.

حجرالاسود

این سنگ در یک قاب ۳۰ سانتیمتری از جنس نقره و در رکن اسود کعبه در ارتفاع ۱٫۵ متری از سطح زمین قرار دارد. این سنگ مقدس، پیش از اسلام و پس از آن همواره مورد توجه بوده است و در شمار عناصر اصلی کعبه است. به لحاظ همین تقدس، حضرت محمد (ص) آن را نگاه داشت و دیگر سنگ‌هایی را که به شکل بت ساخته شده بودند دور ریخت.

حجرالاسود در جریان تخریب کعبه، که ۵ سال پیش از بعثت صورت گرفت، در فاصله‌ای دور از مسجد واقع شد. در زمان نصب آن به جای خود، قریش به درگیری پرداختند، اما با درایت محمد، همه قریش در فضیلت آن سهیم شدند و عاقبت به دست خود او نصب گردید. به مرور زمان و در اثر تحولات، از حجم نخستین این سنگ کاسته شد و حتی به چند پاره تقسیم شد که آخرین بار قسمت‌های آن را به هم وصل کردند و آن را در محفظه‌ای نقره‌ای قرار دادند. در حال حاضر تنها به آن اندازه که برای بوسیدن و سلام‌دادن لازم است، جای گذاشته‌اند.

ملتزم

قسمتی از دیوار و پایین دیوار کعبه را که در یک سوی آن حجرالاسود و در سوی دیگرش درب کعبه قرار دارد، «ملتزم» می‌نامند. این محل را از آن روی ملتزم می‌نامند که مردم در آن قسمت می‌ایستند و به دیوار ملتزم شده، نزدیک شده و دعا می‌خوانند.

در روایتی آمده است که پیامبر اکرم (ص) صورت و دست‌های خود را روی این قسمت از دیوار قرار می‌داد. همچنین، از ایشان نقل شده است که گفت: ملتزم، محلی است که دعا در آن‌جا پذیرفته می‌شود.

مستجار

محلی در پشت درب کعبه، کمی مانده به رکن یمانی، مقابل ملتزم و در سوی دیگر کعبه، دیوار کنار رکن یمانی را «مستجار» می‌نامند.

ببینید: سفر متفاوت جوان روسی برای زیارت کعبه!

«جار» به معنای همسایه و مستجار به معنای پناه بردن به همجوار و به صورت کلی‌تر «پناه بردن» است. این مکان نیز در اعتقاد مسلمانان از مکان‌های پذیرفته شدن دعاست. زمانی که خانه کعبه دو در داشت، درب دیگر آن در کنار مستجار بود که بسته شد.

شاذروان

شاذروان همان برآمدگی‌هایی است که در اطراف کعبه قرار دارد و آن بخشی از کعبه است که توسط قریش از ساختمان کعبه کاسته شد و اکنون همانند پوششی اطراف خانه را در برگرفته‌است. شاذروانِ کنونی از ساخته‌های سلطان مراد چهارم در هنگام ساختمان کعبه است. زمانی که در بازسازی‌های کعبه، ابعاد خانه قدری کوچک‌تر از بنای ابراهیمی آن شد، برای حفظ ابعاد اصلی، فضای عقب‌نشینی شده را با ساخت سکویی کم‌ارتفاع علامت‌گذاری کردند که «شاذَروان» نامیده شد و، چون ملاک در طواف، حدّ اصلی کعبه است، فق‌ها برای حصول شرط خروج طواف‌گزار از کعبه، طواف بر روی شاذروان را صحیح نمی‌دانند.

حطیم

دیواری است نیم دایره به ارتفاع ۹۰ سانتی‌متر و عرض ۱٫۵ متر که به دیوار قسمت شمال غربی کعبه وصل نیست. جنس حطیم سنگ مرمر سفید است. برخی نیز مساحت میان حجرالاسود و زمزم و مقام ابراهیم و قسمتی از حجر اسماعیل را حطیم می‌گویند. از مکان‌های محترم در مسجدالحرام است و مردم در این قسمت برای دعا جمع می‌شوند و به یکدیگر فشار می‌آورند.

ببینید: مدیحه‌سرایی مداح معروف در طواف کعبه

این که آیا حطیم تنها همان محدوده کنار حجرالاسود و باب کعبه را شامل می‌شود یا وسعت بیشتری دارد، اختلاف است. در روایتی از امام جعفر صادق (ع)، تنها همین موضع را حطیم می‌نامند.

حجر اسماعیل

حجر اسماعیل، فضایی است میان کعبه و حطیم که از رکن عراقی تا رکن شامی را شامل می‌شود. حجر اسماعیل به عقیده اسلام، یادگار زمان حضرت ابراهیم و حضرت اسماعیل و مدت زمانی پس از بنای کعبه است و قدمت و پیشینه آن به زمان بنای کعبه به دست ابراهیم می‌رسد.

ناودان رحمت

ناودان رحمت به عربی به معنای میزاب الرحمه یا «ناودان طلا»، ناودانی از طلاست که بر بام کعبه نصب شده و به سمت حجر اسماعیل است. هرگاه باران بر بام کعبه ببارد، آب از ناودان در این فضای حجر اسماعیل می‌ریزد. به اعتقاد مسلمانان، اینجا مدفن اسماعیل و مادرش هاجر و بسیاری از پیامبران است. در روایت آمده است که دعا در زیر ناودان کعبه پذیرفته‌است.

مقام ابراهیم

به محل ایستادن حضرت ابراهیم (ع) مقام ابراهیم می‌گویند و سنگی است به طول و عرض ۴۰ سانتی‌متر و بلندی تقریبی ۵۰ سانتی‌متر که جای پای ابراهیم روی آن است و مقابل درب کعبه قرار دارد. رنگ آن میان زرد و قرمز متمایل به سفید است. طبق اعتقادات مسلمانان این مکان مربوط به زمانی است که حضرت ابراهیم دیوار‌های کعبه را بالا می‌برد؛ آن گاه که دیوار بالا رفت، به اندازه‌ای که دست بدان نمی‌رسید، سنگی آوردند و ابراهیم بر روی آن ایستاد و سنگ‌ها را از دست حضرت اسماعیل گرفت و دیوار کعبه را بالا برد. بر روی این سنگ، اثر پای حضرت ابراهیم مشخص است، اما اثری از انگشتان او نیست.

ببینید: پرده خانه کعبه را چگونه غبارروبی می‌کنند؟

از زمان مهدی عباسی بدین سو، این سنگ با طلا پوشانده شد و در محفظه‌ای قرار گرفت تا آسیب نبیند. حج گزاران پس از طواف واجب، باید در پشت مقام ابراهیم، ۲ رکعت نماز طواف به جای آورند. نماز طواف نساء نیز پشت مقام ابراهیم خوانده می‌شود.

پرده کعبه

بر روی کعبه پوششی سیاه رنگ وجود دارد که به آن «پرده کعبه» یا «جامه کعبه» گویند. نخستین کسی که خانه کعبه را پرده پوشانید تُبع حمیری پادشاه یمن بود. چون مهدی عباسی به خلافت رسید خادمان کعبه از انبوهی پرده‌ها بر روی کعبه شکایت کردند و گفتند بیم آن می‌رود که خانه صدمه ببیند. مهدی عباسی خلیفه مسلمین دستور داد پرده‌ها را بردارند و تنها یک پرده بر آن بگذارند و سالی یک بار آن را عوض کنند این سنت تا به امروز ادامه دارد؛ و بر آن آیه‌هایی از قرآن قلاب دوزی شده‌است.

انتهای پیام/